Wat waren de belangrijkste oorzaken van de Armeense genocide?

Matthew Marasco was een van de 11 leerlingen van de prestigieuze Prout School in Wakefield, R.I. die slaagde met een International Baccalaureate (IB)-diploma. Een vereiste voor het IB-diploma is dat leerlingen een “Extended Essay” schrijven, een onderzoeksartikel van maximaal 4000 woorden. Matthew’s “Extended Essay” was een versie van het volgende opstel: “Wat waren de belangrijkste oorzaken van de Armeense genocide?”

***

Onderzoek

De geschiedenis, of die nu familiair, nationaal of etnisch is, bepaalt wie iemand is als persoon. In de geschiedenis van de mensheid zijn er perioden van vrede en conflicten geweest. Met het verstrijken van de tijd is de manier waarop conflicten worden uitgevochten geëvolueerd; daarom kent de geschiedenis ontelbare variaties van strijd en schade. Een van de meest verwoestende vormen van conflicten en aanvallen op een cultuur is genocide. Volgens Merriam-Webster is genocide “de opzettelijke en systematische vernietiging van een raciale, politieke of culturele groep”. Volgens de Verenigde Naties is genocide “elk van de volgende daden, begaan met de bedoeling een nationale, etnische, raciale of religieuze groep, als zodanig, geheel of gedeeltelijk te vernietigen: het doden van leden van de groep; het veroorzaken van ernstige lichamelijke of geestelijke schade aan leden van de groep; het opzettelijk zorgen voor levensomstandigheden van de groep die berekend zijn om haar fysieke vernietiging, geheel of gedeeltelijk, teweeg te brengen; het opleggen van maatregelen bedoeld om geboorten binnen de groep te voorkomen; het met geweld overplaatsen van kinderen van de groep naar een andere groep” (kader). Hoewel elke poging tot uitroeiing van de mens zijn eigen unieke en tragische achtergrondverhaal heeft gehad, zijn er toch enkele gemeenschappelijke kenmerken. Gemeenschappelijke factoren in de meeste genociden zijn onder meer raciale en religieuze spanningen, alsmede wanhoop van de kant van de “aanvallende” partij. Een van de meest tragische en onderbelichte massamoorden was de Armeense genocide. Het doel van dit onderzoek is de oorzaken van deze aanval op de mensheid te verkennen en de gevolgen ervan te onderzoeken.

Alvorens verder te gaan, is het belangrijk op te merken dat voor het doel van dit onderzoek de aanvallen op de Armeniërs zullen worden aangeduid als genocide, volgens de Merriam-Webster definitie. Een groot deel van de internationale gemeenschap, waaronder de Verenigde Staten, erkent het “incident” echter niet als genocide. Desondanks zal de term in de rest van dit rapport worden gebruikt.

Om de gebeurtenissen die zich tussen 1915 en 1917 hebben afgespeeld goed te kunnen begrijpen, is het eerst van belang de geschiedenis van het conflict, met name het religieuze conflict, in de regio te begrijpen. Geweld tussen christelijke en islamitische groepen was niet nieuw in het Midden-Oosten tegen 1915; de regio had al de godsdienstoorlogen van de kruistochten meegemaakt, een reeks van zeven oorlogen die begon in 1095 en periodiek doorging tot 1291, evenals de verovering van Constantinopel, het centrum van de christelijke wereld in het oosten, dat onder de voet werd gelopen door moslims in mei 1453. Zelfs in de tijd van Mohammed vonden er godsdienstoorlogen plaats, toen hij gebieden begon te veroveren en in zijn domein op te nemen. Inderdaad, religieuze conflicten eindigden niet met de kruistochten. Onze moderne wereld lijdt nog steeds onder de gevolgen van de religieuze spanningen en onverdraagzaamheid van generaties geleden. Men zou kunnen aanvoeren dat het huidige religieuze conflict tussen moslims en christenen al aan de gang is sinds 1095 en de Eerste Kruistocht en ook nu nog voortduurt in het tijdperk van de terreur. De tijd onmiddellijk vóór de gebeurtenissen van 1915 was echter relatief vreedzaam, aangezien de vele groepen onder Ottomaans bewind zonder conflicten naast elkaar leefden.

