Vascular Access for Hemodialysis

Dostęp naczyniowy jest linią życia pacjenta poddawanego hemodializie, ponieważ umożliwia wykonywanie ratujących życie zabiegów hemodializy. Hemodializa to metoda leczenia niewydolności nerek, która wykorzystuje maszynę do przesyłania krwi pacjenta przez filtr, zwany dializatorem, poza organizm. Dostęp jest chirurgicznie utworzoną żyłą używaną do usuwania i zwracania krwi podczas hemodializy. Krew przechodzi przez igłę, po kilka uncji na raz. Następnie krew jest transportowana przez rurkę, która przenosi ją do dializatora. W dializatorze krew przepływa przez cienkie włókna, które odfiltrowują odpady i dodatkowe płyny. Urządzenie zwraca przefiltrowaną krew do organizmu przez inną rurkę. Dostęp naczyniowy umożliwia ciągły przepływ dużych ilości krwi podczas zabiegów hemodializy w celu przefiltrowania jak największej ilości krwi podczas jednego zabiegu. W każdej minucie przez urządzenie przepływa około pół litra krwi. Dostęp naczyniowy powinien być założony na kilka tygodni lub miesięcy przed pierwszym zabiegiem hemodializy.

Dwa rodzaje dostępu naczyniowego przeznaczone do długotrwałego użytku to przetoka tętniczo-żylna (AV) i przeszczep AV. Trzeci rodzaj dostępu naczyniowego – cewnik żylny – jest przeznaczony do użytku krótkoterminowego.

Co to jest przetoka tętniczo-żylna?

Przetoka AV to połączenie, wykonane przez chirurga naczyniowego, tętnicy z żyłą. Tętnice przenoszą krew z serca do organizmu, natomiast żyły przenoszą krew z organizmu z powrotem do serca. Chirurdzy naczyniowi specjalizują się w operacjach naczyń krwionośnych. Chirurg zazwyczaj umieszcza przetokę AV w przedramieniu lub górnej części ramienia. Przetoka AV powoduje dodatkowe ciśnienie i dodatkowy przepływ krwi do żyły, dzięki czemu staje się ona duża i mocna. Większa żyła zapewnia łatwy, niezawodny dostęp do naczyń krwionośnych. Bez tego rodzaju dostępu regularne sesje hemodializy nie byłyby możliwe. Nieleczone żyły nie wytrzymują wielokrotnego wkłuwania igły, ponieważ zapadłyby się tak, jak słomka pod wpływem silnego ssania.

Opiekunowie medyczni zalecają przetokę AV zamiast innych rodzajów dostępu, ponieważ

• zapewnia ona dobry przepływ krwi do dializy.
• Trwa dłużej niż inne rodzaje dostępu.
• Jest mniej prawdopodobne, że ulegnie zakażeniu lub spowoduje zakrzepy krwi niż inne rodzaje dostępu.

Przed operacją wszczepienia przetoki AV chirurg może wykonać badanie mapowania naczyń. Mapowanie naczyń wykorzystuje ultradźwięki Dopplera do oceny naczyń krwionośnych, które chirurg może wykorzystać do wykonania przetoki AV. Ultradźwięki wykorzystują urządzenie, zwane przetwornikiem, które odbija bezpieczne, bezbolesne fale dźwiękowe od narządów, tworząc obraz ich struktury. Procedurę przeprowadza specjalnie przeszkolony technik w gabinecie świadczeniodawcy, w centrum ambulatoryjnym lub w szpitalu. Radiolog – lekarz specjalizujący się w obrazowaniu medycznym – interpretuje obrazy. Pacjent nie potrzebuje znieczulenia do tej procedury. USG Doppler pokazuje, jak dużo i jak szybko krew przepływa przez tętnice i żyły, dzięki czemu chirurg może wybrać najlepsze naczynia krwionośne do wykorzystania.

Chirurg wykonuje operację przetoki AV w centrum ambulatoryjnym lub w szpitalu. Procedura dostępu naczyniowego może wymagać całonocnego pobytu w szpitalu; jednak wielu pacjentów wraca potem do domu. Dostawca usług medycznych stosuje znieczulenie miejscowe, aby znieczulić obszar, w którym chirurg wytwarza przetokę AV.

Przetoka AV często wymaga 2 do 3 miesięcy, aby się rozwinąć lub dojrzeć, zanim pacjent będzie mógł jej używać do hemodializy. Jeśli przetoka AV nie dojrzeje po operacji, chirurg musi powtórzyć zabieg.

