Veel mensen komen, ondanks hun beste bedoelingen, steeds weer in dezelfde ongezonde relatiepatronen terecht.
Denk aan codependency – wanneer twee mensen met disfunctionele persoonlijkheidskenmerken samen slechter worden. Enmeshment gebeurt wanneer duidelijke grenzen over waar je begint en waar je partner eindigt niet duidelijk zijn gedefinieerd.
Denk aan het meest ongelukkige stel dat je ooit hebt ontmoet. (Hopelijk maakt u geen deel uit van dit duo.) U kunt zich afvragen waarom deze mensen nog bij elkaar zijn. Volwassenen zijn gewillige deelnemers aan partnerschappen. En hoe ongezond relaties ook kunnen zijn, beide partijen kunnen er baat bij hebben. Veel voorkomende redenen om bij elkaar te blijven zijn kinderen, financiën, geïnvesteerde tijd, en angst voor de schaamte die uit elkaar gaan met zich mee kan brengen. Maar het grootste probleem is de overtuiging dat één of beide mensen vinden dat ze het verdienen om mishandeld te worden. (Voor een diepgaand artikel over deze disfunctionele dynamiek, klik hier.)
Tekenen van codependency
De traditionele definitie van codependency is gericht op controle, verzorging en het onderhouden van relaties met personen die chemisch afhankelijk zijn, of zich bezighouden met ongewenst gedrag, zoals narcisme. Een klassiek codependency-model is de alcoholische echtgenoot en zijn in staat stellende vrouw.
Dupont en McGovern (1991) stellen dat codependent individuen “de verantwoordelijkheid delen voor het ongezonde gedrag, voornamelijk door hun leven te richten op het zieke of het slechte gedrag en door hun eigenwaarde en welzijn afhankelijk te maken van het gedrag van het ongezonde familielid.” (p. 316).
Le Poire (1992) veronderstelde dat de functionele (of gezonde) partner de aangedane partner koestert wanneer deze zich bezighoudt met een ongewenst gedrag. Dit gedrag is uiteindelijk prettig voor de aangedane partner, waardoor het wordt versterkt. De partner die de meeste beloningen in handen heeft (waardoor zijn of haar machtsbasis wordt opgebouwd) wordt verondersteld de machtigste te zijn, terwijl de ander bij hem of haar in het krijt staat (Beattie, 1987). Om een zin te lenen van mijn mentor, Reevah Simon: “Als er een conflict is, is er een onderliggende overeenkomst”. Met andere woorden, er zijn twee nodig om de tango te dansen, en de afhankelijke of onderdanige partner is misschien niet zo zwak, passief of onschuldig als hij of zij zich voordoet.
De volgende vragen kunnen als leidraad dienen om te bepalen of er in uw relatie sprake is van codependency:
- Moet u bij uw gevoel voor doel extreme offers brengen om aan de behoeften van uw partner te voldoen?
- Is het moeilijk om nee te zeggen wanneer uw partner eisen stelt aan uw tijd en energie?
- Dekt u de problemen van uw partner met drugs, alcohol of de wet?
- Maakt u zich voortdurend zorgen over de mening van anderen over u?
- Voelt u zich opgesloten in uw relatie?
- Doet u er het zwijgen toe om ruzies te vermijden?
De ontwikkeling van codependency
Bij de geboorte zijn we intrinsiek kwetsbaar en volkomen afhankelijk van onze verzorgers voor voeding, veiligheid en regulering. De gehechtheid en binding van een zuigeling aan één of meer verzorgers is van cruciaal belang voor zijn fysieke en emotionele overleving. Deze fundamentele gehechtheid maakt de zuigeling afhankelijk van de behoeften en kwetsbaarheden van de verzorger.
Opgroeien met een onbetrouwbare of niet-beschikbare ouder betekent de rol van verzorger en/of enabler op zich nemen. Een kind in deze situatie zet de behoeften van de ouder op de eerste plaats. Disfunctionele gezinnen erkennen niet dat er problemen zijn. Als gevolg daarvan onderdrukken de gezinsleden hun emoties en negeren ze hun eigen behoeften om zich te concentreren op de behoeften van de niet-beschikbare ouder(s). Wanneer het “opgevoede” kind volwassen wordt, herhaalt hij of zij dezelfde dynamiek in hun volwassen relaties.
Resentiment bouwt zich op wanneer je je eigen behoeften en wensen niet erkent. Een veel voorkomende gedragsneiging is om overdreven te reageren of uit te halen wanneer je partner je in de steek laat. Een gebrek aan interne controle betekent zoeken naar externe bronnen van bevestiging en controle. Je zou kunnen proberen om het gedrag van je partner te controleren zodat jij je OK voelt. Je kan zelfingenomen en bazig doen, en onredelijke eisen stellen aan je partner. En als je je realiseert dat je geen controle hebt over zijn of haar stemmingen of daden, raak je teleurgesteld en kan je in een depressieve toestand terechtkomen.
Herstellen van codependency
Behandeling van codependency omvat vaak onderzoek van problemen uit de vroege kindertijd en hun verband met de huidige disfunctionele gedragspatronen. Door in contact te komen met diepgewortelde gevoelens van pijn, verlies en woede kunt u de juiste relatiedynamiek reconstrueren.
Psychotherapie wordt sterk aanbevolen omdat deze persoonlijkheidskenmerken ingesleten zijn en moeilijk in je eentje te veranderen. Het kiezen van de juiste therapeut kan het verschil maken in uw herstel. U weet dat u op de goede weg bent wanneer de volgende eigenschappen deel gaan uitmaken van uw persoonlijkheid:
- U koestert uw eigen wensen en verlangens en ontwikkelt een verbinding met uw innerlijke wereld. Je ziet jezelf als zelfredzaam, slim en capabel.
- Je neemt afscheid van misbruikmakend gedrag. Bewustwording, verandering en groei zijn nodig voor u en voor uw partner om ongezonde relatiegewoonten te overwinnen. Zorgzaam en in staat stellend gedrag wordt erkend en gestopt.
- Je reageert in plaats van te reageren op je partner – en op anderen. Duidelijke, stevige grenzen stellen betekent dat je niet automatisch reageert op ieders gedachten en gevoelens. U tolereert de mening van anderen en wordt niet defensief als u het er niet mee eens bent. U erkent dat uw reactie uw verantwoordelijkheid is. Je neemt een gezonde scepsis aan ten aanzien van wat anderen over je zeggen (goed of slecht), en je gevoel van eigenwaarde stijgt en daalt niet als gevolg daarvan. Je zegt nee, en je accepteert dat je nee hoort.
Wanneer je hersteld bent van codependency, voel je je niet langer gedwongen om in een ongezonde, pijnlijke relatie te blijven. Je weet dat je niet verantwoordelijk bent voor iemands geluk, behalve voor je eigen, en je kunt je comfortabel voelen met de beslissing om weg te lopen.