Archetype
Definitie: Primordiale, structurele elementen van de menselijke psyche. (Zie ook archetypisch beeld en instinct.)
Gerelateerde onderwerpen: Symbool en de Symbolische Houding voor het Zoeken naar Betekenis
Archetypen zijn systemen van actiebereidheid, en tegelijkertijd beelden en emoties. Ze zijn geërfd met de hersenstructuur – sterker nog, ze zijn het psychische aspect ervan. Zij vertegenwoordigen enerzijds een zeer sterk instinctief conservatisme, terwijl zij anderzijds het meest doeltreffende middel denkbaar zijn van instinctieve aanpassing. En zij zijn dus, in wezen, het chthonische deel van de psyche … dat deel waardoor de psyche aan de natuur is gehecht.
Archetype – Niet geërfd, maar universeel
Het is niet … een kwestie van geërfde ideeën, maar van geërfde mogelijkheden van ideeën. Het zijn ook geen individuele verworvenheden, maar in hoofdzaak gemeenschappelijk voor allen, zoals blijkt uit het universeel voorkomen.
Archetypen zijn op zichzelf onrepresenteerbaar, maar hun effecten zijn waarneembaar in archetypische beelden en motieven.
Archetypen … presenteren zichzelf als ideeën en beelden, zoals al het andere dat een inhoud van het bewustzijn wordt.
Archetypen zijn, per definitie, factoren en motieven die de psychische elementen ordenen in bepaalde beelden, die als archetypisch worden gekarakteriseerd, maar op een zodanige wijze dat zij alleen kunnen worden herkend aan de effecten die zij teweegbrengen.
Archetype en Instinct
Jung beschreef archetypen ook als “instinctuele beelden,” de vormen die de instincten aannemen. Hij illustreerde dit met de vergelijking van het spectrum.
De dynamiek van het instinct ligt als het ware in het infrarode deel van het spectrum, terwijl het instinctuele beeld in het ultra-violette deel ligt. … De verwerkelijking en assimilatie van het instinct vinden nooit plaats aan het rode uiteinde, d.w.z. door absorptie in de instinctieve sfeer, maar alleen door integratie van het beeld dat het instinct betekent en tegelijkertijd oproept, zij het in een vorm die heel anders is dan die welke wij op biologisch niveau ontmoeten.
Psychologisch … is het archetype als beeld van het instinct een geestelijk doel waarnaar de hele natuur van de mens streeft; het is de zee waarnaar alle rivieren hun weg zoeken, de prijs die de held uit het gevecht met de draak worstelt.
Persoonlijke en collectieve manifestaties
Archetypen manifesteren zich zowel op persoonlijk niveau, door complexen, als collectief, als karakteristieken van hele culturen. Jung geloofde dat het de taak van elk tijdperk was om hun inhoud en hun effecten opnieuw te begrijpen.
We kunnen ons nooit op legitieme wijze losmaken van onze archetypische fundamenten, tenzij we bereid zijn de prijs van een neurose te betalen, net zo min als we ons kunnen ontdoen van ons lichaam en zijn organen zonder zelfmoord te plegen. Als wij de archetypen niet kunnen ontkennen of anderszins neutraliseren, worden wij bij iedere nieuwe fase in de differentiatie van het bewustzijn waartoe de beschaving komt, geconfronteerd met de taak een nieuwe interpretatie te vinden die bij deze fase past, om het leven van het verleden dat nog in ons bestaat te verbinden met het leven van het heden, dat ervan dreigt weg te glijden.
Archetypisch beeld
De vorm of voorstelling van een archetype in het bewustzijn. (Zie ook collectief onbewuste.)
een dynamiek die zich doet gevoelen in de numinositeit en de fascinerende kracht van het archetypische beeld.
Archetypische beelden, als universele patronen of motieven die afkomstig zijn uit het collectief onbewuste, vormen de basisinhoud van religies, mythologieën, legenden en sprookjes.
Een archetypische inhoud drukt zich in de eerste plaats uit in metaforen. Als zo’n inhoud spreekt over de zon en daarmee de leeuw vereenzelvigt, de koning, de goudschat die door de draak wordt bewaakt, of de kracht die zorgt voor het leven en de gezondheid van de mens, dan is het niet het een of het ander, maar het onbekende derde ding dat min of meer adequate uitdrukking vindt in al deze gelijkenissen, maar – tot voortdurende ergernis van het intellect – onbekend blijft en niet in een formule kan worden ingepast.
Archetypische Patronen – alle Tijden, alle Plaatsen
Op persoonlijk niveau zijn archetypische motieven patronen van denken of gedrag die de mensheid in alle tijden en op alle plaatsen gemeen heeft.
Jarenlang heb ik de produkten van het onbewuste in de ruimste zin van het woord geobserveerd en onderzocht, namelijk dromen, fantasieën, visioenen, en waanbeelden van krankzinnigen. Ik heb er niet aan kunnen ontkomen bepaalde regelmatigheden, dat wil zeggen typen, te onderkennen. Er zijn soorten situaties en soorten figuren die zich vaak herhalen en een overeenkomstige betekenis hebben. Daarom gebruik ik de term “motief” om deze herhalingen aan te duiden. Er zijn dus niet alleen typische dromen, maar ook typische motieven in dromen. … kunnen worden gerangschikt onder een reeks archetypen, waarvan de belangrijkste zijn … de schaduw, de wijze oude man, het kind (met inbegrip van de kinderheld), de moeder (“Oermoeder” en “Aardemoeder”) als een supraordinate persoonlijkheid (“daemonisch” omdat supraordinate), en haar tegenhanger de maagd, en ten slotte de anima in de man en de animus in de vrouw.
© uit Daryl Sharp’s Jung Lexicon, overgenomen met vriendelijke toestemming van de auteur.
Suggestie over het werken met Universele Archetypen
Een proces van Jungiaanse analyse met een getrainde Jungiaanse analyticus zal typisch verwijzingen bevatten naar relevante archetypen of archetypische patronen als ze naar voren komen in het proces. Dit is een organisch proces, en wordt volledig geleid door de interactie tussen de analyticus en de analysant, en het psychische materiaal dat ontstaat.
Verder lezen over het Jungiaanse proces: Werken met Jungiaanse Theorie en Praktijk
Ook van belang kan zijn: Wat is Jungiaanse Analyse?
En mijn FAQ’s over het proces van het aangaan van een Jungiaans analyseproces