In voorbereiding op de langverwachte reboot van The X-Files die op 24 januari op Fox wordt uitgezonden, heb ik ijverig en opgewonden de hele serie opnieuw bekeken. Als tiener was ik geobsedeerd door de show, die FBI-agenten Dana Scully (Gillian Anderson), de sceptische wetenschapper, en Fox Mulder (David Duchovny), de gelovige, volgt als ze paranormale, onverklaarbare zaken onderzoeken. De serie besteedde de meeste tijd aan ofwel diepgaande buitenaardse invasie mythologie ofwel aan monster-van-de-week zaken, maar af en toe was er ook een eenmalige, goed uitgevoerde karakterstudie aflevering. En tijdens mijn recente X-Files re-watch, verraste de 13e aflevering van seizoen 4, getiteld “Never Again”, me. Ik herinnerde me het liefdevol als de “killer tattoo” of “Scully krijgt haar freak op” aflevering, maar bij het opnieuw bekijken, het verraste me als een ongelooflijk feministische aflevering die mannenrechten advocacy, BDSM, vrouwelijke agentschap, en zelfreflectie behandelt.
Hoewel de twee agenten af en toe in seksistische stijlfiguren vielen gedurende de serie (Mulder houdt van pornografie, Scully wordt vaak bespot om haar gebrek aan kinderen), heb ik bij het herbekijken van de serie nu meer en meer gevallen van feminisme zien opduiken. In de aflevering “Excelsis Dei” van seizoen 2 bijvoorbeeld, worden de rollen van Mulder en Scully omgedraaid als een verpleegster beweert dat ze verkracht is door een onzichtbare entiteit. Het is ongelofelijk veelzeggend, en ook interessant commentaar, dat seksuele mishandeling de kwestie is die van Scully een gelovige maakt en van Mulder een scepticus. En dan is er nog het geweldige “Never Again”, de aflevering die ik onlangs heb herbekeken.
Zoals de fans zich zullen herinneren, vertelt “Never Again” het verhaal van Ed Jerse, een Philadelphian met pech en een pas gescheiden vrouw die de voogdij over zijn twee kinderen lijkt te zijn kwijtgeraakt. In een dronken bui laat Ed een tatoeage zetten van een vrouwengezicht met daaronder de woorden “Never Again”. In D.C. ondervragen Mulder en Scully een potentiële getuige, maar Scully is met haar gedachten ergens anders. Ze lijkt verveeld; ze werkt nu al vier jaar met Mulder samen, volgt ijverig zijn obsessies en gaat mee in zijn bizarre theorieën. Mulder’s prioriteiten zijn haar prioriteiten geworden, en Mulder heeft geprofiteerd van het feit dat ze dat heeft laten gebeuren. “Dit werk is mijn leven”, zegt Mulder over een opdracht. “Ja, en het is het mijne geworden,” antwoordt Scully. Mulder lijkt gekwetst en zegt: “Dat wil je toch niet?” Waarop Scully antwoordt: “Dit gaat niet om jou.”
Terwijl Scully naar Philly gaat om Mulders aanwijzing te controleren, wordt Ed Jerse langzaam vergiftigd door zijn nieuwe tatoeage. Eerst hoort hij een vrouw lachen die hem een loser noemt. Ed haalt uit naar zijn vrouwelijke collega’s, en zijn vrouwelijke baas ontslaat hem uiteindelijk. Dan maakt de stem die hij hoort, briljant vertolkt door Jodie Foster, eindelijk haar zaak duidelijk: “Als je ook maar een beetje man was geweest, had je haar gezegd dat ze je kont kon kussen, maar nee, een andere vrouw steekt je een oor aan.” Het emasculerende vitriool dat Ed’s tatoeage uitspuwt is mannenrechtenparanoia uit het boekje, waarbij wordt geëxtrapoleerd op het idee dat mannen een tweede kans, acceptatie of seks van vrouwen tegoed hebben. De stem lacht Ed herhaaldelijk uit, maakt hem gek en bouwt zijn paranoia op tot het punt waarop hij de vrouw die onder hem woont vermoordt.
