Vandaag publiceren wij het tweede deel van het interview dat Bebés y más heeft afgenomen met psychologe Mónica Álvarez, gezinstherapeute en specialiste op het gebied van zwangerschaps- en perinatale rouwverwerking.
Mónica heeft zelf de ervaring van het verlies van een zwangerschap meegemaakt en naast haar beroep staat zij moeders bij in het forum Superando un aborto en in haar pagina’s Duelo gestacional y perinatal en Psicoterapia perinatal.
In het eerste deel van dit interview zijn we al ingegaan op de psychologische aspecten van abortus, vandaag zullen we het hebben over de gevallen die specialistische hulp nodig hebben en ook over de zorg die aan deze moeders in ziekenhuizen moet worden verleend. En bovenal zullen we het verdriet dat volgt op een abortus beter begrijpen.
Wanneer zou het gepast zijn om na te denken over een nieuwe zwangerschap?
Fysiek gezien is het lichaam na de quarantaineperiode weer klaar om zwanger te worden, zodra de eisprong terugkeert. Emotioneel is het een andere zaak. Je hebt wat tijd nodig om afscheid te nemen van de baby die weg is, om te rouwen.
Zwangerschap kan zich voordoen, maar je moet weten dat deze rouw vroeg of laat zal plaatsvinden. In gevallen van herhaalde miskraam is het vaak ook moeilijk om zwanger te worden, en in veel gevallen duurt het nog een jaar voordat men weer zwanger is, zodat er veel tijd is voor rouwverwerking.
Sommige vrouwen hebben geen moeite om zwanger te worden en worden meteen zwanger. Bij een nieuw verlies, of zelfs een derde verlies, ontdekt de vrouw vaak op een dag dat zij in minder dan 9 maanden drie baby’s heeft verloren en lichamelijk en emotioneel uitgeput is; zij heeft tijd nodig om uit te rusten, om zich bewust te worden, om afscheid te nemen van haar kinderen en van de vrouw die zij nooit meer zal zijn.
Als de volgende zwangerschap plaatsvindt en doorgaat, zal er een merkwaardige situatie ontstaan van zwangerschap en rouw. Of het kan zijn dat de rouw voor later opzij wordt gelegd en bij een andere gelegenheid opkomt, wanneer zich een ander verlies voordoet.
Het punt is dat men dit leven niet verlaat met het huiswerk ongedaan gemaakt. Vroeg of laat zal het nodig zijn om dat verdriet en de psycho-emotionele groei die ermee gepaard gaat, te verwerken, te doorleven, door te maken. Niemand wordt gespaard.
Wat voor soort professional kan een vrouw helpen in dit proces?
Van het ogenblik dat een vrouw de spoedafdeling binnenkomt met een bloeding of een ander probleem, van de persoon die haar begeleidt aan het loket, tot de assistente die haar eten brengt, tot de gynaecologen, vroedvrouwen, verpleegsters… Iedereen moet voorbereid zijn om een vrouw die een baby verloren heeft of aan het verliezen is, goed te verzorgen, ongeacht de maand van de zwangerschap waarin het verlies zich voordoet.
Hoe herkennen we dat de professional ons niet helpt?
Dit is hetzelfde als bij de bevalling. De moeder komt naar het ziekenhuis in een situatie van extreme hulpeloosheid, met de bijkomende angst dat zij misschien haar kind zal verliezen of de wetenschap dat zij haar kind al verloren heeft. De moeder moet bevallen om haar kind ter wereld te brengen, hoe ver zij ook in haar zwangerschap is. Hoe verder de zwangerschap gevorderd is, hoe meer het op een bevalling lijkt, en hoe minder op een zware menstruatie.
Het zou ideaal zijn als een bevalling niet werd ingegrepen, maar het lichaam zijn werk liet doen, met zijn eigen timing, zijn eigen hormonen. Er zijn geen studies, omdat nog niemand dat heeft gedaan, maar uit de ervaring van degenen onder ons die het hebben meegemaakt (en dat zijn er nogal wat) weten we dat de oxytocine die in het lichaam wordt opgewekt met de pijn van de weeën, de moeder helpt en kracht geeft. De geboorte van je kind laat je altijd achter met die nasmaak van de wetenschap dat je lichaam werkt en dat het heeft gedaan wat het moest doen.
Een vrouw verhinderen die ervaring te hebben, is tegen haar ingaan. Sommige mensen gaan liever naar binnen vanwege het script dat het systeem biedt, maar sommige mensen doen dat niet, en er moet een keuze zijn. Er zijn veel vrouwen die eerder voor een behandeling in verwachting zouden hebben gekozen, maar dat niet hebben gedaan omdat ze niet wisten dat het mogelijk was. Helaas spreekt de medische mythologie van verschrikkelijke gevolgen voor de moeder (infecties, dood…) als zij ervoor kiest haar kind (of het nu een embryo is of een baby) ter wereld te brengen en dat is de boodschap die wordt overgebracht door “degenen die het weten”.