Na początku sesji hemodializy pracownik służby zdrowia lub pacjent wkłuwa dwie igły do dostępu naczyniowego. Jedna igła przenosi krew z organizmu do dializatora. Druga przenosi przefiltrowaną krew z powrotem do organizmu. Aby rozróżnić te igły, igła odprowadzająca krew od ciała nazywana jest igłą tętniczą. Igła, która przenosi krew z powrotem do organizmu, nazywana jest igłą żylną. Niektórzy pacjenci wolą samodzielnie wprowadzać igły do dostępu naczyniowego, co wymaga przeszkolenia w zakresie zapobiegania zakażeniom i ochrony dostępu naczyniowego. Bez względu na to, kto wprowadza igły, pacjent powinien wiedzieć, jak dbać o obszar wprowadzania igieł, aby zapobiec infekcji.

Jeśli przetoka AV nie dojrzeje, przeszczep AV jest drugim wyborem dla długotrwałego dostępu naczyniowego.

Co to jest przeszczep tętniczo-żylny?

Przeszczep AV to zapętlona, plastikowa rurka, która łączy tętnicę z żyłą. Chirurg naczyniowy przeprowadza operację przeszczepu AV, podobnie jak operację przetoki AV, w centrum ambulatoryjnym lub w szpitalu. Podobnie jak w przypadku operacji przetoki AV, pacjent może wymagać pozostania na noc w szpitalu, choć wielu pacjentów może wrócić do domu po zabiegu. Dostawca usług medycznych stosuje znieczulenie miejscowe, aby znieczulić obszar, w którym chirurg tworzy przeszczep AV.

Pacjent może zazwyczaj korzystać z przeszczepu AV 2 do 3 tygodni po zabiegu. Przeszczep AV jest bardziej prawdopodobne niż przetoka AV, aby mieć problemy z infekcją i krzepnięciem. Powtarzające się zakrzepy krwi mogą zablokować przepływ krwi przez przeszczep. Jednak dobrze pielęgnowany przeszczep może przetrwać kilka lat.

Utwórz dostęp naczyniowy na długo przed rozpoczęciem hemodializy

Co to jest cewnik żylny?

Cewnik żylny to rurka wprowadzona do żyły w szyi, klatce piersiowej lub nodze w pobliżu pachwiny, zwykle tylko w celu przeprowadzenia krótkoterminowej hemodializy. Rurka dzieli się na dwie części po wyjściu z ciała. Obie rurki mają nasadki przeznaczone do połączenia z linią, która przenosi krew do dializatora i linią, która przenosi krew z dializatora z powrotem do ciała. Osoba musi zamknąć zaciski na każdej linii podczas podłączania i odłączania cewnika od rurek.

Jeśli choroba nerek postępuje szybko, pacjent może nie mieć czasu na założenie przetoki AV lub przeszczepu AV przed rozpoczęciem leczenia hemodializami.

Zabieg założenia cewnika żylnego wykonuje nefrolog – lekarz specjalizujący się w problemach z nerkami – lub radiolog interwencyjny – lekarz wykorzystujący sprzęt do obrazowania medycznego do wykonywania operacji – w szpitalu lub ośrodku ambulatoryjnym. Pacjent otrzymuje znieczulenie miejscowe i sedację, aby zachować spokój i odprężenie podczas zabiegu.

Cewniki żylne nie są idealne do długotrwałego stosowania. Z cewnikiem żylnym, pacjent może rozwinąć skrzep krwi, infekcję lub zbliznowaciałą żyłę, powodując jej zwężenie. Jeśli jednak pacjent musi natychmiast rozpocząć hemodializę, cewnik żylny będzie działał przez kilka tygodni lub miesięcy, dopóki chirurg nie wykona operacji długotrwałego dostępu, a przetoka lub przeszczep AV nie dojrzeją.

Jeśli operacja przetoki lub przeszczepu nie powiedzie się, pacjent będzie potrzebował długotrwałego dostępu za pomocą cewnika żylnego. Kiedy pacjent potrzebuje cewnika żylnego na dłużej niż 3 tygodnie, chirurg „tuneluje” cewnik pod skórą, zamiast wprowadzać go bezpośrednio do żyły. Cewnik tunelowy jest wygodniejszy i wiąże się z mniejszą liczbą problemów. Jednak nawet cewniki tunelowe mogą ulec zakażeniu.

Jakie problemy może powodować dostęp naczyniowy?

Wszystkie trzy rodzaje dostępu naczyniowego – przetoka żylna, przeszczep AV i cewnik żylny – mogą powodować problemy, które wymagają dalszego leczenia lub operacji. Najczęstsze problemy obejmują zakażenie dostępu i niski przepływ krwi z powodu zakrzepu krwi w dostępie.

Zakażenie i niski przepływ krwi zdarzają się rzadziej w prawidłowo utworzonych przetokach AV niż w przeszczepach AV i cewnikach żylnych. Mimo to, posiadanie przetoki AV nie gwarantuje, że dostęp będzie wolny od problemów.