Aan deze vreedzame coëxistentie kwam in 1915 echter snel een einde met het begin van een systematische slachting en deportatie van Armeniërs, die op dat moment in heel Turkije en delen van Rusland woonden. Armenië was een van de welvarendste en grootste koninkrijken in het Midden-Oosten en beheerste ooit het grootste deel van Turkije, de zuidelijke Russische provincies en het grootste deel van Iran (Hartunian XIV). Zoals veel gewelddadige incidenten was de Armeense genocide geen spontane gebeurtenis (al leek het voor de internationale gemeenschap van wel), en evenmin het resultaat van één enkele actie. Er waren veel factoren op lange en korte termijn, die geen van alle afzonderlijk het massale bloedvergieten hadden kunnen veroorzaken, maar die samen de perfecte storm creëerden. Deze ongelooflijk onderling samenhangende factoren omvatten de raciale, politieke, economische en religieuze situatie, alsmede de geschiedenis van de regio, in het bijzonder het Ottomaanse Rijk, aan het begin van de 20e eeuw. Het Osmaanse Rijk was de meest recente van een lange reeks invallers die het Armeense koninkrijk in 1915 onder controle kreeg; het eens zo machtige koninkrijk was eerder al ten prooi gevallen aan Grieken, Romeinen, Perzen, Arabieren, Seltsjoeken, Mongolen, Tartaren, allemaal voordat het in Osmaanse handen viel (Hartunian XIV).

Het spreekwoordelijke teken aan de wand stond al eerder, zoals een Armeniër zijn gesprek met een Turkse vriend beschrijft: “…. Op een dag, toen ik bij een Turkse ambtenaar was, zei hij tegen mij: “Mijn vriend, er is geen hoop meer. De Armeniër en de Turk kunnen niet meer samenleven. Wanneer jullie de gelegenheid vinden, zullen jullie ons vernietigen; en wanneer wij de gelegenheid vinden, zullen wij jullie vernietigen. Nu is de kans aan ons en wij zullen alles doen om jullie te schaden. De wijze weg voor u, wanneer de tijd komt, is dit land te verlaten en nooit meer terug te keren. Deze Turk had de waarheid gesproken. De Turk kon niet langer een vriend van de Armeniër zijn, en de Armeniër geen vriend van de Turk” (Hartunian 1).

Geschiedenis

Om te beginnen moet eerst de geschiedenis van het Ottomaanse Rijk worden onderzocht, en hoe de Armeniërs tot het begin van de genocide in 1915 werden behandeld. In dit verband zijn er twee zeer uiteenlopende standpunten. Sommige historici beweren dat de Armeniërs niet alleen als tweederangsburgers werden behandeld, maar ook alsof ze niet menselijk waren. Hierbij wordt rekening gehouden met het gebrek aan burgerrechten voor de Armeniërs, en met de economische en maatschappelijke beperkingen die hen werden opgelegd. Deze omvatten, maar waren niet beperkt tot, het verbod om wapens te dragen, waardoor ze overgeleverd waren aan de genade van de Moslim meerderheid, evenals het onvermogen om vergelding te zoeken in een rechtbank (Hartunian XIV). Volgens dit gezichtspunt, en het feit dat de regio, zowel het vroegere Armenië als later de natie Armenië, bijna 400 jaar onder Turkse heerschappij had doorgebracht (dit omvat zowel de Seltsjoeken als de Osmaanse Turken), lijkt het niet ondenkbaar dat deze verslagen, etnische en religieuze minderheid uiteindelijk geconfronteerd zou worden met gruwelijk geweld en vernietiging. De mishandelingen van 1915 waren in feite geen op zichzelf staand incident, maar veeleer een culminatie van massamoorden, die gedurende de gehele Osmaanse overheersing in de regio hadden plaatsgevonden. In het jaar 1895-1896 werden op bevel van sultan Abdul Hamid II bijna 30.000 Armeniërs vermoord. Het geweld stopte niet in 1917; de stad Smyrna, een hoofdzakelijk door Armeniërs bezette stad, werd in 1922 in brand gestoken (Harutian XVII).

