Vormselbijlage

vormselbijlage

Aders van blindedarm en vormselbijlage. (De blindedarm is rechtsonder te zien en wordt aangeduid als “processus vermiformis”).

Normale ligging van de blindedarm ten opzichte van andere organen van het spijsverteringsstelsel (frontaalaanzicht).

Latijn

appendix vermiformis

Gray’s

onderwerp #249 1178

Systeem

Digestief

Ader

appendiculaire slagader

Veine

appendiculaire ader

Precursor

Midgut

MeSH

Appendix

Dorlands/Elsevier

a_54/12147735

De veriforme appendix of aanhangsel is een smal, langwerpig, blind verlengstuk van de dikke darm van bepaalde zoogdieren. Deze wormachtige buis steekt uit de blindedarm (cecum), het eerste deel van de dikke darm, in de buurt van de verbinding met de dunne darm. Deze holle buis, die correcter bekend staat als veriforme appendix of blindedarm, komt alleen voor bij de mens, bepaalde mensapen en de wombat (een Australisch buideldier) (Winter en O’Dwyer 2001).

De veriforme appendix is vrij bekend ondanks zijn kleine afmetingen en obscure plaats, zowel wegens zijn neiging om gemakkelijk te worden geïnfecteerd door bacteriën, wat leidt tot appendicitis, als wegens het feit dat de functie van de appendix jarenlang obscuur is gebleven. Het ontbreken van een bekende functie voor de appendix is inderdaad een vaak aangevoerd bewijs voor de evolutietheorie van afstamming met modificatie, gesteld als een voorbeeld van een rudimentaire structuur-een die waarde had bij de voorouders van zoogdieren, maar niet langer functioneel is bij de hedendaagse mens of een sterk verminderde functie heeft.

In de afgelopen jaren is echter bewijs ontdekt voor bepaalde nuttige functies van de appendix bij zowel foetale als volwassen mensen. Hoewel dit de theorie van afstamming met modificatie niet tegenspreekt, en er andere voorbeelden blijven bestaan van rudimentaire organen zonder bekende functie (zoals ogen bij blinde holenvissen), benadrukt deze ontwikkeling wel de zich ontwikkelende aard van de wetenschap.

De term “vermiform” komt uit het Latijn en betekent “wormachtig van uiterlijk.”

Grootte en plaats

Weliswaar hebben de meeste zoogdieren, reptielen en vogels een enkelvoudige of gepaarde blindedarm in het eerste deel van de dikke darm, maar het komt zelden voor dat de blindedarm een dunner verlengstuk of een echte appendix heeft (Winter en O’Dwyer 2001). Bij de weinige zoogdieren met een veriforme appendix varieert de grootte en de structuur van de appendix aanzienlijk naar gelang van de soort en de leeftijd van het individu. Bij de mens bijvoorbeeld is de blindedarm langer bij het kind dan bij de volwassene en wordt hij nog kleiner na de middelbare leeftijd (Winter en O’Dwyer 2001). Ongeveer 1 op 100.000 mensen wordt geboren zonder blindedarm en nog zeldzamer met twee blindedarmen (Winter en O’Dwyer 2001).

Bij de mens bevindt de blindedarm zich in het kwadrant rechtsonder van de buik, of meer bepaald, in de rechter iliacale fossa (Paterson-Brown 2007). De plaats ervan in de buik komt overeen met een punt op het oppervlak dat bekend staat als het McBurney’s punt. Terwijl de basis van de appendix zich op een vrij constante plaats bevindt, 2 centimeter onder de ileocaecale klep, kan de plaats van het uiteinde van de appendix variëren van retrocaecaal of achter het cecum (74 procent) tot in het bekken tot extraperitoneaal (Paterson-Brown 2007). Bij zeldzame personen met situs inversus kan de appendix zich linksonder bevinden. Bij de foetus, waar hij voor het eerst verschijnt rond de zesde week van de ontwikkeling, zit de appendix hoog in de buik maar verplaatst zich later naar beneden naar zijn uiteindelijke positie (Winter en O’Dwyer 2001).

Bij de mens is de appendix gemiddeld zes tot negen centimeter lang (Winter en O’Dwyer 2001), maar kan variëren van 2 tot 30 centimeter. Hij is typisch langer bij mannen. De diameter van de blindedarm is gewoonlijk slechts tussen 7 en 8 mm, en kan na het midden van het leven gedeeltelijk of volledig gesloten zijn. De langste blindedarm die ooit werd verwijderd, mat 26 centimeter of 10,24 inch (Guinness 2007).

De blindedarm werd voor het eerst beschreven in 1521 door de Italiaanse anatoom Berengario da Carpi, hoewel hij verscheen op anatomische tekeningen van Leonardo da Vinci uit 1492 en de eerste vermelding van wat de blindedarm kan zijn geweest, verscheen rond de derde eeuw na Christus in het werk van Aretaios (Winter en O’Dwyer 2001).

