De Vietnamoorlog was ogenschijnlijk een burgeroorlog tussen het communistische noorden en het pro-westerse zuiden. Maar de Vietnamezen vochten niet alleen. De Verenigde Staten en vele andere landen grepen in en steunden beide partijen, maar vooral Zuid-Vietnam, met troepen, wapens en voorraden. Wat begon als een kleine guerrillaopstand veranderde in een groot conflict uit de Koude Oorlog.
Hieronder volgt een lijst van landen die een rol speelden in de Vietnam-oorlog, met details over wat hen motiveerde om betrokken te raken.
LEES MEER: Tijdlijn Vietnamoorlog
Frankrijk
Vrankrijk was vóór 1954 al lange tijd bezetter van Vietnam. Het wilde geen deel uitmaken van het nieuwe conflict.
Na de Tweede Wereldoorlog herbezette Frankrijk Vietnam als onderdeel van zijn poging om zijn vooroorlogse rijk terug te veroveren. “De Fransen hadden Vietnam al een paar generaties in handen”, zegt Ed Moise, hoogleraar geschiedenis aan de Clemson University en auteur van Tonkin Gulf and the Escalation of the Vietnam War. “Ze waren vastbesloten het te blijven houden, zowel uit nationale trots als omdat als ze één kolonie zouden laten gaan, de anderen op ideeën zouden kunnen komen.”
Bommen klaar om in een Frans vliegtuig te worden geladen voor de langdurige Dien Bien Phu-strijd van de Indochina-oorlog op 10 april 1954.
Keystone/Getty Images
De meeste Vietnamezen waren echter tegen het koloniale bewind en er brak een opstand uit onder leiding van de communistische en pro-onafhankelijkheidsleider Ho Chi Minh. In 1954 behaalden Ho’s troepen een beslissende overwinning bij Dien Bien Phu en slaagden erin de Fransen voor eens en voor altijd te verdrijven.
Toen de Tweede Indochina Oorlog, of Vietnam oorlog, zoals het in de Verenigde Staten wordt genoemd, kort daarna begon, bleef Frankrijk goed weg. De Franse president Charles de Gaulle waarschuwde zijn Amerikaanse ambtgenoot, John F. Kennedy Jr., dat Vietnam een “bodemloos militair en politiek moeras” zou worden. Hoewel het advies van een vooruitziende blik getuigde, werd het uiteindelijk niet opgevolgd.
Verenigde Staten
De Verenigde Staten raakten betrokken om te voorkomen dat Zuid-Vietnam in communistische handen zou vallen. Aanvankelijk opereerden de VS achter de schermen, maar na 1964 stuurden ze gevechtstroepen en raakten ze steeds dieper in de oorlog betrokken.
Na de nederlaag van Frankrijk in de Eerste Indochina-oorlog werd Vietnam door een internationale overeenkomst in tweeën gedeeld. Ho leidde het Noorden, terwijl de door de V.S. gesteunde Ngo Dinh Diem de leiding kreeg over het Zuiden. Er waren verkiezingen gepland om het land binnen twee jaar te herenigen, maar Diem onderwierp zich, met goedkeuring van de V.S., nooit aan een stemming die hij vreesde te verliezen. In plaats daarvan brak een communistische opstand uit, waarbij de zogenaamde Viet Cong, die werden gesponsord door Noord-Vietnam, het opnamen tegen Diem’s troepen.
De VS-functionarissen raakten uiteindelijk verzuurd in Diem en keurden stilzwijgend een staatsgreep in 1963 goed die resulteerde in zijn dood. Toch bleef hun steun aan Zuid-Vietnam onveranderd, ongeacht wie het Witte Huis bezette.
Na een tijdje denkt “niemand meer dat ze gaan winnen,” zegt James McAllister, professor politieke wetenschappen aan Williams College, “maar ze zijn er verdomd zeker van dat er onder hun toezicht geen verlies zal plaatsvinden.”
LEES MEER: How the Vietnam War Ratcheted Up Under 5 US Presidents
In het begin opereerden de Verenigde Staten grotendeels achter de schermen. In 1964 zette het zogenaamde Golf van Tonkin-incident president Lyndon B. Johnson er echter toe aan gevechtstroepen in te zetten en een grootscheepse bombardementscampagne te starten, en de betrokkenheid van de VS werd vanaf dat moment alleen maar groter.
Tegen de tijd dat de Amerikaanse troepen zich uiteindelijk in 1973 terugtrokken, hadden ongeveer 2,7 miljoen Amerikaanse soldaten in Vietnam gediend, waren er meer dan 58.000 gesneuveld en had de natie een duizelingwekkende rekening van ten minste 111 miljard dollar (plus nog eens miljarden aan niet-militaire kosten) opgelopen.
LEES MEER: Waarom werden Vietnam-oorlogsveteranen slecht behandeld toen ze terugkeerden?
De Franse en Amerikaanse ervaringen in Vietnam verschilden in veel opzichten. Maar, zoals Moise opmerkt, leerden ze allebei één belangrijke les: “Het is gevaarlijk om een gevecht aan te gaan wanneer de andere kant meer geeft om te winnen dan jij.”
