Cywilizacja zachodnia

Konstantyn Wielki był cesarzem rzymskim w latach 306-337 CE. Konstantyn był synem Flawiusza Waleriusza Konstancjusza, oficera armii rzymskiej, i jego żony, Heleny. Jego ojciec został cezarem, zastępcą cesarza na zachodzie, w 293 roku. Konstantyn został wysłany na wschód, gdzie piął się po szczeblach kariery i został trybunem wojskowym za czasów cesarzy Dioklecjana i Galeriusza. W 305 r. Konstancjusz został podniesiony do rangi Augusta, starszego cesarza zachodniego, a Konstantyn został odwołany na zachód, by pod wodzą ojca odbyć kampanię w Bretanii (dzisiejsza Wielka Brytania). Uznany za cesarza przez armię w Eboracum (dzisiejszy York) po śmierci ojca w 306 r. Konstantyn zwyciężył w serii wojen domowych przeciwko cesarzom Maksencjuszowi i Licyniuszowi, by w 324 r. stać się jedynym władcą zarówno Zachodu, jak i Wschodu.

Jako cesarz Konstantyn przeprowadził wiele reform administracyjnych, finansowych, społecznych i wojskowych, by wzmocnić imperium. Rząd został zrestrukturyzowany, a władza cywilna i wojskowa rozdzielone. Wprowadzono nową złotą monetę, solidus, by walczyć z inflacją. Stała się ona standardem dla bizantyjskiej i europejskiej waluty na ponad tysiąc lat. Jako pierwszy cesarz rzymski, który przyznał się do nawrócenia na chrześcijaństwo, Konstantyn odegrał wpływową rolę w ogłoszeniu Edyktu Mediolańskiego w 313 r., który nakazywał tolerancję dla chrześcijaństwa w cesarstwie. W 325 r. zwołał Pierwszy Sobór Nicejski, na którym chrześcijanie wyznali Credo Nicejskie. W sprawach wojskowych armia rzymska została zreorganizowana tak, by składała się z mobilnych jednostek polowych i żołnierzy garnizonowych, zdolnych do przeciwstawienia się zagrożeniom wewnętrznym i najazdom barbarzyńców. Konstantyn prowadził udane kampanie przeciwko plemionom na rzymskich granicach – Frankom, Alamanni, Gotom i Sarmatom – a nawet zasiedlał terytoria opuszczone przez jego poprzedników podczas kryzysu III wieku.

Reputacja Konstantyna kwitła za życia jego dzieci i przez wieki po jego panowaniu. Kościół średniowieczny uważał go za wzór cnót, a władcy świeccy przywoływali go jako prototyp, punkt odniesienia oraz symbol cesarskiej prawowitości i tożsamości. Jedną z jego głównych spuścizn politycznych, oprócz przeniesienia stolicy imperium do Konstantynopola, było to, że pozostawiając imperium swoim synom, zastąpił tetrarchię Dioklecjana zasadą sukcesji dynastycznej.

Euzebiusz z Cezarei i inne źródła chrześcijańskie odnotowują, że Konstantyn przeżył dramatyczne wydarzenie w 312 r. w bitwie przy Moście Milwijskim, po której Konstantyn rościł sobie prawo do cesarstwa na zachodzie i nawrócił się na chrześcijaństwo. Bitwa na Moście Milwijskim rozegrała się między cesarzami rzymskimi, Konstantynem I i Maksencjuszem, 28 października 312 roku. Jej nazwa pochodzi od mostu Milwijskiego, ważnej drogi przez Tyber. Konstantyn wygrał bitwę i rozpoczął drogę, która doprowadziła go do zakończenia tetrarchii i zostania jedynym władcą Imperium Rzymskiego. Maxentius utonął w Tybrze podczas bitwy, a jego ciało zostało później wyłowione z rzeki i ścięte.