Het is echter belangrijk te begrijpen dat er historici zijn die een ander beeld schetsen. Velen beweren zelfs dat de behandeling van Armeniërs onder het bewind van de Ottomaanse Turken verre van hard was. Degenen die deze theorie ondersteunen, verwijzen naar de behandeling van veroverde en gekoloniseerde mensen op het grondgebied van de westerse mogendheden, die volgens sommigen in feite harder was dan de behandeling van de Armeniërs. Zo hadden de Armeniërs in sommige opzichten meer vrijheid dan hun tegenhangers in India onder Brits bewind, en zeker meer vrijheid dan de voormalige Zuid-Amerikaanse kolonisten van Spanje. In feite was de Armeense minderheid in Turkije in economisch en cultureel opzicht vrij welvarend, ondanks de bovengenoemde nadelen waarmee zij te kampen hadden (Armeens Nationaal Instituut). Bovendien was er zelfs een periode van hervormingen geweest voordat de Jong Turken aan de macht kwamen (een onderwerp, dat later meer in detail zal worden besproken), waarin het Armeense volk grote vooruitgang boekte op weg naar gelijkheid. Er was in die tijd sprake van de instelling van een constitutionele regering, die de Armeniërs gelijke rechten voor de wet zou garanderen. Maar zelfs degenen die deze historische interpretatie aanhangen, kunnen niet beweren dat de Armeniërs op enig moment, of op enig niveau, als gelijken van de Turken werden beschouwd, en dat is een zeer gevaarlijke zaak. Ontmenselijking is de eerste stap die een heersende groep neemt wanneer een vervolging op handen is, snel gevolgd door het ontnemen van burgerrechten, het verspreiden van propaganda, verplaatsing, en uiteindelijk uitroeiing.

Daarnaast was, zoals reeds vermeld, kort voor de vervolging van de Armeniërs in het Osmaanse Rijk een groep aan de macht gekomen die bekend stond als de Jong Turken, een reactionaire groepering die gevormd was als reactie op het totalitarisme van de voormalige sultan Abdul Hamid II, en dit is zeker geen toeval (Armeens Nationaal Instituut.). De sultan, een dynastieke titel die aan de traditionele heerser van het Ottomaanse Rijk werd gegeven, had in 1908 afstand gedaan van de absolute macht, waardoor een machtsvacuüm was ontstaan. De groep die bekend staat als de Jong Turken maakte van de situatie gebruik en greep de macht. Aanvankelijk was de groep van plan ingrijpende hervormingen door te voeren om gelijkheid binnen het rijk te creëren door een constitutionele regering in te stellen, wat door veel Armeniërs werd gesteund. De partij raakte echter al snel verdeeld over de vraag of er liberale dan wel conservatieve hervormingen nodig waren om het Rijk nieuw leven in te blazen, en de radicaal-conservatieve vleugel van de partij kreeg de touwtjes in handen dankzij een staatsgreep (Armeens Nationaal Instituut). Deze radicale vleugel bevorderde een “Turkije voor de Turken”-sentiment en creëerde een “xenofoob (angst voor andersdenkenden) Turks nationalisme” (Armeens Nationaal Instituut). De Jong Turken propageerden deze angst en afkeer van buitenstaanders, in het bijzonder van Armeniërs, door middel van hun propagandistische krant Harb Mecuasi, of “Oorlogstijdschrift” (Dadrian, 220). Dit is niet ongewoon; schijnbaar gebruikten alle partijen die probeerden een eenpartijstaat te creëren propagandistische kranten en tijdschriften om hun boodschap te verspreiden.

