Ah, the Celtic tribes – they painted themselves blue with woad and ran naked into battle. Ze werden zo high als een vlieger om hun vijand de stuipen op het lijf te jagen en hun wreedheid te vergroten, want zoals we allemaal weten, is wede een krachtig hallucinogeen. Toch?
We hebben allemaal Braveheart gezien, en die King Arthur film op de buis – daar noemden ze de mensen zelfs ‘Woads’ in, nietwaar? Zeker, dan moet het waar zijn…
Hoewel ooggetuigenverslagen dit geloof goed lijken te bevestigen, trekken geleerden de waarheidsgetrouwheid ervan in twijfel, maar dat lijkt niet zo snel door te dringen tot de gemeenschap van body art of Keltische re-enactment.
Persoonlijk geloof ik dat oude stammen van Ierland en de Britse eilanden, zoals de Picten en meer zuidelijke Britten, wel degelijk methoden van tatoeëren en lichaamsversiering gebruikten als onderdeel van hun strijd, spirituele, en zelfs dagelijkse rituelen.
Herodianus, in de Eerste Eeuw CE (Common Era), zei over de stammen –
“zij doorboren hun lichamen met afgebeelde vormen van allerlei dieren. En dit is de reden waarom zij geen kleren dragen, om de tekeningen op hun lichaam niet te bedekken.”
Ik ben echter geneigd om op zijn minst het ‘feit’ te betwisten dat zij wede gebruikten om zich blauw te verven.
De meest geciteerde bron voor dit heersende geloof is de opgetekende beschrijving van de Brittani, een Keltische stam, door de Romeinse keizer Caesar. Deze is gewoonlijk vertaald als:
“Alle Britten verven hun huid met wede, waardoor een blauwachtige kleur ontstaat en zij er in de strijd afschrikwekkend uitzien”.(1)
In het oorspronkelijke Latijn staat echter: “Omnes vero se Britanni vitro inficiunt, quod caeruleum efficit colorem”. Het “vitro inficiunt” zou klassiek vertaald kunnen worden als “bevlekken/verven met glazuur”, of “zichzelf besmetten met glas”.(2)
De blauwe kleur die hij beschrijft zou veroorzaakt kunnen zijn door lichaamsverf in plaats van tatoeages, of het is mogelijk dat de stam scarificatietechnieken of glazen ‘naalden’ gebruikte om zichzelf te tatoeëren. Maar waarschijnlijk niet met wede. Waarom niet?
Wede (Isatis tinctoria)
Hoewel het een prachtige indigokleurige verfstof is voor materialen, een veilige, biologisch afbreekbare natuurlijke inkt, en ook nuttig blijkt als houtconserveringsmiddel, is het behoorlijk waardeloos als lichaamsverf, of als tatoeage-inkt.
Het is extreem bijtend – bij gebruik als tatoeage-inkt brandt het zich letterlijk vast aan het oppervlak, en hoewel het snel geneest, laat het een buitensporige hoeveelheid littekenweefsel achter. Helaas is niets ervan blauw.
Een tatoeëerder, Pat Fish, wordt vaak geciteerd als zou zij geloven dat de Kelten koper gebruikten als blauwe kleur en brandhoutas of lampenzwart als zwarte kleur.(3)
Sporen van op koper gebaseerde pigmenten werden gevonden op een antiek lichaam, opgegraven uit een moeras in Cheshire, UK. Dit lijkt te wijzen op de aanwezigheid van een soort koperen tatoeage, die blauw gekleurd zou zijn geweest. Natuurlijk weten we nu dat koper zeer giftig is, en we zouden het niet op of in ons lichaam gebruiken.
Vanuit mijn eigen ervaringen met wede in poedervorm, bij gebruik als bodypaint, heb ik het moeten mengen met iets (ik heb haargel geprobeerd, commerciële body glitter gel, en zelfs PVA lijm!) om te proberen het er überhaupt op te krijgen. En dan nog zit het overal of droogt het op en bladdert het af. Het doet niet helemaal denken aan een geharde krijger.
Het lijkt ook niet echt vlekken op de huid te maken. Misschien zou het op bepaalde plaatsen, zoals de vingertoppen of ellebogen, vlekken geven door langdurig contact. Maar dat geldt voor vrijwel alles.
En bovendien, blauw besmeurde nagelriemen en getinte ellebogen maken op niemand indruk in de strijd, zelfs niet als je de tijd neemt om ze te verzekeren dat het echte Keltische wede is.
En het andere veel voorkomende geloof, dat van rondrennende hoge Kelten?
Wede is geen sterk hallucinogeen. Op zijn best een mild psychotroop middel. Verslagen van wede veroorzaakte oude strijd/moderne festival waanzin moeten, naar mijn mening, sterk overdreven zijn. Pagan types, collect your people?
Al met al is de enige praktische mogelijkheid dat wede werd gebruikt op het slagveld als een mogelijk wond cauteriserend middel, vanwege de samentrekkende eigenschappen.
Het is een leuke gedachte voor degenen onder ons die trots zijn op ons ‘Keltische’ erfgoed – en ik gebruik de term in academische zin, begrijp dat alstublieft – in staat te zijn dezelfde materialen of technieken te gebruiken als onze voorouders, om er hetzelfde uit te zien of misschien zelfs dezelfde effecten te produceren.
Ik kan zien waarom het moeilijk kan zijn om het op te geven. Zelfs als het feitelijke bewijs of het bereikte effect op zijn best teleurstellend is, en op zijn slechtst, enigszins riskant in de handen van de onervaren.
Een mogelijk alternatief voor wede of koper, dat in die tijd ook beschikbaar zou zijn geweest, is ijzer.
Julius Caesar zei, toen hij commentaar gaf op vroege Keltische stammen, dat zij “ontwerpen in hun gezichten hadden gekerfd door ijzer”.(4) IJzer zou mogelijk kunnen worden gebruikt om een blauw gekleurde inkt of verfstof te produceren, mits gehanteerd door een deskundige.
Probeer dit niet thuis, meisjes en jongens! Maar gezien de schoonheid van de Keltische kunst en de prachtige tatoeëerders die nu beschikbaar zijn, zou ik het gebruik hiervan aanmoedigen om een band te scheppen met de krijgers van weleer, in plaats van de grove inkten die zij gebruikten.
De Keltische mensen hadden immers een groot aanpassingsvermogen. Als zij het soort inkt van hoge kwaliteit hadden dat wij nu tot onze beschikking hebben, betwijfel ik ten zeerste dat kopervijlsel, of wede, er ook maar een blik op zou werpen.
Bronnen
(1) – Philip Freeman, “War, Women, and Druids”, University of Texas Press, U.S.A. ISBN: 0-292-72545-0
(2) – Encyclopedia, Columbia University press (online): http://www.answers.com/topic/picts
(3) – b.v. In haar artikel voor “An Scathán”, getiteld “Celtic Tattooing: Primitive art form emerges in America”, online beschikbaar op: http://www.underbridge.com/scathan/archive/1995/11_november/11.11.tattoo.html
(4) – Julius Caesar, “Commentarii de Bello Gallico”, circa 55 BCE (Before Common Era)
Ondersteun mijn werk op www.Patreon.com/LoraOBrien
(Dit artikel)
Eerste Noord-Amerikaanse publicatie, Tattoo Revue Magazine.
Eerste Canadese publicatie, Celtic Heritage Magazine