Przeszczepy AV częściej rozwijają niski przepływ krwi, wskazujący na zakrzep lub zwężenie dostępu. Przeszczep AV może wtedy wymagać angioplastyki, procedury mającej na celu poszerzenie wąskiej części. Inna opcja obejmuje operację na przeszczepie AV, aby zastąpić wąską część.

Cewniki żylne są najbardziej prawdopodobne, aby spowodować infekcję i problemy z krzepnięciem. Jeśli te problemy się rozwiną, leki mogą pomóc. Antybiotyki są lekami zwalczającymi bakterie, które mogą powodować infekcje. Leki rozrzedzające krew, takie jak warfaryna, zapobiegają krzepnięciu krwi. Jeśli te metody leczenia zawiodą, nefrolog lub radiolog interwencyjny będzie musiał wymienić cewnik.

Jak pacjent powinien dbać o dostęp naczyniowy i chronić go?

Pacjent może dbać o dostęp naczyniowy i chronić go poprzez:

• Dbanie o to, aby dostawca usług medycznych sprawdzał dostęp pod kątem oznak infekcji lub problemów z przepływem krwi przed każdym zabiegiem hemodializy, nawet jeśli pacjent sam wprowadza igły.
• Utrzymywanie dostępu w czystości przez cały czas.
• Używanie miejsca dostępu tylko do dializy.
• Uwaga, aby nie uderzać ani nie przecinać dostępu.
• Codzienne sprawdzanie drenażu w dostępie. Dreszcz to rytmiczne drgania, które można wyczuć w miejscu dostępu naczyniowego.
• Obserwowanie i zgłaszanie objawów zakażenia, w tym zaczerwienienia, tkliwości lub ropy.
• Nie pozwalanie nikomu na zakładanie mankietu do pomiaru ciśnienia krwi na ramię z dostępem.
• Nienoszenie biżuterii lub ciasnych ubrań w miejscu dostępu.
• Niespanie z ramieniem z dostępem pod głową lub ciałem.
• Nie podnoszenie ciężkich przedmiotów lub nie wywieranie nacisku na ramię dostępowe.

Jedzenie, dieta i odżywianie

Badacze nie stwierdzili, aby jedzenie, dieta i odżywianie odgrywały rolę w powodowaniu lub zapobieganiu problemom z dostępem naczyniowym.

Więcej informacji na temat prawidłowego odżywiania się podczas hemodializy można znaleźć w temacie zdrowotnym NIDDK, Eat Right to Feel Right on Hemodialysis.

Punkty do zapamiętania

• Dostęp naczyniowy to chirurgicznie utworzona żyła używana do usuwania i zwracania krwi podczas hemodializy.
• Przetoka tętniczo-żylna (AV) to połączenie, wykonane przez chirurga naczyniowego, tętnicy z żyłą.
• Opiekunowie medyczni zalecają przetokę AV w porównaniu z innymi rodzajami dostępu, ponieważ
  • Zapewnia ona dobry przepływ krwi do dializy.
  • Trwa dłużej niż inne rodzaje dostępu.
  • Jest mniej prawdopodobne, że ulegnie zakażeniu lub spowoduje zakrzepy krwi niż inne rodzaje dostępu.
• Przeszczep AV to zapętlona, plastikowa rurka, która łączy tętnicę z żyłą.
• Cewnik żylny to rurka wprowadzana do żyły w szyi, klatce piersiowej lub nodze w pobliżu pachwiny, zwykle tylko do krótkotrwałego użytku.
• Cewniki żylne nie są idealne do długotrwałej hemodializy. W przypadku cewnika żylnego u pacjenta może powstać skrzep krwi, zakażenie lub blizna w żyle, powodująca zwężenie żyły.
• Wszystkie trzy rodzaje dostępu naczyniowego mogą powodować problemy, które wymagają dalszego leczenia lub operacji. Najczęstsze problemy obejmują infekcję dostępu i niski przepływ krwi z powodu krzepnięcia krwi w dostępie.

Ta zawartość jest dostarczana jako usługa Narodowego Instytutu Cukrzycy i Chorób Trawiennych i Nerek (NIDDK), część Narodowych Instytutów Zdrowia. NIDDK tłumaczy i rozpowszechnia wyniki badań poprzez swoje centra informacyjne i programy edukacyjne w celu zwiększenia wiedzy i zrozumienia zdrowia i choroby wśród pacjentów, pracowników służby zdrowia i społeczeństwa. Treść opracowana przez NIDDK jest starannie weryfikowana przez naukowców i innych ekspertów NIDDK.

NIDDK pragnie podziękować:
Michaelowi Allonowi, M.D., University of Alabama at Birmingham

.