Why Do Some People Sleepwalk?
-Carlos Navarro, via e-mail
Neuroloog Antonio Oliviero van het National Hospital for Paraplegics in Toledo, Spanje, legt uit:
SLAAPSTORINGEN zoals slaapwandelen ontstaan wanneer normale fysiologische systemen actief zijn op ongeschikte tijden. We begrijpen nog niet waarom de hersenen commando’s geven aan de spieren tijdens bepaalde fasen van de slaap, maar we weten wel dat deze commando’s meestal worden onderdrukt door andere neurologische mechanismen. Soms kan deze onderdrukking onvolledig zijn – als gevolg van genetische of omgevingsfactoren of lichamelijke onrijpheid – en kunnen handelingen die normaal tijdens waakzaamheid plaatsvinden, tijdens de slaap worden uitgevoerd.
Mensen kunnen een verscheidenheid aan activiteiten uitvoeren terwijl ze slapen, van gewoon rechtop in bed zitten tot meer complex gedrag zoals het huishouden doen of autorijden. Personen in deze trancelike toestand zijn moeilijk te wekken, en als ze gewekt worden zijn ze vaak verward en zich niet bewust van de gebeurtenissen die hebben plaatsgevonden. Slaapwandelen komt het meest voor tijdens de kindertijd, misschien omdat kinderen meer tijd doorbrengen in de “diepe slaap” fase van de sluimering. Lichamelijke activiteit vindt alleen plaats tijdens de non-rapid eye movement (NREM) cyclus van de diepe slaap, die voorafgaat aan de droomtoestand van de REM slaap.
Onlangs heeft mijn team een mogelijk fysiologisch mechanisme voorgesteld dat ten grondslag ligt aan slaapwandelen. Tijdens de normale slaap werkt de chemische boodschapper gamma-aminoboterzuur (GABA) als een remmer die de activiteit van het motorische systeem van de hersenen onderdrukt. Bij kinderen zijn de neuronen die deze neurotransmitter afgeven nog in ontwikkeling en hebben ze nog geen volledig netwerk van verbindingen opgebouwd om de motorische activiteit onder controle te houden. Als gevolg daarvan hebben veel kinderen onvoldoende GABA, waardoor hun motorneuronen in staat zijn het lichaam te bevelen om zelfs tijdens de slaap te bewegen. Bij sommigen kan dit remmende systeem onderontwikkeld blijven – of minder effectief worden door omgevingsfactoren – en kan het slaapwandelen voortduren tot in de volwassenheid.
Slaapwandelen komt in families voor, wat aangeeft dat er een genetische component is. De eeneiige tweeling van een persoon die vaak slaapwandelt, bijvoorbeeld, deelt meestal deze nachtelijke gewoonte. Studies hebben ook aangetoond dat frequent slaapwandelen wordt geassocieerd met slaaptekort, koorts, stress en de inname van geneesmiddelen, met name kalmerende middelen, hypnotica, antipsychotica, stimulerende middelen en antihistaminica.
Om de vele mysteries van slaapwandelen op te helderen, moeten we meer te weten komen over de hersenmechanismen die de slaap en opwindingstoestanden controleren. Toekomstig onderzoek zal zich niet alleen moeten richten op wat er gebeurt terwijl slaapwandelaars slapen, maar ook op de kenmerken van hun wakkere hersenen.
Waarom krijgen we “brain freeze” als we iets kouds eten?
-Christina Zuniga, via e-mail
Mark A. W. Andrews, professor in de fysiologie en directeur van het Onafhankelijke Studietraject aan het Lake Erie College of Osteopathic Medicine, antwoordt:
Deze algemeen ervaren pijn, ook wel bekend als ijshoofdpijn, is het gevolg van het snel eten of drinken van zeer koude substanties. Officieel sphenopalatine ganglioneuralgie genoemd (over een pijnlijke mond vol gesproken!), is het het directe resultaat van het snel afkoelen en weer opwarmen van de bloedvaten in het gehemelte, of het dak van de mond. Een soortgelijke, maar pijnloze, reactie van de bloedvaten zorgt ervoor dat het gezicht er “blozend” uitziet nadat men op een koude dag buiten is geweest. In beide gevallen zorgt de koude temperatuur ervoor dat de bloedvaten zich vernauwen en vervolgens weer extreem verwijden als ze weer opwarmen.
In het gehemelte wordt deze verwijding waargenomen door pijnreceptoren in de buurt, die vervolgens signalen terugsturen naar de hersenen via de nervus trigeminus, een van de belangrijkste zenuwen van het gezichtsgebied. Deze zenuw voelt ook aangezichtspijn, dus als de signalen worden doorgegeven, interpreteren de hersenen de pijn als afkomstig van het voorhoofd – hetzelfde “doorverwijzende pijn”-fenomeen dat bij hartaanvallen wordt gezien. Hersenvriespijn kan een paar seconden tot een paar minuten duren, wat zalig kort is vergeleken met de duur van zijn neefje, de migrainehoofdpijn. Onderzoek suggereert dat hetzelfde vasculaire mechanisme en dezelfde zenuw die betrokken zijn bij brain freeze, de aura (gevoelsstoornis) en pulsatiele (kloppende pijn) fasen van migraine veroorzaken. Interessant is dat je jezelf geen ijshoofdpijn kunt bezorgen bij koud weer – alleen bij een warme omgevingstemperatuur kan het pijn doen om een banana-split naar binnen te werken.
Het is gelukkig niet nodig om geen ijs te eten. De tong hard tegen het gehemelte drukken kan helpen, net als het langzamer eten van koud voedsel of het opwarmen van voedsel voor in de mond voordat je het doorslikt.