Zmysł proprioceptywny
Zmysł proprioceptywny jest mało znanym, ale istotnym zmysłem ciała, który większość z nas bierze całkowicie za pewnik. Propriocepcja to zmysł i świadomość pozycji i ruchu naszego własnego ciała. Jest to nasza świadomość orientacji naszego ciała w przestrzeni, a także kierunku, prędkości i zakresu ruchu naszego ciała i kończyn. Informacje te są wykrywane przez receptory sensoryczne w naszych mięśniach, więzadłach i stawach, a następnie przetwarzane przez centralny układ nerwowy.
Zmysł proprioceptywny jest ściśle związany ze zmysłem przedsionkowym. Receptorami dla zmysłu przedsionkowego są komórki włoskowate w uchu wewnętrznym (przedsionku). Wysyłają one wiadomości do mózgu o pozycji i ruchu głowy w stosunku do reszty ciała.
W kategoriach praktycznych, zmysł proprioceptywny wysyła wiadomości do naszego mózgu, aby powiedzieć nam, czy mięśnie są napięte lub rozluźnione, czy stawy zginają się lub prostują oraz w jakim stopniu ten ruch ma miejsce. Informacje te są niezbędne do wykonywania codziennych czynności, które większość z nas uważa za oczywiste.
Niedostateczna propriocepcja utrudnia utrzymanie postawy ciała i poruszanie się z poczuciem bezpieczeństwa i pewności. Wpływa na świadomość pozycji ciała, rąk i nóg.
zdolność do rozpoznania, które serie działań i ruchów ciała są niezbędne do wykonania określonego zadania zależy od naszej propriocepcji. Niewłaściwie działający zmysł propriocepcji wpływa na „planowanie motoryczne”. Kiedy nie funkcjonuje on prawidłowo, dziecko może mieć trudności z ubieraniem się, wiązaniem sznurowadeł i wykonywaniem innych codziennych zadań.
Nasz zmysł propriocepcji mówi nam, ile siły należy włożyć podczas wykonywania zadania. Na przykład, jak mocno naciskać podczas otwierania drzwi, lub jak duży nacisk wywierać na ołówek podczas pisania, to tylko niektóre z codziennych zadań, które mogą być dotknięte.
Niedobrze funkcjonujący zmysł proprioceptywny może być objawem Zaburzenia Integracji Sensorycznej. Koncepcja ta została po raz pierwszy opracowana przez dr A Jean Ayers w 1970 roku. Integracja Sensoryczna jest, w istocie, procesem przyjmowania informacji z naszego środowiska, nadając sens tym informacjom i wykorzystując je do działania i reagowania w odpowiedni sposób.
Tak więc dziecko ze słabym zmysłem proprioceptywnym może…
- bawić się szorstko; zbyt mocno popychać, krzyczeć, skakać lub nadmiernie biegać
- wyglądać na niezdarne
- posiadać słabe umiejętności motoryczne, mieć trudności z pisaniem i rysowaniem
- wykazywać powtarzające się i samostymulujące zachowania, takie jak kręcenie się, kołysanie lub wiercenie się
- lubić gryźć swoje palce, ubrania, długopisy, zabawki lub inne przedmioty
- wyglądają na nieskoordynowane i mają trudności z dużymi umiejętnościami motorycznymi, takimi jak skakanie, wspinanie się lub jazda na rowerze
- często wpadają na innych ludzi i przedmioty
Głęboki nacisk dotykowy i propriocepcja
Terapia obciążeniowa stymuluje system proprioceptywny poprzez wykorzystanie głębokiego nacisku dotykowego.
Głęboki nacisk dotykowy działa na zasadzie zastosowania ciężaru lub ciśnienia w celu zapewnienia proprioceptywnego wejścia. Wejście to uspokaja i moduluje centralny układ nerwowy, który z kolei wspomaga przetwarzanie informacji sensorycznych (Grandin 1992, McClure & Holtz-Yotz 1991). Ten uspokajający i modulujący skutek robi dziecku czuć więcej uziemionego, i obniża ich stan pobudzenia. Ten obniżony stan pobudzenia następnie zmniejsza powtarzające się zachowania samostymulujące (takie jak kręcenie się, machanie rękami i kołysanie) i pozwala na lepsze skupienie, koncentrację i uwagę.
Dr Temple Grandin opisuje Deep Touch Pressure w następujący sposób: „Głęboki nacisk dotykowy jest rodzajem nacisku powierzchniowego, który jest wywierany w większości rodzajów dotykania, trzymania, głaskania, pieszczot zwierząt, lub kołysania.” (Grandin, 1992).
Dr. Grandin (u której zdiagnozowano autyzm w wieku 3 lat) idzie dalej, aby stwierdzić, że „Terapeuci zajęciowi zaobserwowali, że bardzo lekki dotyk alarmuje system nerwowy, ale głęboki nacisk jest relaksujący i uspokajający”.
Dzieci z biednym proprioceptywnym zmysłem (szczególnie te 'sensory-seekers’) często będą szukać głębokich sensacji ciśnienia, które sprawiają, że czują się bardziej bezpieczne, bardziej zrelaksowane, i są w stanie skupić się i skoncentrować lepiej.
Na przykład, niektóre dzieci lubią nosić ciasne ubrania (co daje proprioceptywne informacje zwrotne). Niektóre śpią pod ciężkimi kocami dla dodatkowej wagi – słyszałam nawet o autystycznym chłopcu, który wolał spać pod swoim materacem! Inne dzieci lubią nosić ciężkie przedmioty, takie jak plecaki, aby uzyskać proprioceptywne sprzężenie zwrotne, ponieważ często może to sprawić, że poczują się bardziej uziemione i bezpieczne.
Dr Grandin opracowała „maszynę do ściskania”, aby pomóc jej przezwyciężyć własne problemy sensoryczne (Grandin 1992). Maszyna wywierała głęboki nacisk na duży obszar ciała i dawała „poczucie bycia otoczonym i opanowanym przez uścisk głębokiego nacisku dotykowego”. Dr Grandin stwierdziła, że maszyna miała działanie relaksujące, które uspokoiło jej system nerwowy, zmniejszając niepokój i czyniąc ją „mniej agresywną i mniej spiętą”.
.