Valeriaanwortel (Valeriana officinalis)

Indicaties

Insomnia en mogelijk nervositeit en angst.

Werkingsmechanisme

Verschillende bestanddelen van Valeriana officinalis blijken sedatieve of anxiolytische eigenschappen te bezitten. Deze bestanddelen zijn valereninezuur (VA), 6-methylapigenine (MA), (2S)-hesperidine (HN) en de flavonoïde glycoside linarine (LN). Van VA en MA is aangetoond dat zij GABA-erge activiteit bezitten. Het mechanisme waardoor LN en HN een sedatief effect hebben is nog onbekend, maar het lijkt niet via GABA-erge routes te verlopen.

Bij gelijktijdige toediening is een synergetische werking van LN en VA aangetoond,1 evenals van MA en HN.2 De kalmerende en slaapverwekkende effecten van Valeriana officinalis kunnen daarom waarschijnlijk worden toegeschreven aan de activiteit van ten minste de vier bestanddelen LN, HN, MA en VA plus hun versterkende effecten wanneer de hele wortel wordt gebruikt.1

Evidenced-Based Research

De onderzoeksliteratuur bevat een behoorlijke hoeveelheid positief bewijs voor het gebruik van V. officinalis voor de behandeling van slapeloosheid, maar niet voor de behandeling van acute en chronische angsten. Eén studie onderzocht het gebruik van een waterige oplossing van V. officinalis om de slaapkwaliteit te verbeteren bij mannelijke deelnemers (n=128). De beste resultaten werden ervaren door mannen die ouder waren dan 40 jaar, en degenen die zichzelf beoordeelden als slechte of onregelmatige slapers die dachten dat ze lange slaaplatenties hadden. In die groep werd een 3:1 extract van V. officinalis geassocieerd met een significante daling van de slaaplatentiescores en een verbetering van de slaapkwaliteit. Droomherinnering, slaperigheid de volgende ochtend, en ’s nachts ontwaken werden niet beïnvloed.3

Een artikel uit 2011 onderzocht studies over V. officinalis gepubliceerd tussen januari 2000 en maart 2010, in het Engels, Spaans, Frans, en Portugees. De zoekcriteria van de auteurs leverden 173 artikelen op, maar slechts vier (een meta-analyse, een systematische review, een gerandomiseerde gecontroleerde trial voor het gebruik van V. officinalis bij slaapstoornissen, en een systematische review voor het gebruik bij angststoornissen) werden van voldoende kwaliteit bevonden om in de review te worden opgenomen. De auteurs concludeerden dat er onvoldoende bewijs was om het gebruik van V. officinalis bij angststoornissen aan te bevelen, maar goed bewijs voor het gebruik bij slapeloosheid. Zij concludeerden ook uit het bewijsmateriaal dat de wortel van V. officinalis veilig is en over het algemeen goed wordt verdragen.4

Veiligheid bij zwangerschap en borstvoeding

In twee studies met zwangere ratten werden zeer hoge doses V. officinalis toegediend gedurende 7 dagen tijdens de zwangerschapsperiode. In één studie werden doses tot 2,7 g/kg gebruikt, wat 65 maal hoger is dan de normale menselijke dosis. Deze studie vond geen tekenen van toxiciteit voor de moeder, en geen waarneembare nadelige effecten op de ontwikkeling van de foetus.5 De tweede studie, waarbij doses van 2,8 g/kg werden gebruikt, vond een vermindering van het gewicht van de placenta, maar niet van het geboortegewicht.6

Er is geen bezorgdheid over het traditionele gebruik voor zogende moeders die V. officinalis gebruiken.7

Algemene veiligheid

Een meta-analyse van 16 gerandomiseerde, placebogecontroleerde onderzoeken (met in totaal 1093 patiënten) toonde een hoge mate van veiligheid aan bij orale toediening van de wortel van V. officinalis. Met uitzondering van een enkele studie, werden bijwerkingen niet waargenomen of waren vergelijkbaar met placebo. De uitzondering was een studie waar de behandelingsgroep een significante toename van diarree had vergeleken met de controles.8

Idiosyncratische, stimulans-achtige reacties zijn anekdotisch gemeld. Eén bron schat dat 2%-3% van de bevolking gevoelig is voor stimulansachtige effecten zoals verhoogde hartslag en agitatie.9

Dosering

De meeste studies naar veiligheid en werkzaamheid gebruiken een tijdsbestek van maximaal 30 dagen en een dosis van 400-900 mg rond 2 uur voor het slapen gaan. Een dagelijkse inname van 300-450 mg van een V. officinalis extract in drie verdeelde doses is ook veilig en effectief gebleken.10

Traditioneel gebruik

Valeriana officinalis is inheems in Europa en West-Azië; het werd geïntroduceerd in de Verenigde Staten en Canada. De naam van het geslacht komt van het Latijnse valere, wat sterk en gezond betekent.11 De oude Grieken gebruikten het onder andere tegen slapeloosheid.12