Een van de hoofddoelen van deze groep was iets van de eer en het prestige terug te winnen die tijdens de Balkanoorlog verloren waren gegaan, en de dominantie van het Ottomaanse Rijk in de regio opnieuw te bevestigen (Armeens Nationaal Instituut). Een van de meest effectieve manieren om dit doel te bereiken was door het onderdrukken van de etnische minderheden die binnen hun grenzen leefden, om ervoor te zorgen dat er geen verdere opstanden zouden komen, en om een boodschap te sturen naar de nieuw autocratische volkeren dat hun pas verworven vrijheid niet lang zou duren. Deze radicale moslimleiders vonden in de Armeense bevolking in Turkije de perfecte groep om de boodschap over te brengen, een bevolking die gewend was aan mishandeling, en een economisch succesvolle etnische en religieuze minderheid. Tijdens de Balkanoorlog hadden veel Armeniërs in het oosten van het rijk zich aangesloten bij de opstandelingen van de Balkan en de Russen, tot grote ontsteltenis van de Turkse regering (Case). Na de vernederende nederlaag door toedoen van hun vroegere onderdanen besloten de Turken de Armeniërs uit deze provincies op te pakken en onder te brengen in concentratiekampen. Een overlevende vertelt over zijn eerste indrukken in een kamp: “Ik kwam al snel in het concentratiekamp, waar al twaalfduizend Armeniërs bijeengedreven waren – hongerig, dorstig, naakt, vuil, uitgeput, al bijna dood” (Hartunian, 85). Natuurlijk werden zij onderworpen aan ontelbare en onvoorstelbare mishandelingen zoals moord, verkrachting, mishandeling en voedselschaarste gedurende de hele reis, in wat het begin was van de massamoord.

Zoals eerder vermeld, was de Armeense bevolking in het Ottomaanse Rijk in die tijd tamelijk welvarend, wat op zichzelf geen probleem is, maar een probleem werd omdat de Turkse bevolking, en de regering zelf, verre van financieel zeker waren. Armeniërs werkten als ambachtslieden en boeren en betaalden veel belasting aan het Rijk. Deze redelijk zekere levensstijl stond in schril contrast met die van “de steeds onstuimiger wordende moslimstammen, die nu een enorm, werkloos leger vormden” (Harutian XIV). In feite werd het Osmaanse Rijk in die tijd de “Zieke Man” van Europa genoemd, niet in de laatste plaats vanwege het feit dat veel minderheidsgroeperingen binnen het Rijk, zoals de Grieken, in opstand waren gekomen; sommige waren zelfs onafhankelijk geworden tijdens de eerste Balkanoorlog. De trots van veel Turken, die vastbesloten waren om de Armeniërs “terug op hun plaats” te zetten, werd sterk gekrenkt door het feit dat deze “inferieure minderheidsgroepen” succes hadden in een grotendeels falende economie. Tot overmaat van ramp waren de eerste jaren van de Eerste Wereldoorlog een complete ramp geweest voor het Osmaanse Rijk, en de nieuwe Jong-Turkse regering had bijna geen geld meer om oorlog te voeren. In het licht hiervan is het redelijk aan te nemen dat een deel van de reden voor de genocide het verwerven van de rijkdom was, die door de Armeniërs (Armeniërs) was vergaard.

De Armeense bevolkingsgroepen in Tiflis en Bakoe beheersten het grootste deel van de plaatselijke rijkdom – rijkdom die zowel de islamitische burgers in het gebied als de Jong-Turkse regering dringend nodig hadden. Afgezien van de financiële moeilijkheden in de oorlog, verliepen de gevechten zelf ook slecht, en ook daar kregen de Armeniërs de schuld van. Terwijl de regering haar volk tegen de Armeniërs bleef opzetten, schilderden zij de minderheid af als de reden voor de militaristische nederlagen, door te beweren dat zij van binnenuit werden ondermijnd. Om deze bewering kracht bij te zetten en elk verzet tegen de dreigende aanval te voorkomen, ontwapende de Turkse regering alle Armeniërs in het Osmaanse Rijk. De Jong-Turken maakten vervolgens van de oorlog gebruik door te beweren dat alle Armeniërs, te beginnen met die in Anatolië, een regio met een zeer hoge concentratie Armeniërs, en later uitgebreid tot iedereen die binnen het Rijk woonde, moesten worden overgeplaatst vanwege “noodsituaties in oorlogstijd”. Dit was echter een eenvoudige dekmantel voor het moorden dat later zou plaatsvinden (Dadrian 219).