China
Het nieuwe communistische China had Ho Chi Minh gesteund tijdens de oorlog met de Fransen, en bleef dat doen tijdens de oorlog met de VS door wapens, expertise en geld te leveren.S. door wapens, deskundigheid en mankracht te leveren.
Ondanks de slechte economische situatie in die tijd, hielp het nieuwe communistische China Ho tijdens de oorlog met de Fransen, en deed dat weer tijdens de oorlog met de Amerikanen, door wapens, deskundigheid en mankracht te leveren. In totaal zouden de Chinezen meer dan 20 miljard dollar hebben uitgegeven om Noord-Vietnam te steunen en 320.000 militairen hebben ingezet, van wie er meer dan 4000 omkwamen.
Poster getiteld “Steun het Vietnamese volk”, circa 1969, waarop de steun van China aan de communistische zaak in Vietnam te zien is.
Swim Ink 2/Corbis/Getty Images
Voor het grootste deel bleven de Chinezen op de achtergrond, met de wederopbouw van gebieden die door Amerikaanse bommen waren verwoest en het bemannen van luchtafweerbatterijen. Maar hun grootste rol was misschien wel preventief: Ze maakten duidelijk dat als Amerikaanse grondtroepen Noord-Vietnam binnenvielen, ze in natura zouden reageren.
Anders dan tijdens de Koreaanse Oorlog, gaven de Verenigde Staten toe aan deze dreiging. “Hun functie is als een struikeldraad,” zegt Moise, “een waarschuwing aan de Amerikanen: ‘Ga niet te ver… of je zult tegen ons vechten.'”
China en de Sovjet-Unie hoefden niet zo veel te doen als de Amerikanen, legt Moise uit, omdat zij de sterkere partij steunden. Niettemin, “als er geen Chinese of Sovjet-steun was geweest, hadden de Noord-Vietnamezen niet kunnen winnen,” zegt hij, erop wijzend dat het militaire budget van de VS ruwweg 30 keer groter was dan het volledige bruto nationaal product van Noord-Vietnam.
Sovjet-Unie
Als de oorspronkelijke communistische staat, hielp de Sovjet-Unie Noord-Vietnam, met toenemende steun in de late jaren zestig. Hoewel de U.S.S.R. enkele troepen leverde, was hun grootste bijdrage de levering van wapens.
Hoewel de Sovjet-Unie aanvankelijk weinig belangstelling toonde voor de Vietnam-oorlog, verhoogde zij in het geheim haar hulp aan Noord-Vietnam na de val van Nikita Chroesjtsjov uit de macht. De Sovjets wilden “het de Verenigde Staten moeilijk maken”, aldus McAllister, “maar ze wilden dat niet doen op een manier die hen in een conflict met de Verenigde Staten zou brengen.”
De betrokkenheid van de Sovjet-Unie bij de oorlog nam toe aan het eind van de jaren zestig, net toen de invloed van China aan het afnemen was. (De twee landen ondergingen op dat moment een bittere breuk.)
Een billboard uit het Koude Oorlog-tijdperk in Moskou waarop bommen te zien zijn die neerregenen op Uncle Sam met de tekst: ‘Agressors out of Vietnam!
Sovfoto/Universal Images Group/Getty Images
De USSR leverde onder meer grond-luchtraketten die de Chinezen technologisch gezien nog niet konden produceren. De Sovjets zouden zelfs enkele Amerikaanse vliegtuigen hebben neergeschoten. In totaal pompten zij echter slechts ongeveer 3000 manschappen in het conflict, veel minder dan de Chinezen.
Laos
Laos was oorspronkelijk neutraal in het conflict, maar de Noord-Vietnamezen trokken troepen door het land en steunden een communistische opstand. Die opstand leidde tot zware Amerikaanse bombardementen.
In 1962 kwamen de Verenigde Staten, beide Vietnamezen en verscheidene andere naties overeen de neutraliteit te respecteren van en zich niet te mengen in de aangelegenheden van Laos, dat in het westen grenst aan Vietnam. Noord-Vietnam verbrak echter onmiddellijk het akkoord door troepen en voorraden door Laos te verplaatsen in plaats van de zwaar bewaakte gedemilitariseerde zone te doorkruisen die het van Zuid-Vietnam scheidde.
De Noord-Vietnamezen gingen ook een communistische opstand tegen de koningsgezinde regering van prins Souvanna Phouma domineren, waardoor de lokale Laotiaanse communisten werden gedegradeerd tot wat Moise beschrijft als “junior partners”.
Als reactie op deze Noord-Vietnamese overtredingen hebben de Amerikanen heimelijk miljarden ponden bommen op Laos gegooid. De negen jaar durende campagne was zo intens dat er gemiddeld elke acht minuten een vliegtuiglading explosieven viel, waardoor Laos per hoofd van de bevolking het zwaarst gebombardeerde land ter wereld was. Tot op de dag van vandaag maken niet-ontplofte munitie uit de Vietnam-oorlog slachtoffers onder Laotianen (en Vietnamezen en Cambodjanen).