Scully schat ondertussen in dat het spoor van Mulder doodloopt en draagt het over aan de plaatselijke politie, maar Mulder twijfelt aan haar oordeel en vraagt haar te wachten met het nemen van een beslissing tot hij daar is. ‘Wat, denk je dat ik er niet toe in staat ben?’ vraagt Scully. Later, gefrustreerd door Mulder en zijn autoritaire manier van doen, gaat ze naar een bar, waar ze – nadat ze Ed eerder in de tatoeagesalon had ontmoet, maar niet op de hoogte van zijn misdaden – hem vertelt over haar behoefte aan een autoritaire figuur in haar leven. Zegt Scully,
“Ik heb altijd in dit kringetje rondgelopen. Het begint meestal als een gezaghebbende of controlerende figuur in mijn leven komt. En een deel van mij vindt het leuk, heeft het nodig, wil de goedkeuring, en dan op een gegeven moment…”
Ze zwijgt, maar de boodschap is dat Scully zich haar hele leven aangetrokken heeft gevoeld tot en in opstand is gekomen tegen mannelijke autoriteitsfiguren, in een oneindige cyclus. Dit idee wordt opnieuw uitgediept als ze besluit met Ed terug te gaan naar de salon om haar eigen tatoeage te laten zetten. Ze kiest voor een slang die zijn eigen staart opeet, een symbool dat in vele culturen in de geschiedenis voorkomt als een wezen dat zichzelf steeds opnieuw creëert. Haar bereidheid om haar eigen leven op verschillende punten opnieuw te onderzoeken geeft haar een agentschap dat nu permanent op haar fysieke lichaam is geïnkt.
De scène wordt ongelooflijk sensueel met een BDSM-fakkel, als Ed toekijkt hoe Scully kronkelt en kronkelt terwijl ze wordt getatoeëerd, terwijl zij geniet van het proces. Hun machtsspel gaat verder in Ed’s appartement, waar Scully als arts probeert verzorgend te zijn en zijn wond te genezen. Als Ed onmiddellijk haar hand op een ruwe manier vastpakt, slaat de vonk over; er is weer een gezaghebbend figuur in haar leven gekomen, en deze keer vindt ze het leuk. Maar tegen de ochtend wordt haar pas ontdekte mondigheid vertrapt door het alledaagse seksisme. Als de plaatselijke politie arriveert om de vermissing van Ed’s benedenbuurman te onderzoeken en Scully de deur opendoet om te zeggen dat ze van het bureau is, geloven de twee mannen haar niet totdat ze haar badge laat zien. Of het nu met Mulder is of met deze ambtenaren, Scully moet zich constant bewijzen in een veld dat gedomineerd wordt door mannen.
Er wordt uiteindelijk onthuld dat de tatoeageshop inkt met moederkoren had gebruikt voor Ed’s tatoeage, wat hallucinaties en psychotische episodes veroorzaakte. Tijdens de effecten daarvan valt Ed Scully aan, maar zij praat hem erdoorheen en moedigt hem aan zich eruit te redden en zijn daden onder controle te krijgen. Scully’s schreeuwende eis dat Ed de leiding moet nemen, geldt net zo goed voor haar eigen leven als voor het zijne. Zoals ze in deze aflevering begint te beseffen, moet ze stoppen met het zoeken naar goedkeuring van gezaghebbende relaties, en de controle over zichzelf nemen.
Aan het eind van het uur hebben Mulder en Scully een gesprek dat een keerpunt in hun relatie markeert. Mulder is geschokt door Scully’s roekeloze gedrag met Ed en de tatoeage en vraagt haar: “En dat allemaal omdat ik geen bureau voor je heb gekocht?” De doodsblik die Scully hem op dat moment toewerpt is nogal episch. “Niet alles draait om jou, Mulder”, zegt ze. De aflevering eindigt in stilte, met een dikke spanning in de kamer. Daarna verandert de relatie van het duo, met het delen van een nieuw begrip voor elkaar; Mulder komt eindelijk Scully te zien als een gelijke, en Scully beseft dat ze Mulder’s goedkeuring niet nodig heeft.
De gebeurtenissen van “Never Again” nemen de show in een nieuwe richting, en het maakt de verzoening van het duo in de volgende aflevering des te meer zoet. Maar wat “Never Again” het beste deed voor The X-Files ten tijde van het debuut was, via Scully, onderwerpen aansnijden waar vrouwen al eeuwen mee te maken hebben en mee worstelen: gezag, serieus genomen worden, hun eigen ideeën over pijn en plezier. Scully was altijd al een gecompliceerd personage in The X-Files, maar “Never Again” gaf nog meer dimensie aan haar toch al interessante bestaan.
Images: Fox