Functie

Het biologische doel van de blindedarm bij de mens heeft wetenschappers al geruime tijd voor een raadsel gesteld en is nog steeds speculatief. Sommige mensen hebben een aangeboren afwezigheid van een appendix en bij veel mensen is de appendix verwijderd vanwege een bacteriële infectie (die de dood tot gevolg kan hebben) en toch zijn er geen meldingen van een verminderde immuunfunctie of maagdarmfunctie bij deze mensen.

Historische Interpretatie: Vestigialiteit

De meest gangbare verklaring is dat de appendix een vestigiale structuur is die een belangrijke functie had bij de voorouders van zoogdieren, zoals helpen bij het afbreken van cellulose, maar dat deze structuur in de loop der tijd zijn doel verloor en in omvang afnam (Kent 2002). Vandaag de dag heeft het dus geen absoluut doel meer, maar het blijft een bewijs van evolutionaire afstamming met modificatie. In The Story of Evolution betoogde Joseph McCabe het volgende:

Het vermiforme aanhangsel, waarin sommige recente medische schrijvers tevergeefs hebben getracht een nut te vinden, is het gekrompen restant van een grote en normale darm van een verre voorouder. Deze interpretatie zou standhouden, zelfs indien zou blijken dat het een zeker nut heeft in het menselijk lichaam. Uitgegroeide organen worden soms voor een secundair doel gebruikt wanneer hun oorspronkelijke functie verloren is gegaan.

Een mogelijk voorouderlijk doel dat door Darwin (1871) naar voren werd gebracht, was dat de blindedarm werd gebruikt voor het verteren van bladeren als primaten. In de loop der tijd hebben wij minder groenten gegeten en is dit orgaan in de loop van miljoenen jaren kleiner geworden om plaats te maken voor onze maag.

Recente Interpretatie: Immuungebruik

Loren Martin, professor in de fysiologie aan de Oklahoma State University, stelt: “Jarenlang werd aan de blindedarm een zeer geringe fysiologische functie toegeschreven. Wij weten nu echter dat de blindedarm een belangrijke rol vervult bij de foetus en bij jonge volwassenen” (Rowland 2007). Bij foetussen zijn in de blindedarm van 11 weken oude foetussen endocriene cellen gevonden die verbindingen produceren (biogene aminen en peptide hormonen die bijdragen tot “biologische controle (homeostatische) mechanismen”. Bij volwassenen stelt Martin dat de appendix fungeert als een lymfatisch orgaan, met immuunfunctie. Experimenteel is vastgesteld dat de blindedarm rijk is aan infectiebestrijdende lymfoïde cellen, wat suggereert dat hij inderdaad een rol zou kunnen spelen in het immuunsysteem.

Zahid (2004) suggereert eveneens dat de blindedarm een rol speelt in zowel de productie van hormonen in de foetale ontwikkeling als in het functioneren om het immuunsysteem te “trainen”, door het lichaam bloot te stellen aan antigenen zodat het antilichamen kan produceren. Hij merkt op dat artsen in het laatste decennium zijn gestopt met het verwijderen van de blindedarm tijdens andere chirurgische ingrepen als een routine voorzorgsmaatregel, omdat het met succes kan worden getransplanteerd in de urinewegen om een sluitspier opnieuw op te bouwen en een functionele blaas te reconstrueren.

Recente interpretatie: Reguleren darmflora

Onderzoekers van de Duke University stellen voor dat de blindedarm dient als een veilige haven voor nuttige bacteriën wanneer ziekte ze uit de rest van de darmen spoelt, een functie die nuttig zou zijn in dunbevolkte gebieden waar mensen minder kans zouden hebben om deze ziektekiemen aan elkaar door te geven (AP 2007). Dit zou de sterke immuunactiviteit en de schijnbare gezondheid verklaren van diegenen zonder blinde darm in ontwikkelde landen – mogelijk in combinatie met de mogelijkheid dat sterke antibiotica ons beletten de blinde darm te gebruiken voor de reden waarom hij zich ontwikkelde.

Ziekten

Medisch gezien is de blindedarm vrij belangrijk vanwege een neiging tot bacteriële infectie (Kent 2002; Winter en O’Dwyer 2001). Dit kan leiden tot ontsteking van de appendix, bekend als appendicitis. Dit is de meest voorkomende aandoening van de appendix. In het Verenigd Koninkrijk krijgen elk jaar 1,9 vrouwen en 1,5 mannen per duizend een acute blindedarmontsteking (Winter en O’Dwyer 2001). Een andere ziekte, blindedarmkanker, is vrij zeldzaam en maakt slechts ongeveer 1 op 200 van alle gastro-intestinale maligniteiten uit. Het meest voorkomende type is carcinoïde tumor, gevolgd door adenocarcinoom.