Ik heb veel vrouwen begeleid bij het verlies van hun zwangerschap van een paar weken en slechts weinigen hebben uiteindelijk een curettage nodig gehad. Mijn collega M. Àngels heeft eens gezegd dat curettages voor zwangerschapsverlies waren wat onnodige curettages waren voor bevallingen. Curettage laat een gevoel van leegte achter bij de moeder. Het ritueel van bloed meemaken dat je kind weggaat, maakt je pijnlijk. Maar je hebt informatie en veel steun nodig. En respect om je te laten kiezen voor het één of het ander.
Is medicatie nodig om een post-abortus depressie te overwinnen?
Na een abortus treedt niet altijd een depressie op. Wat volgt op een verlies is rouw, geen depressie.
Het is waar dat rouw kan leiden tot pathologische rouw, maar de pathologie kan in de trant van depressie liggen, maar ook in de trant van een psychotische stoornis. Het zou ingewikkeld zijn om dat hier in detail uit te leggen. In deze gevallen is behandeling door een deskundige noodzakelijk, omdat het succes van de behandeling, net als in veel andere gevallen, afhangt van de vraag of de ziekte bij het begin kan worden opgespoord. Het is niet de meest voorkomende, maar het kan gebeuren.
Als het om medicatie gaat, zal het de psychiater zijn die dat nodig acht, want psychologen kunnen geen medicatie geven. Op het moment van het verlies kunnen zich episoden voordoen van angst, onwerkelijkheid, duizeligheid… Het is gebruikelijk anxiolytica te geven om dit alles te vermijden.
Uit de zorg voor slachtoffers van rampen is bekend dat deze praktijk op de korte termijn helpt omdat het de symptomen wegneemt, maar op de lange termijn is het negatief omdat het de hersenen verhindert de juiste neurale verbindingen te maken die de persoon helpen de volgende fasen van rouw onder ogen te zien en in geen van hen geblokkeerd te blijven.
Is de term post-abortus depressie correct of is het niet altijd precies de depressie die het verdriet van de abortus teweegbrengt die hulp behoeft?
Er zijn veel factoren die dit markeren. In principe is rouw een normale psychofysiologische reactie van het lichaam-geest na een verlies. Er wordt gezegd dat het een jaar duurt voor het “weer op gang komt”. Daarna is de pijn er nog, maar men heeft geleerd die te aanvaarden. Tijd verzacht de intensiteit van de pijn… Depressie is een term die zou spreken van pathologie en zou psychotherapeutische behandeling nodig hebben om het te overwinnen.
Helpt het zien van de dode foetus of baby bij de rouwverwerking?
Het helpt enorm, maar ik denk dat zoals in alles, we respect moeten hebben voor de beslissing van de ouders, en als zij het niet willen zien, kunnen we hen niet dwingen. We zijn niet gewend om “dode mensen te zien”.
Ik denk dat als ouders emotioneel worden gesteund, als hun wordt verteld wat ze te zien krijgen, dat het niet eng hoeft te zijn, veel meer ouders ervoor zouden kiezen om het te zien.
Ook in ziekenhuizen waar een protocol voor perinatale sterfte is ontwikkeld, wast en kleedt de vroedvrouw de baby, soms met bedekking van gebieden die misvormd kunnen zijn, om het draaglijker voor de ouders te maken.
Er is een andere praktijk waarbij ze worden gefotografeerd en de foto’s in een bestand worden bewaard, zodat de ouders die het later niet wilden zien, er toegang toe kunnen krijgen en een gezicht kunnen geven aan een kind dat ze niet langer zullen kennen dan de maanden dat het in de baarmoeder zit.
Een van de grootste problemen bij het tot stand brengen van rouw is ontkenning, doen alsof er niets gebeurd is. Als je grootvader sterft, is het moeilijk om die dood te ontkennen, want je hebt alle herinneringen van een leven om die herinnering levend te houden.
In het geval van intra-uteriene sterfte of bevalling, is het gemakkelijker om te doen alsof het kind niet gebeurd is. Ik heb al gezegd dat onze samenleving erg ontkennend is als het om de dood gaat, en er zijn veel mechanismen die helpen om door te gaan “alsof er niets gebeurd is”.
Je kind zien, het een gezicht geven, een naam, zien dat het op de vader lijkt, dat het de oren van grootmoeder heeft, de kin van oom Jan… is het werkelijker maken, ook al doet het meer pijn, het is door de voordeur de rouw binnengaan.
Hoeveel moeders die ik ken, die hun kinderen niet lieten zien (opdat zij niet zouden lijden), bewaren als hun grootste verdriet het feit dat zij hun zoon geen gezicht hebben kunnen geven.
