Pęcherzyki jajnikowe: czym są, liczba, wzrost

Co to jest pęcherzyk jajnikowy?
Dlaczego ważne jest poznanie liczby pęcherzyków u każdej kobiety oraz ich ewolucji w trakcie cyklu jajnikowego? Jak możemy to zbadać?
Ile pęcherzyków powinno znajdować się w jajniku i jaka powinna być ich wielkość?
Co to jest pęcherzyk dominujący w jajniku?
Jak duże muszą być pęcherzyki do pobrania jajeczek (punkcja)?
Co to jest zespół pustego pęcherzyka?
Czy mogę dowiedzieć się o liczbie pęcherzyków jajnikowych, a tym samym o mojej rezerwie jajnikowej, podczas rutynowej kontroli u mojego ginekologa?

Co to jest pęcherzyk jajnikowy?

Na początek, to nie jest pęcherzyk jajnikowy. Pęcherzyki jajnikowe nie są oocytami (jajami). Wielu pacjentów myli te terminy sądząc, że pęcherzyk równa się oocyt.

Oocyt jest gametą żeńską, tak jak plemnik jest gametą męską. Są to komórki biorące udział w wytwarzaniu zarodków po zapłodnieniu.

Pęcherzyk jajnikowy jest strukturą anatomiczno-funkcjonalną, stanowiącą część jajnika, a oocyt jest komórką, która w normalnych warunkach dojrzewa w mikroskopijnej, wewnętrznie ściankowej części pęcherzyka w ciągu spontanicznego lub stymulowanego cyklu jajnikowego. Ponadto pęcherzyk zawiera inne rodzaje komórek produkujących estrogeny, które są niezbędne do prawidłowego rozwoju dojrzewania komórek jajowych.

Cykl jajnikowy: Dojrzewanie pęcherzykowe (faza folikularna). Owulacja. Tworzenie się ciałka żółtego (faza lutealna).

Posiadanie oocytów jest determinowane w pierwszych tygodniach życia zarodka żeńskiego. Od momentu menarche (pierwsza miesiączka) w każdym cyklu wybierana jest jedna komórka jajowa. Oocyty najlepszej jakości będą wybierane jako pierwsze, tak więc w miarę upływu czasu oocyty z kolejnych cykli będą coraz gorszej jakości. Wyjaśnia to, dlaczego kobietom w starszym wieku trudniej jest zajść w ciążę i dlaczego odsetek poronień jest wyższy.

Dlaczego ważne jest poznanie liczby pęcherzyków u każdej kobiety oraz ich ewolucji w trakcie cyklu jajnikowego? Jak możemy to zbadać?

W ramach badania płodności kobiety istotne jest poznanie jej rezerwy jajnikowej. W celu jej oceny przeprowadza się analizy hormonalne (hormon antymüllerowski, FSH, LH, estradiol, etc.) oraz dopochwowe badania ultrasonograficzne w ich różnych modalnościach.

Obecnie, liczba pęcherzyków w każdym jajniku jest nadal najdokładniejszą oceną rezerwy jajnikowej u danej pacjentki. Rezerwa ta wyrażona jest liczbą pęcherzyków w każdym jajniku, obserwowanych w pierwszych dniach cyklu (od 2. do 5.) za pomocą dopochwowego badania ultrasonograficznego. Pęcherzyki te nazywane są „antralnymi”. Ultrasonografia pozwala również śledzić ewolucję lub wzrost pęcherzyków zarówno w cyklu spontanicznym, jak i w cyklu stymulowanym podczas leczenia niepłodności.

Ile pęcherzyków powinno znajdować się w jajniku i jaka powinna być ich wielkość?

Zależnie od liczby pęcherzyków antralnych, uważa się, że kobieta ma odpowiednią lub normalną rezerwę jajnikową, jeśli liczba ta wynosi od 6 do 10. Niska rezerwa jajnikowa, jeśli liczba ta jest mniejsza niż 6, a wysoka rezerwa jajnikowa, jeśli jest ona większa niż 12. Wielkość pęcherzyków na tym etapie cyklu wynosi od 2 do 10 mm.

Kobiety z niską rezerwą są bardziej narażone na brak odpowiedzi na leczenie, a kobiety z wysoką rezerwą są narażone na przesadną odpowiedź. W obu przypadkach jest bardziej prawdopodobne, że cykl leczenia będzie musiał być odwołany, niż gdy liczba pęcherzyków jest prawidłowa.

