Iedereen heeft wel eens meegemaakt dat voedsel of vloeistof “de verkeerde kant opging”. Misschien heb je je wel eens gewurgd gevoeld nadat je een te grote hap maïsbrood naar binnen had geslikt, of gehoest terwijl je te snel dronk. Deze ervaringen zijn altijd onaangenaam, en daar is een goede reden voor: wanneer voedsel of vloeistof verkeerd naar binnen gaat, begint het in je luchtpijp terecht te komen, die naar je longen leidt. Gelukkig is een gezond lichaam heel effectief in het uitwerpen van dit materiaal uit de luchtwegen door te hoesten of de keel te schrapen. Het is normaal om je af en toe te verslikken of te hoesten als je eet of drinkt, en over het algemeen is een enkele hoestbui niets om je zorgen over te maken. Als u of een geliefde echter regelmatig hoest of zich verslikt in voedsel of vloeistof, kan dit een teken zijn van een ernstig gezondheidsprobleem dat dysfagie wordt genoemd.
“Dysfagie” betekent moeite met slikken. Hoewel slikken iets is wat we doen zonder erbij na te denken, is het eigenlijk een zeer complex proces. Ongeveer 50 paar zenuwen en spieren moeten samenwerken om de soepele, goed getimede beweging te maken die voedsel veilig van uw mond naar uw maag brengt. Als de timing of coördinatie niet goed is, kunnen er ernstige problemen ontstaan. Voedsel kan in uw luchtwegen terechtkomen en u doen stikken, of het kan helemaal in uw longen vallen. Als er voedsel of vloeistof in de longen valt, wordt dat aspiratie genoemd. Dit is een zeer gevaarlijke aandoening die een potentieel dodelijke longontsteking kan veroorzaken, omdat voedsel dat in de longen zit bacteriën stimuleert om te groeien en zich te vermenigvuldigen.
Dysphagie kan worden veroorzaakt door een grote verscheidenheid aan ziekten en aandoeningen, van beroerte en hoofd-halskanker tot hartaandoeningen en ademhalingsproblemen. Zelfs de algemene spierverzwakking die optreedt bij het natuurlijke verouderingsproces kan dysfagie veroorzaken. Onderzoek heeft uitgewezen dat 40 tot 60% van de verpleeghuisbewoners dysfagie heeft. Omdat dysfagie mogelijk levensbedreigende gevolgen kan hebben, is het belangrijk om op de hoogte te zijn van de tekenen en symptomen van dysfagie, vooral bij oudere mensen die het grootste risico lopen op het ontwikkelen van aspiratiepneumonie.
De meest opvallende tekenen van dysfagie zijn verslikken en hoesten met voedsel of vloeistof. Zoals eerder gezegd, hoest of verslikt iedereen zich wel eens, en hier en daar een hoestbui hebben is normaal. Hoesten of verslikken bij elke (of bijna elke) maaltijd is echter niet normaal en is een teken dat de slikfunctie misschien niet goed werkt. Regelmatig de keel schrapen tijdens het eten en drinken kan ook een teken zijn van dysfagie. Natuurlijk hoesten of schrapen veel mensen hun keel om andere redenen dan dat er voedsel of vloeistof in hun luchtwegen terechtkomt (bv. sinusdrainage, roken, chronische ademhalingsproblemen). Als u merkt dat u of een dierbare vaak hoest of zijn keel schraapt tijdens de maaltijd, probeer dan te observeren wat er gebeurt als hij niet eet of drinkt. Als de hoest of keelklaring tussen de maaltijden door lijkt weg te gaan en weer terugkomt als het tijd is om te eten of te drinken, dan is er reden tot bezorgdheid. Andere minder voor de hand liggende tekenen van onveilig slikken zijn een nat klinkende ademhaling of stemgeluid tijdens het eten of drinken. Als iemands ademhaling of stem plotseling nat en verstopt klinkt tijdens het eten/drinken, is dit een teken dat er materiaal in de luchtwegen is terechtgekomen. Omdat deze symptomen eten en drinken gênant en ongemakkelijk maken, vermijden mensen met dysfagie soms eten met anderen of stoppen helemaal met eten.
Bij sommige mensen kan aspiratie optreden zonder waarneembare symptomen. Wanneer dit gebeurt, kunnen bepaalde patronen van gezondheidsproblemen erop wijzen dat dysfagie bijdraagt aan iemands ziekte. Recidiverende longontsteking, onverklaarbare koorts, en onverklaarbaar snel gewichtsverlies kunnen allemaal worden veroorzaakt door aspiratie. Aspiratiepneumonie is een secundaire infectie, wat betekent dat het een infectie is die ontstaat als het lichaam al verzwakt is door een andere factor. Als iemand plotseling een longontsteking krijgt na een hartaanval, val of grote operatie, is het een goed idee om te zoeken naar tekenen van dysfagie, omdat voedsel of drank dat in de longen komt de bron van de longontsteking kan zijn.
Dus wat moet u doen als u een aantal van deze tekenen en symptomen bij uzelf of iemand die u kent opmerkt? Het is het beste om te beginnen met het informeren van uw arts over uw zorgen. Uw arts zal bepalen of uw symptomen waarschijnlijk worden veroorzaakt door dysfagie, of dat er een andere factor is die ze beter kan verklaren. Als uw arts besluit dat u mogelijk een slikprobleem hebt, zal hij of zij u doorverwijzen naar een logopedist, die vervolgens uw slikken zal beoordelen en aanbevelingen voor behandeling zal doen. Dysfagie is een ernstige aandoening, maar er is behandeling beschikbaar. Herstel van dysfagie is een zeer individueel proces en ieder mens ervaart het anders. Maar voor alle mensen met dysfagie is de eerste stap naar herstel het opmerken dat er een probleem is en actie ondernemen om het aan te pakken.
Gedrukt met toestemming van de Kingsport Times-News – februari 2012
Download een PDF-exemplaar van dit artikel.