Een andere oorzaak voor de vervolging van Armeniërs tussen 1915 en 1917 was de religieuze spanning die ontstond door het feit dat zij een grote groep christenen waren die leefden onder de heerschappij van een islamitische natie. Het Osmaanse Rijk en het Seltsjoekse Rijk hadden een unieke geopolitieke ligging, omdat zij op de grens lagen tussen het islamitische Midden-Oosten en het christelijke Oost-Europa. De twee rijken hebben zichzelf altijd beschouwd als hoeders van het islamitische geloof, en waren van mening dat het hun taak was het islamitische geloof over hun grondgebied te verspreiden. Bovendien was Armenië niet alleen een christelijke natie, maar werd het in de 4e eeuw na Christus de eerste natie ooit die het christendom als de officiële godsdienst van de staat aanvaardde. Hoewel de mate van godsdienstvrijheid en tolerantie binnen het Osmaanse Rijk en het Seltsjoekse Rijk in de loop der jaren fluctueerde, wilden de Jong-Turken meer dan enige van de leidende groepen voor hen de islamitische dominantie in de hele regio vestigen. Deze militante islamitische groep gaf de christelijke “ongelovigen” de schuld van de strijd die de moslims binnen hun grenzen moesten leveren. Het is echter belangrijk op te merken dat veel islamitische religieuze leiders protesteerden tegen de deportatie en executie van de Armeniërs, en later tijdens processen voor oorlogsmisdaden getuigden namens de vervolgde minderheid. Desondanks kan moeilijk worden ontkend dat religieuze vijandigheid, waarvan de regio een uitgebreide geschiedenis heeft, een grote rol heeft gespeeld in de gebeurtenissen die zich tussen 1915 en 1917 zouden voltrekken.

Nu de belangrijkste oorzaken voor de genocide zijn onderzocht, is het tijd om de vervolging zelf te onderzoeken. In het jaar 1915 leefden er ongeveer 1,5 miljoen Armeniërs binnen de grenzen van het Ottomaanse Rijk (De Armeniërs). Tegen het einde van de vervolging in 1917 waren er maar liefst 1,2 miljoen van hen dood (De Armeniër). Algemeen wordt aangenomen dat de eerste aanvallen op de Armeniërs door burgers werden gepleegd; ook de regeringsautoriteiten en -troepen droegen bij aan de vernietiging naarmate de vervolging toenam. Armeniërs werden op allerlei gruwelijke manieren gedood, maar de overgrote meerderheid stierf tijdens de gedwongen marsen, waarbij zowel Osmaanse militairen als burgers Armeniërs, soms hele steden tegelijk, bijeen dreven en zonder middelen eenvoudigweg de woestijn in marcheerden en hen daar achterlieten om te vergaan. Een overlevende herinnerde zich later: “We horen het geschreeuw van de kinderen, het snikken van de moeders. Ze hebben honger, ze hebben dorst, ze hebben het koud in de nachtlucht. Ze hebben geen plaats om te rusten. Ze kunnen hun darmen niet vrij bewegen. Zij lijden. Ze zien de ondraaglijke reis van de volgende dag en zijn verschrikkingen, en ze worden gek. Jonge meisjes en mooie vrouwen worden weggerukt, en zaptiye (Turkse soldaten) bevredigen hun lusten op hen. Er zijn geheime moorden. En sommigen, niet in staat om deze dingen te verdragen, vallen dood neer” (Harutian 87). Degenen die het geluk hadden te overleven, moesten gewoon verder lopen tot, en als, zij de grens en de veiligheid bereikten. Slechts weinigen hadden zoveel geluk. De situatie verslechterde alleen maar met het Verdrag van Brest Litovsk, waarin de Russen veel van hun zuidelijke provincies aan het Ottomaanse Rijk gaven in ruil voor vrede. Dit betekende de ondergang voor de duizenden Armeniërs die het Osmaanse Rijk waren ontvlucht naar de veiligheid van Rusland. De Ottomaanse Turken, met duizenden nieuwe Armeniërs binnen hun grenzen, kregen een nieuwe impuls in hun pogingen om de Armeniërs uit te roeien, vooral omdat een groot aantal van hen had geprobeerd een onafhankelijke staat op te richten in het voormalige Russische land. Woedend verpletterden de Turken deze jonge groep met meer kracht en vasthoudendheid dan op enig ander moment tijdens de genocide was waargenomen.

