Hypertensiemedicijnen (bètablokkers)
Waarom ze worden voorgeschreven: Bètablokkers vertragen de hartslag en verlagen de bloeddruk en worden doorgaans voorgeschreven bij hoge bloeddruk, congestief hartfalen en abnormale hartritmes. Ze worden ook gebruikt om pijn op de borst (angina), migraine, tremoren en, in oogdruppelvorm, bepaalde vormen van glaucoom te behandelen.
Voorbeelden: Atenolol (Tenormin), carvedilol (Coreg), metoprolol (Lopressor, Toprol), propranolol (Inderal), sotalol (Betapace), timolol (Timoptic) en enkele andere geneesmiddelen waarvan de chemische namen eindigen op “-olol.”
Hoe ze geheugenverlies kunnen veroorzaken: Van bètablokkers wordt gedacht dat ze geheugenproblemen veroorzaken door te interfereren met (“blokkeren”) de werking van belangrijke chemische boodschappers in de hersenen, waaronder noradrenaline en epinefrine.
Alternatieven: Voor oudere mensen zijn benzothiazepine calciumkanaalblokkers, een ander type bloeddrukmedicatie, vaak veiliger en effectiever dan bètablokkers. Als de bètablokker wordt gebruikt om glaucoom te behandelen, raad ik u aan met uw zorgverlener te praten over het mogelijk gebruik van een koolzuuranhydraseremmer, zoals dorzolamide (Trusopt), in plaats daarvan.
Slaapmiddelen (niet-benzodiazepine sedatief-hypnotica)
Waarom ze worden voorgeschreven: Soms ook wel de “Z”-medicijnen genoemd, worden deze medicijnen gebruikt om slapeloosheid en andere slaapproblemen te behandelen. Ze worden ook voorgeschreven voor milde anxiety.
Voorbeelden: Eszopiclone (Lunesta), zaleplon (Sonata) en zolpidem (Ambien).
Hoe ze geheugenverlies kunnen veroorzaken: Hoewel deze moleculair verschillen van benzodiazepines (zie nr. 1 hierboven), werken ze op veel van dezelfde hersenbanen en chemische boodschappers, produceren vergelijkbare bijwerkingen en problemen met verslaving en ontwenning.
De “Z” drugs kunnen ook amnesie veroorzaken en soms gevaarlijk of vreemd gedrag uitlokken, zoals het koken van een maaltijd of het besturen van een auto – zonder herinnering aan de gebeurtenis bij het ontwaken.
Alternatieven: Er zijn alternatieve medicamenteuze en niet-medicamenteuze behandelingen voor slapeloosheid en angst, dus praat met uw zorgverlener over opties. Melatonine, in doses van 3 tot 10 mg voor het slapengaan, helpt bijvoorbeeld soms om gezonde slaappatronen te herstellen.
Voordat u stopt met deze slaapmiddelen of de dosering ervan verlaagt, moet u uw zorgprofessional raadplegen. Plotselinge ontwenning kan ernstige bijwerkingen veroorzaken, dus een gezondheidsdeskundige moet het proces altijd in de gaten houden.
Incontinentiemedicijnen (Anticholinergica)
Waarom ze worden voorgeschreven: Deze geneesmiddelen worden gebruikt om de symptomen van een overactieve blaas te verlichten en episoden van aandrangincontinentie te verminderen, een aandrang om te plassen die zo plotseling en sterk is dat u vaak niet op tijd naar een toilet kunt gaan.
Voorbeelden: Darifenacine (Enablex), oxybutynine (Ditropan XL, Gelnique, Oxytrol), solifenacine (Vesicare), tolterodine (Detrol) en trospium (Sanctura). Een ander oxybutynineproduct, Oxytrol for Women, wordt over de toonbank verkocht.
Hoe ze geheugenverlies kunnen veroorzaken: Deze geneesmiddelen blokkeren de werking van acetylcholine, een chemische boodschapper die allerlei functies in het lichaam bemiddelt. In de blaas voorkomen anticholinergica onwillekeurige samentrekkingen van de spieren die de urinestraal regelen. In de hersenen remmen ze de activiteit in de geheugen- en leercentra. Het risico op geheugenverlies neemt toe wanneer de geneesmiddelen langer dan korte tijd worden ingenomen of samen met andere anticholinergica worden gebruikt.
