Historia słowa romans zaczyna się, gdy piąty wiek dobiega końca, a wraz z nim Imperium Rzymskie. Kluczowymi graczami w tej historii są mieszkańcy Galii, regionu obejmującego dzisiejszą Francję i część Belgii, zachodnich Niemiec i północnych Włoch – regionu, któremu brakuje jednej wyspy brytyjskiej, by znaleźć się na zachodnich krańcach Imperium Rzymskiego. Galowie mówią językiem wywodzącym się z łaciny, który obecnie nazywamy galo-romańskim, ale który sami Galowie nazywają Romanus, od łacińskiego słowa oznaczającego „Rzym” lub „Rzymianin”.”
W średniowieczu 'romans’ lub 'romanz’ był używany nie tylko w odniesieniu do języka wernakularnego, ale także do dzieł w nim skomponowanych. Dzieła te były często opowiadaniami kronikarskimi o przygodach rycerzy.
Przed końcem wieku Galowie zostali pokonani przez Franków i inne ludy germańskie, a Imperium Rzymskie upadło, zapoczątkowując średniowiecze. Wpływ języka łacińskiego jest jednak nadal bardzo żywy. Pojawia się łaciński przysłówek Romanice, pochodny od Romanus, w znaczeniu „in the vernacular”, nawiązujący do języków, które rozwinęły się z Gallo-Romance, a mianowicie starofrancuskiego i starookcytańskiego. To, co mówi się Romanice, czyli „in the vernacular”, to zdecydowanie nie łacina, którą posługiwano się w kościele i w większości formalnych pism.
W starofrancuskim, łacina Romanice jest adaptowana jako romans lub romanz. Nowe słowo jest rzeczownikiem, i odnosi się nie tylko do samego starofrancuskiego, ale także do dzieł w nim skomponowanych. Mamy teraz średniowiecze, a komponowane romanse/romanże to często pisane wierszem narracje, kroniki – czegoż by innego? – uczuć i przygód walecznych i honorowych rycerzy. Romans/romanz nabiera znaczenia odnoszącego się konkretnie do metrycznego traktowania miłości i czasów rycerskich, a los współczesnego angielskiego słowa romans jest przesądzony: jego bliski związek z opowieściami o miłości łączy go na zawsze z historiami miłosnymi, zarówno prawdziwymi, jak i tylko wyśnionymi.
Romance jest oczywiście również związany z językami. To użycie zostało przypieczętowane nieco wcześniej, kiedy rzeczownik odnosił się do języka starofrancuskiego; termin język romański odnosi się teraz do wielu języków, które rozwinęły się z łaciny, w tym francuskiego, włoskiego i hiszpańskiego.
.