Verloochening

De gevolgen van deze afschuwelijke gebeurtenis zijn door de hele geschiedenis heen te zien, en zijn vandaag de dag nog steeds voelbaar. Een van de meest in het oog springende herinneringen aan het geweld tegen de Armeniërs was de Holocaust in Duitsland tijdens de Tweede Wereldoorlog. Hitler volgde bijna exact de blauwdruk van de Jong-Turken, door een economisch succesvolle raciale en religieuze minderheid in een tijd van crisis te ontmenselijken en tot zondebok te maken. Duitsland was, net als de Ottomaanse Turken, aan het wankelen na een militaire nederlaag in de Eerste Wereldoorlog, en probeerde zijn verloren prestige terug te winnen. Ook Duitsland had het economisch moeilijk en had een nieuwe, onstabiele regering nadat keizer Wilhelm was afgetreden, vergelijkbaar met de situatie van de sultan in het Ottomaanse Rijk. Een rijke etnische en religieuze minderheid was vernederend voor het heersende ras in Duitsland, net zoals de Armeniërs dat waren voor de Turken vóór de genocide. Om volledig te illustreren hoezeer deze twee misdaden tegen de menselijkheid op elkaar leken, illustreert Adolf Hitler zelf in een verklaring uit 1939 zijn gebruik van de Turkse blauwdruk om zijn acties in Polen te rechtvaardigen, door te zeggen: “Wie spreekt er vandaag immers nog over de uitroeiing van de Armeniërs?” Misschien had deze tweede tragedie vermeden kunnen worden, als men zich de Armeense genocide herinnerd had. Als de tragedie in het Osmaanse Rijk in de hele wereldgemeenschap volledig was begrepen, dan hadden de wereldleiders in de jaren veertig misschien de waarschuwingssignalen gezien en een herhaling van een dergelijke tragedie voorkomen.

In feite is er zelfs vandaag de dag een zeer vastberaden groep mensen die niet alleen “niet over de Armeniërs spreekt”, maar het feit ontkent dat er een genocide heeft plaatsgevonden. Veel Turken beweren nog steeds dat er geen misdaad tegen de Armeniërs is begaan, en suggereren dat de Armeniërs “over hun eigen lot hebben beslist” door openlijk aan de zijde van de Triple Entente te vechten tijdens de Eerste Wereldoorlog en tegen het Ottomaanse Rijk tijdens de Balkanoorlog. Deze opvatting vindt dat de Turken gerechtvaardigd waren in hun optreden tegen de Armeniërs, en stelt dat slechts weinigen daadwerkelijk werden gedood, maar dat zij eenvoudigweg uit hun thuisland werden gedeporteerd. Anderen geven toe dat de Armeniërs grote verliezen hebben geleden, maar weigeren te aanvaarden dat de wreedheden werden begaan door het Osmaanse Rijk en zijn leger. In plaats daarvan suggereren zij dat de Armeniërs het slachtoffer waren van plunderende Koerden die zich op dat moment in het gebied bevonden (Case). Dit gezegd zijnde, is de overtuiging dat de gebeurtenissen van 1915 tot 1917 in feite genocidaal van aard waren, wijd verbreid in de internationale gemeenschap onder geleerden. Het is ongelooflijk moeilijk te ontkennen dat de gebeurtenissen hebben plaatsgevonden, en dat de Jong-Turken het motief, de intentie en het vermogen hadden om zo’n gruwelijke misdaad tegen de menselijkheid te begaan.