In een onderzoek uit 2006 naar oxybutynine ER, bijvoorbeeld, bleek het effect ervan op het geheugen vergelijkbaar te zijn met ongeveer 10 jaar cognitieve veroudering. (“Met andere woorden,” zoals de hoofdauteur van de studie het uitdrukte, “we transformeerden deze mensen van functioneren als 67-jarigen tot 77-jarigen.”)
Oldere mensen zijn bijzonder kwetsbaar voor de andere bijwerkingen van anticholinergica, waaronder constipatie (die op zijn beurt kan leiden tot urine-incontinentie), wazig zien, duizeligheid, angst, depressie en hallucinaties.
Alternatieven: Als eerste stap is het belangrijk dat u zeker weet dat u de juiste diagnose hebt gekregen. Vraag uw arts of een andere gezondheidswerker of uw urine-incontinentiesymptomen misschien het gevolg zijn van een andere aandoening (zoals een blaasontsteking of een andere vorm van incontinentie) of van een medicijn (zoals een bloeddrukverlagend middel, een diureticum of een spierverslapper).
Als deze zijn uitgesloten, raad ik u aan enkele eenvoudige veranderingen in uw levensstijl door te voeren, zoals minder cafeïnehoudende en alcoholische dranken drinken, minder drinken voor het slapengaan en Kegel-oefeningen doen om de bekkenspieren te versterken die het urineren onder controle houden.
Als deze benaderingen niet werken, kunt u luiers voor volwassenen, maandverband of inlegkruisjes proberen, die u vrijwel overal kunt kopen. Ze kunnen comfortabel (en onzichtbaar) onder de dagelijkse kleding worden gedragen en elimineren vrijwel het risico van gênante ongelukjes. Mijn ervaring is dat veel patiënten aarzelen om deze aanpak te proberen, maar als ze eenmaal over de eerste hindernis heen zijn, geven ze er de voorkeur aan vanwege de veiligheid en gemoedsrust.
Correctie: In een eerdere versie van dit artikel werd abusievelijk gesuggereerd dat mirabegron (Myrbetriq), dat vorig jaar door de FDA werd goedgekeurd voor de behandeling van overactieve blaas, een anticholinerge drug is; in feite behoort het tot een nieuwe klasse van medicijnen genaamd bèta-3 adrenerge agonisten en wordt niet verwacht dat het geheugenverlies veroorzaakt dat wordt gezien met anticholinerge medicijnen. Er zijn momenteel geen gegevens die het effect van Myrbetriq op cognitie beschrijven.
Ask the Pharmacist
Informatie in de kolom Ask the Pharmacist door Dr. Armon B. Neel Jr. is bedoeld om individuen en hun families te helpen beter geïnformeerd te raken over medicijngebruik en interacties, en betere consumenten te zijn in de gezondheidszorg. De verstrekte adviezen en informatie mogen niet worden gevolgd in plaats van een persoonlijk consult met een opgeleide arts.
Antihistaminica (eerste-generatie)
Waarom ze worden voorgeschreven: Deze medicijnen worden gebruikt om allergiesymptomen of die van een verkoudheid te verlichten of te voorkomen. Sommige antihistaminica worden ook gebruikt om reisziekte, misselijkheid, braken en duizeligheid te voorkomen, en om angst of slapeloosheid te behandelen.
Voorbeelden: Broomfeniramine (Dimetane), carbinoxamine (Clistin), chloorfeniramine (Chlor-Trimeton), clemastine (Tavist), diphenhydramine (Benadryl) en hydroxyzine (Vistaril).
Hoe ze geheugenverlies kunnen veroorzaken: Deze medicijnen (op recept en vrij verkrijgbaar) remmen de werking van acetylcholine, een chemische boodschapper die een breed scala aan functies in het lichaam bemiddelt. In de hersenen remmen ze de activiteit in de geheugen- en leercentra, wat tot geheugenverlies kan leiden.
Alternatieven: Antihistaminica van de nieuwere generatie, zoals loratadine (Claritin) en cetirizine (Zyrtec), worden beter verdragen door oudere patiënten en vertonen niet dezelfde risico’s voor het geheugen en de cognitie.