risperidon
Risperdal
Farmacologische classificatie: benzisoxazolderivaat
Therapeutische classificatie: antipsychoticum
Verzwangerschapsrisicocategorie C
Verkrijgbare vormen
Alleen op voorschrift verkrijgbaar
Oplossing: 1 mg/ml
Tabletten: 0,25 mg, 0,5 mg, 1 mg, 2 mg, 3 mg, 4 mg
Indicaties en doseringen 
Kortdurende (6- tot 8-weken) behandeling van schizofrenie. Volwassenen: Aanvankelijk 1 mg P.O. b.i.d. Verhogen in stappen van 1 mg b.i.d. op dag 2 en 3 van de behandeling tot een streefdosis van 3 mg b.i.d. Alternatief 1 mg P.O. op dag 1; verhogen tot 2 mg eenmaal daags op dag 2, en 4 mg eenmaal daags op dag 3. Wacht ten minste 1 week alvorens de dosering verder aan te passen. Pas de doses aan met 1 tot 2 mg. Doses hoger dan 6 mg/dag waren niet effectiever dan lagere doses en werden geassocieerd met meer extrapiramidale reacties. Doses tot 8 mg/dag waren veilig en effectief. De veiligheid van doses boven 16 mg/dag is niet geëvalueerd. Uitstel van herval bij de langetermijnbehandeling (1 tot 2 jaar) van schizofrenie. Volwassenen: Aanvankelijk 1 mg P.O. op dag 1; verhogen tot 2 mg eenmaal daags op dag 2, en 4 mg eenmaal daags op dag 3. Doseringsbereik is 2 tot 8 mg per dag.
≡ Doseringsaanpassing. Geriatrische of verzwakte patiënten, patiënten met hypotensie en patiënten met ernstige nier- of leverfunctiestoornissen dienen aanvankelijk 0,5 mg P.O. b.i.d. te krijgen. Verhoog de dosering in stappen van 0,5 mg b.i.d. Verhogingen van doseringen boven 1,5 mg b.i.d. dienen plaats te vinden met tussenpozen van ten minste 1 week. Vervolgens mag worden overgegaan op eenmaal daags doseren nadat de patiënt gedurende 2 tot 3 dagen is getitreerd op een tweemaal daags regime met de beoogde dosering.
Farmacodynamiek
Antipsychotische werking: Het exacte werkingsmechanisme is onbekend. De antipsychotische werking kan worden gemedieerd door een combinatie van dopamine type 2 (D2) en serotonine type 2 (5-HT2) antagonisme. Antagonisme op andere receptoren dan D2 en 5-HT2 kan andere effecten van de drug verklaren.
Pharmacokinetics
Absorption: Goed geabsorbeerd na orale toediening. Absolute orale biologische beschikbaarheid is 70%. Voedsel heeft geen invloed op de absorptiesnelheid of -omvang.
Distributie: De plasma-eiwitbinding is ongeveer 90% voor het geneesmiddel en 77% voor zijn belangrijkste actieve metaboliet, 9-hydroxyrisperidon.
Metabolisme: Uitgebreid gemetaboliseerd in de lever tot 9-hydroxyrisperidon, dat de overheersende circulerende soort is en ongeveer even effectief lijkt als risperidon met betrekking tot receptorbindende activiteit. Ongeveer 6% tot 8% van de blanken en een laag percentage van de Aziaten vertonen weinig of geen receptorbindingsactiviteit en worden slechte metaboliseerders genoemd.
Excretie: Metaboliet wordt door de nieren uitgescheiden. De klaring van het geneesmiddel en zijn metaboliet is verminderd bij patiënten met nierinsufficiëntie.
|
Contra-indicaties en voorzorgsmaatregelen
Geadviseerd bij patiënten die overgevoelig zijn voor het geneesmiddel en bij vrouwen die borstvoeding geven. Voorzichtig gebruiken bij patiënten met verlengd QT-interval, CV-ziekte, cerebrovasculaire ziekte, dehydratie, hypovolemie, geschiedenis van epileptische aanvallen, of blootstelling aan extreme hitte of omstandigheden die het metabolisme of de hemodynamische reacties kunnen beïnvloeden.
Interacties
Gedrags-geneesmiddelen. Antihypertensiva: Kan de effecten van bepaalde antihypertensiva versterken. Bloeddruk nauwlettend in de gaten houden.
Carbamazepine: Kan de klaring van risperidon verhogen, waardoor de werkzaamheid afneemt. Patiënt nauwlettend in de gaten houden.
Clozapine: Kan de klaring van risperidon verlagen, waardoor het risico op toxiciteit toeneemt. Patiënt nauwlettend in de gaten houden.
CNS-depressiva: Kunnen additieve CZS-depressie veroorzaken. Voorzichtig samen toedienen.
Dopamine-agonisten, levodopa: Kunnen effecten van deze geneesmiddelen tegenwerken. Vermijd gelijktijdig gebruik.
Drugslevensstijl. Alcoholgebruik: Veroorzaakt additieve CZS-depressie. Ontmoedig alcoholgebruik.
Blootstelling aan de zon: Kan fotosensitiviteitsreacties veroorzaken. Adviseer patiënt voorzorgsmaatregelen te nemen.
