Słownikowe pokrycie 'heavens to Betsy’
Christine Ammer, The Facts on File Dictionary of Clichés, second edition 2006) ma ten krótki wpis dla „heavens to Betsy”:
heavens to Betsy Wyraz zdumienia, Ta wersja FOR HEAVEN’S SAKE, którą Charles E, Funk lubił na tyle dobrze, że użył jej jako tytułu jednej ze swoich książek , pochodzi z dziewiętnastowiecznej Ameryki i po raz pierwszy pojawiła się w druku w 1892 roku. It may be dying out.
Robert Hendrickson, The QPB Encyclopedia of Word and Phrase Origins, wydanie czwarte (2008) przyczynia się do takiej oceny:
heavens to Betsy! Nikt nie był w stanie odkryć pochodzenia tego starego okrzyku zaskoczenia, radości, a nawet irytacji. Etymolog Charles Earle Funk próbował najciężej, poświęcając temu wyrażeniu kilka stron w swojej książce o tej samej nazwie. „Być może zwrot ten był znany w czasach Wojny Rewolucyjnej” – pisze – „ale wątpię w to. Nie sądzę też, jak sugerowali niektórzy przyjaciele, że odnosiło się ono w jakikolwiek sposób do twórczyni pierwszej amerykańskiej flagi, Betsy Ross. O wiele bardziej prawdopodobne jest, że pochodzi ono w jakiś sposób od karabinu lub pistoletu frontowca, który z niewiadomych powodów zawsze pieszczotliwie nazywał Betsy. Jednakże, pomimo wyczerpujących badań, jestem niechętnie zmuszony uciec się do znanej leksykograficznej lokalizacji 'Źródło nieznane.'”
Odniesienie Dunka do Betsy jako znanej nazwy broni frontiersmana znajduje poparcie w Mitford Mathews, A Dictionary of Americanisms on Historical Principles (1951):
betsy, n. 1. (cap) Popularna potoczna nazwa ulubionego pistoletu. Także stara Betsy. 1856 Spirit of Age (Sacramento) 4 Nov. 3/1 Niech podniosą ten czek przeciwko mnie, a jeśli nie będę strzelał, dlaczego stara Betsy nie będzie zamieci.
Drugie znaczenie betsy podane w tym słowniku, przy okazji, jest jako krótka forma betsy bug, czyli „pinch bug” (termin, który odnosił się do earwigs w południowym Teksasie, gdzie dorastałem).
Harold Wentworth, American Dialect Dictionary (1944) ma to dla „heavens to Betsy”:
Heavens to Betsy! 1914 Maine, n N H. Aktualne. Common among women.
Wentworth’s entry essentially reproduces the note on the phrase in „Rural Locutions of Maine and Northern New Hampshire,” in Dialect Notes (1914). Późniejsza pozycja w Dialect Notes (1917) twierdzi, że w Nowej Anglii wyrażenie może być czasami oddawane jako „heifer to betsy” lub „hevings to Betsy”. A E.C. Hills, „Exclamations in American English” w Dialect Notes (1924) wymienia „heavens to Betsy” jako wykrzyknik „surp.”
Early in-the-wild instances of 'heavens to Betsy’
The earliest instance of this expression that I’ve been able to find is from „Readables” (a series of unrelated brief humorous observations) in the Fremont Weekly Journal (July 22, 1870):
Heavens to Betsy, but wasn’t it hot sparking last Sunday night. Przynajmniej ci, którzy próbowali, powiedzieli, że tak było.
Najwcześniejsze dopasowanie Google Books dla dokładnego wyrażenia jest z „Cal Culver and the Devil” w Harper’s New Monthly Magazine (wrzesień 1878):
Wnioski
Nie wykrywam niczego w dwóch cytatach z lat 1870-tych (cytowanych powyżej), aby zasugerować kim lub czym była oryginalna Betsy. Wyrażenie to wyraźnie sięga w druku znacznie wcześniej, niż Ammer sądził jeszcze dziesięć lat temu – ale wtedy Ammer nie miał książkowych i gazetowych baz danych do konsultacji.
Sens „Heavens to Betsy!” nie wydaje się być aż tak różny od „Land sakes!” lub „Heavenly days!”. Jeśli miałeś zamiar wyciągnąć imię kobiety z powietrza w połowie 1800 roku, aby wyrazić zaskoczenie, „Betsy” wydaje się być tak samo dobrym wyborem jak „Molly” lub „Aggie” lub „Annie”. Ale niezależnie od tego, jakie imię wybrałeś, ludzie 150 lat później mogą bardzo dobrze pukać się próbując zidentyfikować oryginalną osobę o tym imieniu, która zainspirowała wyrażenie.
Update (23 stycznia 2021): An instance of the expression from 1857
A search of the Hathi Trust database of books and periodicals yields an instances of „Heavens to Betsy” from 1857, thirteen years earlier than the oldest Elephind newspaper database match noted above.
From Frederick Saunders, „The Serenade: A Tale of Revenge,” w Ballou’s Dollar Monthly Magazine (May 1857):
Dwaj spiskowcy teraz zbliżyć się do domu z ostrożnym krokiem, i starają się zrobić drogę do tyłu budynku. Noc, jak już wspomniałem, jest ciemna i nie zauważają nowej liny do ubrań z manili rozciągniętej ciasno na trawniku, aż do momentu, gdy Bob, który ma głowę podniesioną do góry, by obserwować okna drugiego piętra, zostaje, podchodząc ukośnie, sprytnie przepiłowany w poprzek szyi.
„Niebiosa na Betsy!” wykrzyknął, przyciskając dłoń do gardła, „Odciąłem sobie głowę!”
„Niezupełnie,” bo inaczej nie krzyczałbyś na tyle głośno, żeby obudzić zmarłych,” odpowiedział kutas. „Ale chrapię do fasoli, chummy, to jest właśnie to, czego chcemy; to jest tuż pod ich oknem; nie mogłoby być lepsze za żadną cenę.”
Znowu fragment nie dostarcza żadnych podstaw do powiązania wyboru „Betsy” z jakąkolwiek konkretną osobą lub rzeczą – ale popycha papierowy ślad wyrażenia z powrotem do bardzo blisko połowy XIX wieku.