Według kronikarzy, takich jak Euzebiusz z Cezarei i Laktancjusz, bitwa zaznaczyła początek nawrócenia Konstantyna na chrześcijaństwo. Euzebiusz z Cezarei relacjonuje, że Konstantyn przed bitwą spojrzał w stronę słońca i zobaczył nad nim świetlisty krzyż, a wraz z nim greckie słowa Ἐν Τούτῳ Νίκα („w tym znaku zwyciężaj!”), często oddawane w wersji łacińskiej „in hoc signo vinces”. Konstantyn rozkazał swoim żołnierzom, by ozdobili swoje tarcze chrześcijańskim symbolem (Chi-Rho), po czym odnieśli zwycięstwo. Łuk Konstantyna, wzniesiony dla uczczenia zwycięstwa, z pewnością przypisuje sukces Konstantyna boskiej interwencji; jednak pomnik nie zawiera żadnej jawnie chrześcijańskiej symboliki, więc nie ma naukowej zgody co do związku tych wydarzeń z nawróceniem Konstantyna na chrześcijaństwo.

Missorium przedstawiające syna Konstantyna, Konstancjusza II, w towarzystwie gwardzisty z monogramem Chi Rho na tarczy.

Po bitwie Konstantyn zignorował ołtarze bogów przygotowane na Kapitolu i nie złożył zwyczajowych ofiar z okazji zwycięskiego wkroczenia generała do Rzymu, kierując się bezpośrednio do pałacu cesarskiego. Jednak większość wpływowych ludzi w imperium, zwłaszcza wysocy urzędnicy wojskowi, nie nawróciła się na chrześcijaństwo i nadal wyznawała tradycyjne religie Rzymu; rządy Konstantyna wykazywały przynajmniej chęć uspokojenia tych odłamów. Rzymskie monety wybijane do ośmiu lat po bitwie nadal nosiły wizerunki rzymskich bogów. Pomniki, których budowę zlecił jako pierwszy, takie jak Łuk Konstantyna, nie zawierały żadnych odniesień do chrześcijaństwa.

Konstantyn i chrześcijaństwo

W czasie panowania cesarza rzymskiego Konstantyna Wielkiego (306-337 CE) chrześcijaństwo zaczęło stawać się religią dominującą w Imperium Rzymskim. Historycy pozostają niepewni co do powodów, dla których Konstantyn sprzyjał chrześcijaństwu, a teologowie i historycy spierają się o to, jaką formę wczesnego chrześcijaństwa on sam wyznaje. Wśród uczonych nie ma zgody co do tego, czy w młodości przyjął chrześcijaństwo swojej matki Heleny, czy też (jak twierdzi Euzebiusz z Cezarei) sam zachęcał ją do przejścia na wiarę. Niektórzy uczeni kwestionują stopień, w jakim należy go uznać za chrześcijańskiego cesarza: „Konstantyn postrzegał siebie jako 'cesarza ludu chrześcijańskiego’. Czy to czyniło go chrześcijaninem, jest przedmiotem debaty”, chociaż podobno przyjął chrzest na krótko przed śmiercią.

Decyzja Konstantyna o zaprzestaniu prześladowań chrześcijan w Imperium Rzymskim była punktem zwrotnym dla wczesnego chrześcijaństwa, czasami nazywanym Triumfem Kościoła, Pokojem Kościoła lub Zmianą Konstantyńską. W 313 r. Konstantyn i Licyniusz wydali edykt mediolański, dekryminalizujący kult chrześcijański. Cesarz stał się wielkim patronem Kościoła i ustanowił precedens dla pozycji chrześcijańskiego cesarza w Kościele, a także dla pojęcia ortodoksji, chrystianizmu, soborów ekumenicznych i państwowego kościoła Imperium Rzymskiego, ogłoszonego edyktem w 380 roku. Jest on czczony jako święty i isapostolos we Wschodnim Kościele Prawosławnym i Wschodnim Kościele Prawosławnym za jego przykład jako „chrześcijańskiego monarchy.”

.