Bijwerkingen
CNS: neuroleptisch malignant syndroom, somnolentie, extrapiramidale reacties, hoofdpijn, slapeloosheid, agitatie, angst, tardieve dyskinesie, agressiviteit, duizeligheid.
CV: tachycardie, pijn op de borst, orthostatische hypotensie, verlengd QT-interval.
EENT: rhinitis, sinusitis, faryngitis, abnormaal zicht.
GI: constipatie, misselijkheid, braken, dyspepsie, buikpijn, anorexie.
Metabolisme: gewichtstoename.
Musculoskeletaal: artralgie, rugpijn.
Respiratoir: hoest, infectie van de bovenste luchtwegen.
Huid: huiduitslag, droge huid, lichtgevoeligheid.
Anderen: koorts.
Beïnvloeding van laboratoriumtestresultaten
Kan de serumprolactinespiegel verhogen.
Overdosering en behandeling
Tekenen en symptomen van overdosering wijzen op een overdrijving van de effecten van risperidon, zoals slaperigheid, sedatie, tachycardie, hypotensie en extrapyramidale symptomen. Hyponatriëmie, hypokaliëmie, verlengd QT-interval, verbreed QRS-complex, en toevallen zijn ook gemeld.
Er is geen specifiek antidotum voor risperidon-overdosering; neem passende ondersteunende maatregelen. Overweeg maagspoeling (na intubatie, als de patiënt bewusteloos is) en toediening van actieve kool met een laxeermiddel. CV-monitoring is essentieel om mogelijke aritmieën op te sporen. Als een antiaritmicum wordt toegediend, kunnen disopyramide, procaïnamide en kinidine theoretisch een verlenging van het QT-interval veroorzaken, die kan samengaan met die van risperidon. Evenzo kan redelijkerwijs worden verwacht dat de alfablokkerende eigenschappen van bretylium additief kunnen zijn aan die van risperidon, hetgeen tot problematische hypotensie kan leiden.
Bijzondere overwegingen
Risperidon en 9-hydroxyrisperidon lijken het QT-interval bij sommige patiënten te verlengen, hoewel er geen gemiddelde toename is bij behandelde patiënten, zelfs niet bij 12 tot 16 mg per dag (ruim boven de aanbevolen dosis). Andere geneesmiddelen die het QT-interval verlengen zijn in verband gebracht met torsades de pointes, een levensbedreigende aritmie. Bradycardie, elektrolytenonbalans, gebruik met andere geneesmiddelen die het QT-interval verlengen, of aangeboren verlenging van het QT-interval kunnen het risico op het optreden van deze aritmie verhogen.
Geneesmiddel heeft een antiemetisch effect bij dieren; dit kan optreden bij mensen, waardoor tekenen en symptomen van overdosering of van aandoeningen als darmobstructie, het syndroom van Reye en hersentumor worden gemaskeerd.
Volg bij het hervatten van de medicatietherapie bij patiënten die van de medicatie zijn af geweest, het initiële schema van 3 dagen voor het innemen van de dosis.
Bij overschakeling van een patiënt van een ander antipsychoticum op risperidon, het andere geneesmiddel onmiddellijk staken bij de start van de risperidontherapie wanneer dit medisch aangewezen is.
Tardieve dyskinesie kan optreden na langdurige risperidontherapie. Deze kan pas maanden of jaren later optreden en kan spontaan verdwijnen of levenslang aanhouden ondanks het staken van de behandeling met risperidon.
Het neuroleptisch maligne syndroom is zeldzaam, maar in veel gevallen fataal. Het is niet noodzakelijk gerelateerd aan de duur van het medicijngebruik of het type neurolepticum. Patiënt nauwgezet controleren op symptomen, waaronder hyperpyrexie, spierstijfheid, veranderde mentale status, onregelmatige pols, verandering in bloeddruk en diaphorese.
Zwangere patiënten
Instrueer vrouwen om geplande, vermoedelijke of bekende zwangerschap te melden.
Patiënten die borstvoeding geven
De patiënt moet tijdens de behandeling stoppen met het geven van borstvoeding.
Pediatrische patiënten
Veiligheid en werkzaamheid bij kinderen zijn niet vastgesteld.
Geriatrische patiënten
Voor oudere patiënten wordt een lagere startdosis aanbevolen, omdat zij een verminderde farmacokinetische klaring hebben; een groter risico op lever-, nier- of hartfunctiestoornissen; en een grotere neiging tot orthostatische hypotensie.
Patiëntenvoorlichting
Adviseer de patiënt langzaam op te staan vanuit een liggende of zittende positie om licht gevoel in het hoofd tot een minimum te beperken.
Waarschuw de patiënt geen gevaarlijke machines te bedienen, waaronder autorijden, totdat de effecten van het geneesmiddel bekend zijn.
Vertel de patiënt dat hij/zij moet bellen voordat hij/zij nieuwe geneesmiddelen inneemt, ook geneesmiddelen die op recept verkrijgbaar zijn, vanwege de kans op interacties.
De bijwerkingen kunnen veel voorkomen, zelden voorkomen, levensbedreigend zijn, of veel voorkomen en levensbedreigend zijn.
◆ Uitsluitend Canada
◇ Niet-gelabeld klinisch gebruik