Het door de CIA gesponsorde “Geheime Leger” van Gen. Majoor Vang Pao in Long Cheng, waar de Amerikaanse en Laotiaanse regeringen in 1972 nieuwslezers een zeldzame blik op de basis gunden. Een omgebouwd T-28-trainingsvliegtuig is te zien in de buurt van bommen van 250 pond die door Meo-piloten van Vang Pao’s “mini-luchtmacht” werden gebruikt tegen Noord-Vietnamezen in Noord-Laos.
Bettmann Archive/Getty Images
Tussen gaf president Richard Nixon in 1971 toestemming voor een grensoverschrijdende invasie van Laos. Maar wat ze ook probeerden, de Amerikanen slaagden er nooit in de Noord-Vietnamese aanvoerlijnen ernstig te verstoren, noch konden ze voorkomen dat Laos in 1975 ten prooi viel aan de communisten.
Cambodja
Cambodja, hoewel officieel neutraal, tolereerde communistische indringers – en werd door de Verenigde Staten gebombardeerd voor die indringers.
Verrassend genoeg verplaatsten de Noord-Vietnamezen eveneens troepen en voorraden door buurland Cambodja, dat, hoewel officieel neutraal, de communistische indringers tolereerde.
Prins Norodom Sihanouk “voelde zich eigenlijk omringd door gevaarlijke vijanden, en hij moest het met sommigen van hen goed maken”, aldus Moise, die eraan toevoegt dat “hij het zich niet kon veroorloven de Noord-Vietnamezen voor het hoofd te stoten”, ondanks het feit dat hij “anticommunistisch was in de Cambodjaanse politiek.”
De Verenigde Staten reageerden met een geheime bombardementscampagne die Nixon in 1969 drastisch opvoerde. Vervolgens stuurde Nixon in 1970 troepen de grens over, profiterend van een staatsgreep waarbij Sihanouk werd afgezet ten gunste van een pro-Amerikaanse generaal.
De bommen van de VS doodden tienduizenden Cambodjanen, wat volgens sommige historici de steun onder de bevolking voor de Rode Khmer kan hebben vergroot, een communistische opstandelingengroep die een wrede genocide begon toen ze in 1975 de macht overnam.
Hoewel Vietnamese communisten tijdens de Vietnamoorlog een bondgenootschap sloten met de Rode Khmer, hebben zij het regime uiteindelijk in 1979 afgezet.
Zuid-Korea en andere Amerikaanse bondgenoten
Zuid-Korea was de belangrijkste Amerikaanse en Zuid-Vietnamese partner en leverde meer dan 300.000 manschappen aan de oorlog.
Om niet te worden gezien als iemand die het alleen moest doen, zette de regering-Johnson andere landen onder druk om mee te vechten in de Vietnamoorlog, net zoals George W. Bush later een “coalitie van bereidwilligen” zou vormen om mee te vechten in de oorlog in Irak.
Zuid-Korea was de belangrijkste Amerikaanse en Zuid-Vietnamese partner, leverde meer dan 300.000 manschappen en leed zo’n 5.000 doden. “De Koreanen stuurden meer troepen en veel agressievere troepen ,” zegt Moise.
Hij legt uit dat zij gedeeltelijk gemotiveerd werden door een gevoel van verplichting en ideologische sympathie: Ze konden er immers niet omheen de historische parallellen tussen henzelf en Zuid-Vietnam te zien. Maar ze werden ook betaald door de Verenigde Staten in de vorm van economische en militaire hulp.
Financiële hulp, samen met de wens om in de gunst te komen bij de Verenigde Staten, trok ook andere landen aan. Dat gold ook voor een legitieme angst voor het communisme, aldus Moise.
Uiteindelijk dienden bijna 60.000 Australiërs (van wie er 521 sneuvelden), ongeveer 40.000 Thais (van wie er 321 sneuvelden), en meer dan 3.000 Nieuw-Zeelanders (van wie er 37 sneuvelden). Ook de Filippijnen, Taiwan en Spanje steunden de Amerikaanse oorlogsinspanningen, terwijl aan de communistische kant Noord-Korea en Cuba symbolische steun zouden hebben gestuurd.
Vietnam
De Vietnamoorlog werd beschreven als een burgeroorlog binnen Zuid-Vietnam, hoewel het een proxy-oorlog werd tussen Koude Oorlogsmogendheden. Als gevolg daarvan leden de Vietnamezen de meeste slachtoffers in het conflict.
Brutale tactieken waren de norm tijdens de Vietnam-oorlog, en niemand leed meer dan de Vietnamezen zelf, zowel in het Noorden als in het Zuiden. Tegen 1975, toen de Noord-Vietnamese troepen Saigon innamen en het land herenigden onder communistisch bewind, waren naar schatting 1 tot 3 miljoen Vietnamezen omgekomen, onder wie veel burgers.
