Tegen de 14e eeuw was de identiteit van de sirene gestandaardiseerd als een verleidster met vissenstaart en een hypnotiserende stem. De woorden sirene en zeemeermin waren onderling verwisselbaar.
Toen Geoffrey Chaucer Boethius’ Consolation of Philosophy vertaalde, (1378-1381) vertaalde hij sirenae als meremaydenes. Vervolgens beschreef hij in Nonne Preestes Tale (1387-1400) een “Song merier than the mermayde in the see.”
Male Regle (The Male Regimen) van Thomas Hoccleve (1406)
“……vertelt over de meermeisjes in de zee… Hoe ze zich zo spiegelen dat de scheepsman erdoor in slaap valt… En door haar wordt hij doodgegooid.
From al swich song is good men hem to keeppe.”
In Edmund Spenser’s Faerie Queene book II (1590s), “mermayds … making false melodies” verleiden de helden. Deze zeemeerminnen, zo legt Spenser uit, waren ooit “schone dames” maar daagden arrogant de “Heliconische meisjes” (de Griekse Muzen) uit en werden voor straf onder hun middel in vissen veranderd. (Dit sluit aan bij Pausanias’ Beschrijving van Griekenland van rond de 2e eeuw na Christus, waar de Sirenen en Muzen een zangwedstrijd hielden. De Sirenen verloren en de Muzen plukten hun veren uit om er kronen van te maken.)
De oorspronkelijke versie van Sirenen is nooit helemaal verdwenen. William Browne, in de Inner Temple Masque (1615) beschreef de Sirenen “met hun bovenste delen als vrouwen tot aan de navel, en de rest als een kip.”
Toch bleven sirenen en zeemeerminnen over het algemeen synoniem, op enkele uitzonderingen na. Het Engels kent het woord meermin voor de vis-vrouw en sirene voor de mythologische vogel-vrouw. Ook in het Russisch is de sirene als vogelvrouw bewaard gebleven. Maar in veel andere talen is “sirene” het woord voor zeemeermin. Volgens Wilfred Mustard: “In de Franse, Italiaanse en Spaanse literatuur schijnt de Sirene altijd deels vis te zijn geweest.” Talen die alleen sirene of een variant daarvan gebruiken voor “zeemeermin” zijn onder andere Albanees, Baskisch, Bosnisch, Kroatisch, Frans, Galicisch, Italiaans, Lets, Pools, Portugees, Roemeens, Servisch, Sloveens, en Spaans. Waterzoogdieren zoals lamantijnen en doejongs behoren tot de orde Sirenia. Een aangeboren afwijking waardoor kinderen met vergroeide benen worden geboren, wordt Sirenomelia genoemd.
Sirenen zijn altijd geassocieerd geweest met de oceaan en met zeelui. Ze zijn de kinderen van een riviergod. Het is logisch dat mensen ze afbeelden als deels vis. Maar zou de verandering opzettelijk zijn geweest, althans op sommige delen? Jane Harrison suggereert dat “de staart van een kwaadaardig zeemonster” bedoeld was om de corruptie en duisternis van de sirene te benadrukken (p. 169). Het boek Sea Enchantress: The Tale of the Mermaid and her Kin stelt dat het de bedoeling was om het mooie zeemeisje “een sierlijke vissenstaart te geven, aangezien een vogellijf nauwelijks verleidelijk is qua uiterlijk” (p. 48). Verschillende gedachtegangen, maar hetzelfde effect. Wat ook de oorzaak was van deze evolutie, het is duidelijk dat de moderne zeemeermin echt de directe afstammeling is van de oude Griekse sirene.
SOURCES
- Elbein, Asher. “Sirenen van de Griekse Mythe waren vogelvrouwen, geen zeemeerminnen.” Audubon. 2018.
- Dorofeeva, Anna. “De sirene: een middeleeuwse identiteitscrisis.” Mittelalter. Interdisziplinäre Forschung und Rezeptionsgeschichte, 16 mei 2014,
- Harrison, Jane. Mythen van de Odyssee, 1882. Hoofdstuk 5.
- The Medieval Bestiary: Sirene.
- Mustard, Wilfred P. “Siren-Mermaid.” Modern Language Notes, Vol. 23, No. 1 (Jan., 1908), pp. 21-24
- Pakis, Valentine A. “Contextual Duplicity and Textual Variation: De Sirene en Onocentaur in de Physiologus Traditie.” Mediaevistik, vol. 23, 2010, pp. 115-185.
- Tsiafakis, Despoina. “Pelora: Fabuleuze wezens en/of demonen van de dood?” De glimlach van de Centaur: Het Menselijke Dier in de Vroege Griekse Kunst. 2003-2004. p. 75.