In het geval van appendicitis (of epityphlitis) moet in vrijwel alle gevallen de ontstoken appendix worden verwijderd, hetzij door laparotomie of laparoscopie. Onbehandeld zal de appendix scheuren, wat leidt tot buikvliesontsteking, vervolgens shock, en, indien onbehandeld, de dood. Het belangrijkste teken is buikpijn, die aanvankelijk vaag en slecht gelokaliseerd kan zijn (Winter en O’Dwyer 2001). De pijn begint vaak in het midden van de buik, waar het maagslijmvlies geïrriteerd is, en verplaatst zich dan naar rechtsonder naarmate de aandoening zich ontwikkelt. Het is belangrijk op te merken dat dit de diagnose in een vroeg stadium bemoeilijkt omdat alleen een MRI het kan opsporen. Appendicitis presenteert zich als pijn in het rechter onderkwadrant met rebound tenderness (pijn bij het wegnemen van druk in plaats van het uitoefenen van druk). De pijn doet zich vooral voor op het punt van McBurney, 1/3 van de lijn die loopt van de voorste bovenste liacale wervelkolom naar de navel. Gewoonlijk is de pijn in het punt (de huid) pas aanwezig wanneer ook het pariëtale peritoneum ontstoken is. Koorts en een reactie van het immuunsysteem zijn ook kenmerkend voor appendicitis. Het is belangrijk een arts te raadplegen als maagpijn aanwezig is.

Diagnose is zo moeilijk dat veel verwijderde blindedarmen gezond zijn gebleken (waaronder tot dertig procent in één Zweeds onderzoek) (Kent 2002). Hoewel de diagnose verbetert naarmate de ontsteking zich ontwikkelt, verhoogt deze vertraging ook het gevaar dat een appendix barst (Kent 2002).

De chirurgische verwijdering van de vermiforme appendix wordt een appendicectomie (of appendectomie) genoemd. Deze procedure wordt gewoonlijk uitgevoerd als een spoedprocedure, wanneer de patiënt lijdt aan acute appendicitis. Bij gebrek aan chirurgische faciliteiten worden intraveneuze antibiotica gebruikt om het optreden van sepsis te vertragen of te vermijden; men erkent nu dat vele gevallen zullen genezen wanneer niet-operatief wordt behandeld. In sommige gevallen verdwijnt de appendicitis volledig; vaker vormt zich een ontstekingsmassa rond de appendix. Dit is een relatieve contra-indicatie voor een operatie.

Zie ook

• Homologie (biologie)

• Associated Press (AP). 2007. Wetenschappers hebben mogelijk het doel van de blindedarm gevonden: Ogenschijnlijk nutteloos orgaan kan goede bacteriën voor je darmen produceren en beschermen. Associated Press 5 oktober 2007. Op 1 november 2007 ontleend.

• Darwin, Charles. 1871. The Descent of Man, and Selection in Relation to Sex. Londen: John Murray.

• Fisher, R. E. 2000. De aanhangsels van primaten: A reassessment. Anat Rec. 261: 228-236. Op 1 november 2007 ontleend.

• Guinness World Records. 2007. Grootste blindedarm verwijderd. Guiness World Records. Op 1 november 2007 ontleend.

• Kent, M. 2002. Voeding en fitness: A Dictionary of Diet and Exercise. Oxford reference online. Oxford: Oxford University Press. ISBN 0198631472.

• McCabe, J. 1997. Het verhaal van de evolutie. Project Gutenberg. Retrieved November 1, 2007.

• Paterson-Brown, S. 2007. Het acute abdomen en darmobstructie. Hoofdstuk 15 in O. J. Garden, A. W. Bradbury, J. L. R. Forsythe, and R. W. Parks. 2007. Principles and Practice of Surgery, 5e editie. Churchill Livingstone Elsevier. ISBN 9780443101571.

• Rowland, R. 2007. What is the function of the human appendix? Had het ooit een doel dat sindsdien verloren is gegaan? Scientific American. Op 1 november 2007 gepubliceerd.

• Winter, A., and P. J. O’Dwyer. 2001. Appendix. In C. Blakemore en S. Jennett, The Oxford Companion to the Body. New York: Oxford University Press. ISBN 019852403X.

• Zahid, A. 2004. De vermiforme appendix: Niet een nutteloos orgaan. J Coll Physicians Surg Pak 14: 256-258.

Alle links opgehaald op 8 mei 2020.

• “The vestigiality of the human vermiform appendix: A Modern Reappraisal” – argument uit de evolutiebiologie dat de blindedarm rudimentair is.

Spijsverteringsstelsel – bewerking

Mond | Farynx | Esophagus | Maag | Pancreas | Galblaas | Lever | Dunne darm (duodenum, jejunum, ileum) Colon | Cecum | Rectum | Anus