In 1989 was Michelle Obama een 25-jarige junior associate bij een prestigieus advocatenkantoor in Chicago toen ze een existentiële werkcrisis doormaakte, een die ze gedetailleerd beschrijft in haar boeiende nieuwe memoires, Becoming (Crown, 2018).
De problemen begonnen met een gewoon kantoorverzoek, zoals ze schrijft:
Een senior partner vraagt of je een inkomende zomervennoot wilt begeleiden, en het antwoord is eenvoudig: natuurlijk wil je dat. Je moet de veranderende kracht van een eenvoudig ja nog begrijpen. Je weet niet dat wanneer je een memo ontvangt om de opdracht te bevestigen, er een diepe en ongeziene breuklijn in je leven is gaan trillen, dat er al een houvast begint te glippen.
Die stagiair is natuurlijk een 27-jarige Barack Obama, een eerstejaars rechtenstudent die nog maar net president van de VS had kunnen worden.
Net als 10% tot 20% van de getrouwde Amerikanen (de enquêtes lopen uiteen) ontmoette het voormalige eerste paar elkaar op het werk, en in Becoming legt Michelle behendig uit hoe ze door die situatie navigeerde, een situatie die ze duidelijk niet voor zichzelf zou hebben gekozen. Toen ze elkaar ontmoetten, had de pragmatische Michelle, op dat moment Michelle Robinson, het daten volledig afgezworen en van haar werk haar prioriteit gemaakt.
Maar de greep die ze beschrijft, de greep die begint af te glijden, heeft niets te maken met haar houding ten opzichte van daten. Ze doelt eerder op het verbazingwekkend volbrachte, comfortabele, maar voorspelbare leven dat ze als jongvolwassene voor zichzelf heeft opgebouwd. Naast een academische bekwaamheid die haar op de Princeton University en later op de Harvard Law School zou doen belanden, is wat haar in 1989 naar dit moment op het advocatenkantoor Sidley & Austin heeft gebracht, waar ze in de marketing- en intellectuele eigendomsgroep werkte, wat zij een affiniteit voor “box checking” noemt. Ze legt het terugkerende thema hier uit:
Ik was een hokjesvreter – marcherend op de resolute maat van inspanning/resultaat, inspanning/resultaat – een toegewijde volger van het geijkte pad, al was het maar omdat niemand in mijn familie (behalve Craig) ooit eerder een voet op het pad had gezet.
In tegenstelling tot de aankomende zomervacature had zij tussen haar studie en haar rechtenstudie geen tijd vrij genomen om te werken. Als hij in haar leven arriveert, is ze al succesvol en krijgt ze een kantoor toegewezen in een toren die ze als kind bewonderde toen ze opgroeide in een grotendeels arbeiderswijk aan de South Side van Chicago. Vanuit haar bureau had ze uitzicht op het meer en kon ze een stukje van haar oude buurt zien. “Valt er iets te betwijfelen? Daar lijkt het niet op,” schrijft ze.
Maar met Baracks verschijning beginnen de vragen zich te verzamelen.
Een verontrustend gebrek aan duidelijkheid
Eerst komt haar scepsis over deze naar verluidt uitzonderlijke figuur die een jaar eerder dan de meeste rechtenstudenten een zomerbaan heeft gekregen. Ze is bereid om niet onder de indruk te zijn. “Mijn ervaring is dat als je een halfintelligente zwarte man een pak aantrekt, de blanken door het lint gaan. Ik betwijfelde of hij de hype had verdiend,” schrijft ze. Ze is zeker niet onder de indruk van hem, niet meteen. Sterker nog, ze probeert hem aan een vriend te koppelen. Maar uiteindelijk groeit en verdiept de vriendschap en komen ze tot een dagelijks ritueel, waarbij ze aan het eind van de dag met elkaar praten, tot elkaar aangetrokken.
Vervolgens zien we hoe de relatie de grens overgaat naar romantiek: We zien het charismatische koppel bij de film hoge partners tegen het lijf lopen, op een bedrijfsevenement dat ze samen in de doofpot stoppen, en een ijsje delen op een stoep in Hyde Park. Zo bevinden de Obama’s zich in een situatie die meer dan een derde van de Amerikanen bekend in de oren zal klinken: ze moeten onopvallend zijn over hun nieuwe status op kantoor.
Voor Michelle is de situatie zorgelijk. Ze schrijft dat ze “in stilte met zichzelf discussieerde. Was er een manier om dit niet serieus te nemen? Hoe erg kon het mijn baan schaden? Ik had nergens duidelijkheid over – over wat gepast was, over wie erachter zou komen en of dat er toe deed…”
Zelfs naar de maatstaven van vandaag, waar bedrijven duidelijkere regels hebben opgesteld over het bekendmaken van relaties en het verbieden van afspraakjes tussen managers en hun directe ondergeschikten, was de situatie van de Obama’s niet ingewikkeld. Zoals Barack zou zeggen, Michelle was niet zijn baas. Haar taak als mentor van hem was om ervoor te zorgen dat hij zich sociaal verbonden voelde – niet dat hij daar enige hulp bij nodig had, zo leerde ze. En hij zou het bedrijf aan het eind van de zomer verlaten om terug te keren naar Harvard.