Is het geven van een naam aan hem of het bewaren van herinneringen aan hem heilzaam of veroorzaakt het juist meer verdriet?
Zoals ik reeds zei, is het binnentreden in het werk van rouw door de voordeur. Op het eerste gezicht is het waar dat het meer verdriet veroorzaakt, maar omdat het het verlies reëler maakt, heeft het gewicht, het laat ons niet ontsnappen aan de werkelijkheid.
Een moeder die een abortus heeft ondergaan, is toch ook een moeder?
Natuurlijk. En vandaag weten we dankzij de wetenschap dat het niet iets is dat alleen gezegd wordt om zichzelf te troosten. Vanaf het begin van de zwangerschap vindt er een uitwisseling van bloed plaats tussen moeder en kind. Zelfs als de baby sterft, is het bekend dat deze cellen tot 20 jaar later in de moeder blijven.
Moederschap is veel meer dan een baby in je armen houden.
Vergeet je de abortus of kom je er overheen?
Ik denk geen van beide. Je leert ermee te leven. Men is van mening dat een verlies van een paar weken geen groot verlies zou moeten zijn voor iemand die geen zichtbaar fysiek leven heeft gehad.
De waarheid is dat een moeder in staat is om liefde voor haar baby te voelen vanaf minuut 0 van de conceptie en zelfs daarvoor!!! Het verliezen ervan is een grote tragedie waarvan moeilijk te herstellen is.
En des te meer omdat, zoals ik reeds heb gezegd, er in onze maatschappij geen rituelen zijn, noch heilige, noch alledaagse, die de grote lijnen aangeven van hoe het leven voortaan verder moet, zodat de ouders vreselijk verward en gedesoriënteerd zijn. Dat helpt natuurlijk niet veel.
Als het verdriet niet verankerd raakt, kan de tijd, het krijgen van andere kinderen, wat van de pijn verzachten. Maar in veel gevallen zal het emotionele en energetische litteken zijn als die fysieke littekens die pijn doen als het weer verandert. Een kind is een kind en zal altijd op de een of andere manier aanwezig zijn in het leven van de ouders. En van broers en zussen en grootouders…
Hoe kanaliseer je die pijn en die liefde voor iemand die er niet meer is?
Door het aanwezig te laten zijn. Niet alleen door een geheugenkistje. Misschien heb je meer kinderen en maak je voor hen een kruissteekdoosje met hun naam erop; waarom graveer je er niet ook de naam in van het kind dat er niet meer is.
Een moeder vertelde hoe haar grootmoeder een deken voor haar kleindochter breide en ermee ophield toen het uit elkaar viel; na een paar maanden maakte zij de deken af en de moeder bewaart hem als iets kostbaars. Sommige mensen planten een boom om de geboorte van hun kinderen te herdenken; waarom dan niet ook een boom planten voor degene die niet uit de baarmoeder is gekomen?
In mijn stad is er een heel mooi initiatief om de omliggende heuvels te herbevolken. Het stadsbestuur geeft je de kans om een boom te planten voor elke baby die geboren wordt. Onlangs was er een boomplanting voor de baby’s die vorig jaar geboren zijn. Veel families gingen er heen in de bussen die ze hadden ingezet. Het is een gebaar van de gemeenschap, want het is altijd goed om het bos te herbebossen, en om zovelen van ons daar te zien was erg leuk. Mijn dochtertje heeft een boom die naast haar groeit.
Kunt u zich voorstellen dat ze hetzelfde deden voor baby’s die stierven tijdens de zwangerschap of de geboorte of een paar dagen na de geboorte? Op het eerste gezicht klinkt het misschien macaber, maar als je erover nadenkt, zou het een sociale en gemeenschappelijke daad van erkenning zijn voor al die kinderen. De ouders zouden blij zijn iets te kunnen doen voor hun verloren kinderen en de bush zou het ook op prijs stellen. Het is helemaal niet macaber, het is een gebaar als ieder ander. En alles wat nodig is, is een beetje fantasie om op meer ideeën te komen.
Daarmee sluiten wij dankbaar het interview af met de psychologe Mónica Álvarez, die ons veel dingen heeft uitgelegd die wij allen zouden moeten weten wanneer wij geconfronteerd worden met het verlies van een zwangerschap, zowel de moeders en hun families, als de professionelen die hen verzorgen.
In Baby’s en meer | Miskramen: psychologische aspecten, Miskramen: oorzaken en soorten miskramen, Depressie als gevolg van het verlies van een zwangerschap kan enkele jaren duren, Bloedverlies in het eerste trimester van de zwangerschap, Miskramen: oorzaken en soorten miskramen, Miskramen: kunnen ze worden voorkomen?