Cobra

Cobra, een van de verschillende soorten zeer giftige slangen, waarvan de meeste de nekribben uitzetten om een kap te vormen. Hoewel de kap kenmerkend is voor cobra’s, zijn ze niet allemaal nauw verwant. Cobra’s komen voor van zuidelijk Afrika via Zuid-Azië tot de eilanden van Zuidoost-Azië. In hun hele verspreidingsgebied zijn verschillende soorten geliefd bij slangenbezweerders, die hen bang maken zodat ze de opgeheven verdedigingshouding aannemen. De slang schommelt als reactie op de beweging en misschien ook op de muziek van de bezweerder, die de betrekkelijk langzame slag weet te ontwijken en die misschien de giftanden van de slang heeft verwijderd. De korte giftanden aan de voorzijde van de bek hebben een ingesloten groef, waardoor het gif wordt afgegeven. Het gif van cobra’s bevat in het algemeen neurotoxinen die werkzaam zijn tegen het zenuwstelsel van prooidieren – voornamelijk kleine gewervelde dieren en andere slangen. Vooral beten van grotere soorten kunnen dodelijk zijn, afhankelijk van de hoeveelheid geïnjecteerd gif. Neurotoxinen tasten de ademhaling aan, en hoewel tegengif doeltreffend is, moet het snel na de beet worden toegediend. In Zuid- en Zuidoost-Azië vallen jaarlijks duizenden doden.

De grootste gifslang ter wereld is de koningscobra, of hamadryad (Ophiophagus hannah). Hij komt voornamelijk voor in bossen van India via Zuidoost-Azië tot de Filippijnen en Indonesië, en jaagt vooral op andere slangen. De maximaal bevestigde lengte is 5,6 meter, maar de meeste worden niet langer dan 3,6 meter. Koningscobra’s bewaken een nest van 20 tot 40 eieren, die worden gelegd in een hoop bladeren die door het vrouwtje worden verzameld. De bewakende ouder slaat toe als een roofdier of een persoon te dichtbij komt. Niet alle cobra’s leggen eieren.

De Indiase cobra (of Indiase brilcobra, Naja naja) werd vroeger beschouwd als een enkele soort met ongeveer hetzelfde verspreidingsgebied als de koningscobra. Onlangs hebben biologen echter ontdekt dat er in Azië bijna een dozijn soorten bestaan, waarvan sommige gifspuwers zijn en andere niet. Ze variëren zowel in grootte (de meeste variëren tussen 1,25 en 1,75 meter) als in de giftigheid van hun gif. De gifspuwers brengen het gif via de giftanden naar buiten door het samentrekken van de gifkanalen en door lucht uit de enkele long te persen.

In Afrika komen ook spugende en niet-spugende cobra’s voor, maar de Afrikaanse cobra’s zijn niet verwant aan de Aziatische cobra’s, noch zijn ze verwant aan elkaar. De ringhals, of spugende cobra (Hemachatus haemachatus), van zuidelijk Afrika en de zwartnekcobra (Naja nigricollis), een kleine vorm die wijd verspreid is in Afrika, zijn spuwers. Het gif wordt op een afstand van meer dan twee meter nauwkeurig op de ogen van het slachtoffer gericht en kan tijdelijke of zelfs permanente blindheid veroorzaken, tenzij het onmiddellijk wordt weggespoeld. De Egyptische cobra (N. haje) – waarschijnlijk de asp uit de oudheid – is een donkere, smal behaarde soort, ongeveer twee meter lang, die voorkomt in een groot deel van Afrika en oostwaarts tot in Arabië. Zijn gebruikelijke prooi bestaat uit padden en vogels. In equatoriaal Afrika komen boomcobra’s voor (genus Pseudohaje), die samen met de mamba’s de enige boombewonende leden van de familie Elapidae zijn.