Voordat Leonardo da Vinci schilder was, studeerde hij anatomie. Zijn mentor, Andrea del Verrocchio, was van mening dat anatomie essentieel was voor de meesterschilder, en da Vinci was het daarmee eens. Hij schreef: “Het is noodzakelijk voor een schilder om een goede anatoom te zijn, zodat hij in staat is de naakte delen van het menselijk lichaam te ontwerpen en de anatomie van de pezen, zenuwen, botten en spieren te kennen.”
Zelfs in de 15e eeuw vroegen wetenschappers en schilders zich af “waar zijn mensen van gemaakt?” De vraag is op zijn minst ingewikkeld, dus laten we eens kijken naar een paar verschillende manieren om te ontleden wat er werkelijk in ons allemaal zit.
Atomisch
Echt, zijn we niet allemaal gewoon een verzameling atomen en moleculen? Hoe ingewikkeld de mens (en ander leven) ook is, 99% van ons lichaam bestaat uit slechts zes elementen: zuurstof, koolstof, waterstof, stikstof, calcium en fosfor.
Er zijn twee grote manieren om te kijken naar hoeveel ‘van’ de mens uit een bepaald element bestaat: massa en atoompercentage. De eerste is simpelweg hoeveel procent van het gewicht van een mens afkomstig is van een bepaald element. Zo bezien is zuurstof met 65% van onze massa de grootste massa! Gezien de relatief zware massa van zuurstof (16g/mol) en de enorme hoeveelheden water (H2O) en zuurstofgas (O2) in ons lichaam, is dit logisch.
Als we in plaats daarvan door de laatste lens van atoompercentages kijken, is zuurstof niet langer koning. In dit geval is waterstof de meest voorkomende, die ongeveer 62% van alle atomen in ons lichaam uitmaakt. Waterstofatomen zitten in praktisch alle organische moleculen in ons lichaam: vetten, koolhydraten, DNA en eiwitten. Ter vergelijking: stikstof is het op drie na meest voorkomende element in ons lichaam, maar maakt slechts 1% van alle atomen uit.
Cellulair
De gemiddelde mens heeft ongeveer 30.000.000.000.000.000 (30 triljoen) cellen in zijn lichaam. Nou, 30 biljoen menselijke cellen. Daarnaast zijn er nog ongeveer 38 biljoen bacteriële cellen. Ja, puur geteld zijn we meer bacterieel dan menselijk! Deze bacteriën zijn immens belangrijk voor allerlei menselijke basisfuncties, van verdediging tot spijsvertering.
Als we ons alleen op menselijke cellen concentreren, zijn er ongeveer 200 verschillende celtypen. Van die 200 bevindt de overgrote meerderheid zich in ons bloed. Ongeveer 84 van elke 100 cellen is een erytrocyt – ook bekend als een rode bloedcel. De volgende grootste categorie zijn de bloedplaatjes, die ongeveer 5% van onze cellen uitmaken. De overige 10% van onze cellen zijn verdeeld over de rest van de celtypes, zoals neuronen, spiercellen, vetcellen en huidcellen.
Orgaanstelsels
Hoeveel weegt je milt? Hoe zit het met een gemiddelde roze teen? Een reeks studies gepubliceerd in 2012 heeft geprobeerd om ‘normale’ waarden vast te stellen voor de belangrijkste organen in het menselijk lichaam. Ze gebruikten alleen mannen, en het gemiddelde gewicht was ongeveer 75 kg (165 lb). Mensen denken graag dat ze slim zijn – en als we afgaan op de massa, zitten ze er gewoon naast. Terwijl de gemiddelde hersenen in het onderzoek 1,41 kg wogen, (dat is 3,11 pond of ongeveer 2% van de totale lichaamsmassa) was de gemiddelde lever iets zwaarder – 1,56 kg! Andere noemenswaardige zware organen waren de longen (.84 kg samen), het hart (.31 kg), en de nieren (.26 kg samen).
Wanneer we de verschillende oppervlakten van organen gaan bekijken, wordt de vraag naar ‘grootste’ nog interessanter. Het gangbare adagium “de huid is het grootste orgaan” is verre van waar. Hoewel de gemiddelde man van 70 kg een totale huidoppervlakte van 1,7 m2 heeft, is dit bij lange na niet het grootste. Uit studies is gebleken dat het luchtuitwisselende oppervlak van de longen 70 m2 bedraagt, ongeveer half zo groot als een tennisbaan. Bovendien wordt het slijmvliesoppervlak van het menselijke maag-darmkanaal geschat op ongeveer de grootte van een voetbalveld!
Stardust
13,8 miljard jaar geleden vond de oerknal plaats, die alles in het leven riep wat er ooit was of ooit zal zijn. Enkele honderdduizenden jaren na die gebeurtenis begonnen zich eenvoudige atomen te vormen, namelijk waterstof en helium. Geleidelijk aan werden deze atomen door zwaartekracht samengetrokken tot superdichte, superhete wervelende wolken van deeltjes. Overal in het heelal ontstonden sterren, uiteindelijk in de miljarden.
In het centrum van deze sterren (en ook van moderne sterren) bevindt zich de kern – waar waterstof wordt omgezet in helium. Bij dit proces komen enorme hoeveelheden energie vrij, die de bouwstenen leveren voor andere elementen die we nu kennen: koolstof, zuurstof en stikstof. Deze sterren zijn de ultieme bron van alle niet-waterstof- en niet-heliumatomen in het ons bekende heelal. Waar zijn mensen van gemaakt? Door de lens van de oerknal, zijn we gemaakt van sterrenstof!