Toch roept dit debat vragen op over het gebied van de kennis van de geschiedenis zelf, en hoe mensen historische kennis vergaren. Het vertellen van de Armeense genocide suggereert dat er geen “absolute waarheid” in de geschiedenis bestaat, en dat vooringenomenheid, zowel bewust als onbewust, het beoordelingsvermogen vertroebelt en de optekeningen van gebeurtenissen verandert. Dit dwingt de leerling ongelooflijk op zijn hoede te zijn voor zijn of haar bronnen, en altijd te overwegen of de informant al dan niet bewust bijbedoelingen heeft en deze de presentatie van het materiaal laat beïnvloeden.

Daarnaast heeft de gedwongen verwijdering van Armeniërs uit Armenië een ongelooflijke invloed gehad op de cultuur. Jarenlang dreigde de taal uit te sterven en de massamoorden van de genocide hebben Armenië tot op de dag van vandaag achtergelaten als een van de dunst bevolkte naties. 102 jaar later zijn de littekens van de aanslagen nog steeds zichtbaar en voelbaar. Toch zou men ook kunnen stellen dat de verschrikkingen van 1915 de Armeense diaspora hebben verenigd, en hebben geleid tot een culturele, religieuze en etnische trots die nergens ter wereld zo sterk is. Het Armeense volk is gesmeed in het vuur van de genocide, maar heeft die test doorstaan en heeft met glans gezegevierd. Er zijn nu wereldwijd meer dan twee keer zoveel etnische Armeniërs als toen de Jong-Turken hen probeerden uit te roeien, wat een bewijs is van de Armeense geest en veerkracht (Hartunian XIX).

Concluderend kan worden gesteld dat de belangrijkste oorzaken van de Armeense genocide gelegen waren in de economische, politieke, religieuze en sociale situatie van het Ottomaanse Rijk in die tijd, en in de conflictgeschiedenis in de regio. De gebeurtenissen die zich tussen 1915 en 1917 hebben afgespeeld, vormen een van de grootste aanslagen op de mensheid in de wereldgeschiedenis, maar toch wordt de Armeense genocide nog steeds te weinig onderzocht en te weinig onderwezen op veel scholen. Het is belangrijk dat deze trend wordt doorbroken. De mensheid moet het verleden bestuderen om te voorkomen dat de wreedheden die zovele jaren geleden zijn begaan, zich herhalen. De mensen moeten leren zich bewust te zijn van de zonden van het verleden om een betere toekomst te creëren. Dat is tenslotte de edelste reden om de geschiedenis te bestuderen.

Noten

“Adolf Hitler, kanselier van nazi-Duitsland (1933-45).” Adolf Hitler – Verklaring over de Armeense Genocide. N.p., n.d. Web. 11 maart, 2017.

Akyol, Mustafa. “Wat zat er achter de etnische zuivering van Armeniërs?” Al-Monitor. N.p., 12 april 2015. Web. 11 maart, 2017.

“De Armeense Genocide (1915-16): Overview.” United States Holocaust Memorial Museum. United States Holocaust Memorial Museum, n.d. Web. 11 maart, 2017.

“Armeens Nationaal Instituut.” Armeens Nationaal Instituut. N.p., n.d. Web. 11 March, 2017.

Dadrian, Vahakn N. De geschiedenis van de Armeense genocide: Etnisch conflict van de Balkan tot Anatolië tot de Kaukasus. New York: Berghahn, 2008. Print.

Case, Holly. “Two Rights and a Wrong.” Nation, vol. 296, no. 13, 4/1/2013, pp. 33-37.

Kader, analyse, en juridische definitie van genocide. OFFICE OF THE UN SPECIAL ADVISER ON THE PREVENTION OF GENOCIDE (OSAPG) (n.d.): n. pag. Web.

“Genocide.” Merriam-Webster. Merriam-Webster, n.d. Web. 11 maart, 2017.

Hartunian, Abraham H. Noch te Lachen noch te Weenen: Een odyssee van het geloof: A Memoir of the Armenian Genocide. Belmont, Mass: Armenian Heritage, 1999. Print.

“Home – AGMA.” Home – AGMA. N.p., n.d. Web. 11 March, 2017.