Co to jest pęcherzyk dominujący w jajniku?

W cyklu naturalnym spośród pęcherzyków antralnych wybierany jest jeden tzw. pęcherzyk „dominujący”. Pęcherzyk ten różni się od pozostałych wielkością i szybkim wzrostem. W końcu stanie się on dojrzałym pęcherzykiem lub pęcherzykiem De Graafa, gotowym do „owulacji”. Pozostałe ulegają atrezji, tzn. znikają lub umierają w ramach zaprogramowanego procesu biologicznego. Przed wyst±pieniem owulacji ¶rednia ¶rednica dominuj±cego pęcherzyka wynosi 22 do 24 mm (zakres 18 do 36 mm). Jest to jedyny marker, który może z całą pewnością przewidzieć owulację.

Jak duże muszą być pęcherzyki do pobrania jajeczek (punkcja)?

W cyklu stymulowanym (leczenie hormonalne), na ogół wszystkie lub prawie wszystkie pęcherzyki antralne rosną. Tempo wzrostu będzie inne dla każdego z nich. Gdy kilka z nich osiągnie wielkość około 18 mm, podawany jest hormon hCG (ovitrelle®), który wywoła owulację. Pobranie jajeczek planowane jest około 36 godzin po podaniu hormonu. Celem leczenia jest zebranie jak największej liczby dojrzałych jajeczek, które następnie mogą zostać zapłodnione przez plemniki.

Jednakże wzrost pęcherzyka nie zawsze oznacza, że zawiera on dojrzałe jajeczko.

Tak jak w próbce nasienia nie wszystkie plemniki mają jakość zapładniającą, tak nie wszystkie pęcherzyki zawierają dojrzałe oocyty, ani też nie wszystkie oocyty są tej samej jakości.

Co to jest zespół pustego pęcherzyka?

W bardzo małym odsetku przypadków może wystąpić tzw. zespół pustego pęcherzyka. Jest to nieodzyskanie oocytów po stymulacji jajników w leczeniu IVF u pacjentek z odpowiednim wzrostem pęcherzyka i poziomem estradiolu (hormonu produkowanego przez komórki wyściełające ścianę pęcherzyka). Dokładna przyczyna nie jest znana. Rozważano różne sytuacje, takie jak błąd w podaniu hCG, nieprawidłowa odpowiedź na leczenie, zmiany w dojrzewaniu pęcherzyków jajnikowych, itp. Nie ma wyraźnych czynników predysponujących, które mogłyby pomóc w oszacowaniu lub ustaleniu możliwego wystąpienia tego zjawiska, chociaż obserwowano je częściej u kobiet z wcześniejszą historią niepłodności pierwotnej (kobiety, które nigdy nie zaszły w ciążę), które mają dobrą liczbę pęcherzyków jajnikowych. Jest to rzadkie zjawisko (<7%), jednak częstość jego występowania wzrasta wraz z wiekiem. Fakt, że pacjentka prezentuje taką sytuację nie oznacza, w większości przypadków, problemu z płodnością. W rzeczywistości u większości z nich dojrzewanie pęcherzyków jajnikowych i liczba pobieranych jajeczek będą przebiegać prawidłowo.

Więcej na temat Zespołu Pustego Pęcherzyka można przeczytać pod następującym linkiem

Czy mogę dowiedzieć się o liczbie pęcherzyków jajnikowych, a tym samym o mojej rezerwie jajnikowej, podczas rutynowej kontroli u mojego ginekologa?

Na zakończenie chciałabym zaznaczyć, że każda kobieta, nawet jeśli obecnie nie planuje zajścia w ciążę, może poznać swoją rezerwę jajnikową za pomocą prostego obliczenia liczby pęcherzyków podczas rutynowego ginekologicznego badania ultrasonograficznego. W ten sposób niemały odsetek kobiet mógłby wiedzieć z wyprzedzeniem, czy ich rezerwa jajnikowa jest wystarczająca, czy też nie. Być może wiele osób rozważyłoby wcześniejsze starania o ciążę, gdyby były świadome tego schorzenia. Nie należy zapominać, że jajnik jest niestety narządem, który szybko się „męczy”. Ma krótszy okres półtrwania w porównaniu z innymi organami.

Pęcherzyki jajnikowe: czym są, liczba, wzrost i inne cechy