Hij moest zich blijkbaar meerdere keren sterk maken, schrijft Michelle in de memoires, en noemde hem “een dodelijke combinatie van glad en redelijk.” Ze vervolgt:
Meer dan eens in de komende dagen, legde hij het bewijs voor waarom we uit zouden moeten gaan. We waren compatibel. We maakten elkaar aan het lachen. We waren allebei beschikbaar, en bovendien bekenden we dat we vrijwel meteen geen interesse hadden in iemand anders die we ontmoetten. Niemand op het kantoor, zo argumenteerde hij, zou het iets kunnen schelen als we zouden uitgaan. In feite, misschien zou het worden gezien als een positief. Hij veronderstelde dat de partners wilden dat hij uiteindelijk voor hen zou komen werken. Als hij en ik een stel zouden zijn, zou dat de kans vergroten dat hij zou worden aangenomen. Zei ik lachend. “Je vleit jezelf.”
Wat meer is, rond het advocatenkantoor was de reactie van Michelle’s collega’s warm, wat past bij het weinige onderzoek dat over het onderwerp bestaat. “Wanneer romances op de werkvloer ontstaan vanwege een liefdesmotief, blijkt uit alle onderzoeken dat collega’s daar zeer positief op reageren,” legt Alison Beard van Harvard Business Review uit in een recente aflevering van de podcast Dear HBR van Harvard Business Review. “De individuele productiviteit gaat omhoog. De tevredenheid van de betrokkenen neemt toe en hun betrokkenheid bij de organisatie neemt toe.”
Meeslepender dan de reactie van collega’s op de ontluikende romance van de Obama’s is echter hoe de jonge advocate intern met de ervaring worstelt.
Een grote verandering in carrières
De lancering van een kantoorromance zou slechts een van de vele cruciale veranderingen in Michelles leven rond die periode zijn. Ze verliest ook Suzanne Alele, haar dierbare vriendin van Princeton, aan kanker, en kort daarna haar vader, Fraser Robinson, aan complicaties van zijn multiple sclerose.
Het gevoel dat “het leven kort was en niet mocht worden verspild”, zoals ze later schrijft, werd schokkend duidelijk na de dood van deze dierbaren. Het beroep van advocaat, een beroep waarvan ze toegeeft dat het haar deels aantrok vanwege de goedkeurende blikken die ze van anderen kreeg toen ze verklaarde dat het haar doel was, was opeens niet meer genoeg voor haar.
Het lijkt onvermijdelijk dat Michelle uiteindelijk op deze manier naar haar leven zou zijn gaan kijken, zelfs als ze Barack niet had ontmoet, maar hij was er ook – een niet te missen model van een alternatieve manier van leven. Hij volgde zijn innerlijke kompas in plaats van een platgetreden weg naar rijkdom of status. Michelle schrijft:
Wat me opviel was hoe zeker hij leek van zijn eigen richting in het leven. Hij was vreemd genoeg vrij van twijfel, hoewel het op het eerste gezicht moeilijk te begrijpen was waarom. Vergeleken met mijn eigen mars naar succes, de directe pijl in mijn traject van Princeton naar Harvard naar mijn bureau op de zevenenveertigste verdieping, was Baracks pad een geïmproviseerde zigzag door ongelijksoortige werelden.
Na enig zoekwerk verliet ze het bedrijfsrecht, waar ze als toekomstige partner werd beschouwd, en nam ze een baan aan op het stadhuis van Chicago als assistent van de burgemeester, de eerste stap in een nieuwe carrière die in het teken stond van openbare dienstverlening en het organiseren van de gemeenschap. De overgang was een proces. Ze had maandenlang nagedacht over de juiste stap voor zichzelf, mogelijkheden op scholen en non-profitorganisaties onderzocht, netwerken buiten haar vakgebied opgezet, lijsten gemaakt van de kwesties die haar bezighielden, met mentoren gesproken en de mogelijke budgettaire gevolgen van de overstap afgewogen.
Ze kijkt nu terug op dat tijdperk met het voordeel van de leeftijd en citeert twee regels uit haar dagboek: “Ten eerste voel ik me erg verward over waar ik met mijn leven naar toe wil. Wat voor persoon wil ik zijn? Hoe wil ik bijdragen aan de wereld? Twee, ik word heel serieus in mijn relatie met Barack en ik voel dat ik mezelf beter onder controle moet krijgen.”
Als ze het dagboek in het heden leest, ziet ze haar persoonlijke strijd, en haar oplossing; ze ziet “wat een no-nonsense vrouwelijke mentor rechtstreeks tegen me gezegd zou kunnen hebben,” schrijft ze.
Echt, het was eenvoudig: Het eerste ding was dat ik het haatte om advocaat te zijn. Ik was niet geschikt voor het werk. Ik voelde me er leeg door, ook al was ik er erg goed in. Dat was pijnlijk om toe te geven, gezien hoe hard ik had gewerkt en hoe diep ik in de schulden zat. In mijn verblindende drang om uit te blinken, in mijn behoefte om alles perfect te doen, had ik de borden gemist en de verkeerde weg genomen.
De tweede was dat ik diep, heerlijk verliefd was op een man wiens krachtige intellect en ambitie mogelijk de mijne zouden opslokken. Ik zag het al aankomen, als een aanstormende golf met een machtige onderstroom. Ik was niet van plan om uit zijn pad te gaan – ik was toen al te toegewijd aan Barack, te verliefd – maar ik moest mezelf wel snel op twee voeten verankeren.
Ze verlangde naar een baan die voor haar zou resoneren, en ze wilde haar individuele integriteit behouden en zich tegelijkertijd verenigen met een krachtige persoonlijkheid. Ze wilde zich “heel voelen”, schrijft ze, dus ging ze in de gemeenschap werken, en na verloop van tijd zou ze een platform hebben om miljoenen jonge Amerikanen aan te sporen hetzelfde te doen.