In deze doorlopende reeks van CyArk verkennen we slechts enkele van ’s werelds meest bedreigde erfgoedsites in verschillende categorieën, gescheiden door de algemene aard van de gevaren waarmee ze worden geconfronteerd. Een van de ernstigste en meest dreigende bedreigingen voor het antieke erfgoed wordt gevormd door de bijprodukten van de industriële vervuiling van de omgeving waarin deze sites gedijen.
Zure regen, een bijprodukt van de verbranding op grote schaal van sulfaten en nitraten, is een waargenomen verschijnsel sedert de allereerste jaren van de industriële revolutie in 1872, toen de Engelse wetenschapper Robert Angus Smith schreef over het corrosieve effect ervan op gebouwen en planten. Wanneer grote hoeveelheden van deze chemische stoffen in de atmosfeer vrijkomen, bijvoorbeeld bij de verbranding van steenkool, verbinden zij zich met waterdamp in de wolken en komen vervolgens in de vorm van zeer zure regenval op de aarde terecht. Hoewel zure regen slechts indirecte schade toebrengt aan levende mensen, hoofdzakelijk door zijn reacties met vluchtige organische verbindingen (VOS) om ozon op grondniveau (smog) te vormen, veroorzaakt het enorme schade aan de vruchtbaarheid van de bodem, het leven in het water en duurzame anorganische materialen zoals steen en metalen. Een aantal van de grootste meetbare effecten van zure regen kan worden waargenomen op menselijke constructies, met name oude gebouwen met gevels gebouwd van corrosiegevoelige metalen zoals koper en poreuze steen zoals kalksteen.
Helaas zijn de gebouwen en monumenten op de meeste van ’s werelds belangrijkste erfgoederen niet gebouwd om een dergelijke giftige bestraffing te weerstaan, en aangezien veel van deze grote sites in of nabij ontluikende industriesteden zijn gelegen, hebben zij aanzienlijke schade opgelopen. In onze moderne wereldeconomie, waar ontwikkelingslanden zoals China en India steeds meer geïndustrialiseerd raken zonder de strenge controles op vervuiling uit te voeren die meestal decennia geleden door oudere geïndustrialiseerde naties zijn ingevoerd, lopen veel van hun grootste culturele schatten gevaar door hun eigen op hol geslagen nationale economische succes. Deze gevaren zijn echter geenszins beperkt tot de snel industrialiserende wereld; landen als Australië hebben ook vreselijke conflicten meegemaakt tussen cultuurbehoud en industriële belangen, terwijl de met chemicaliën geladen wolken zelf geen grenzen kennen en het potentieel hebben om over een groot gebied te drijven.
1. LESHAN GIANT BUDDHA, MOUNT EMEI (China, Boeddhistisch)
Torenhoog boven de steile rivierkloven van de Chinese provincie Sichuan, vertegenwoordigt Mount Emei, een van de “Vier Heilige Boeddhistische Bergen van China”, de belangrijkste zetel van het Chinese boeddhisme. Het is de thuisbasis van de eerste boeddhistische tempel van het land, gebouwd in de 1e eeuw voor Christus, en bevat tal van andere tempels, kloosters en religieuze heiligdommen, waaronder de 8e-eeuwse Leshan Giant Buddha. Dit meesterwerk uit de Tang Dynastie is het grootste boeddhistische beeld ter wereld. Het bereikt een ontzagwekkende hoogte van 71 meter en is 28 meter breed. Gesneden uit een zandstenen rotswand tegenover Mount Emei, is de Leshan Giant Boeddha omgeven door spectaculair weelderige en adembenemende subtropische en subalpiene bossen, en rust op de top van de samenvloeiing van drie grote rivieren, de Minjiang, Dadu, en Qingyi. Deze plaats is een plaats van onschatbare religieuze, artistieke en natuurlijke betekenis.
IMG1C
De Leshan Boeddha is het slachtoffer geworden van de vervuiling die het gevolg is van de ongebreidelde ontwikkeling in de regio. In dit geval is de boosdoener het groeiende aantal kolengestookte elektriciteitscentrales in de buurt van de reuzenboeddha, meer bepaald de giftige gassen die hun schoorstenen in de lucht spuwen en die uiteindelijk als zure regen op de aarde terugkomen. Na verloop van tijd is de neus van de Boeddha zwart geworden en zijn de krullen van zijn haar van zijn hoofd beginnen te vallen. De plaatselijke overheid heeft verschillende fabrieken en elektriciteitscentrales in de nabijheid van de Leshan Giant Buddha gesloten, waardoor het zwart worden van zijn gezicht door roet een halt is toegeroepen; de zure regen blijft echter de structurele integriteit van dit meesterwerk aantasten. De Leshan Reuzenboeddha, die zorgvuldig werd ontworpen om millennia van overstromingen en aardbevingen te overleven, loopt nu groot gevaar snel te worden aangetast door het ongebreidelde tempo van de industriële ontwikkeling in West-China.
2. ACROPOLIS VAN ATHENS (Griekenland, Oudgrieks)
Hoewel er in Griekenland vele Acropolissen zijn, is het zonder twijfel de Acropolis van Athene die het belangrijkste monument is dat deze naam draagt; inderdaad, wanneer historici verwijzen naar “de Acropolis”, is het deze in Athene die bedoeld wordt. Bovenop een platte rots die 150 meter boven de stad Athene uitsteekt, staan drie hectaren monumenten uit de klassieke Pericleïsche periode (460-430 v. Chr.) waaronder het Parthenon, de Propylea en het Erechtheum, maar ook enkele vroegere Myceense bouwwerken zoals de Cyclopeïsche ringmuur die de Akropolis door de eeuwen heen tegen talrijke invasies hielp verdedigen. Het Parthenon, het centrum van het Athene van de Gouden Eeuw en van zijn manier van denken, wordt algemeen beschouwd als de smeltkroes van de democratie en van de westerse cultuur zoals wij die kennen.
IMG2C
In de afgelopen decennia, toen Griekenland een aanzienlijke economische expansie en ontwikkeling doormaakte, hebben verontreinigende stoffen en de uitstoot van zware voertuigen door de bloeiende moderne stad Athene bijgedragen tot zure regen in de regio. De monumentale en beeldhouwsteen bij uitstek van de oude Grieken, marmer, is zeer gevoelig voor zware aantasting van het oppervlak door zelfs lage niveaus van zure regen. De prachtige marmeren reliëfpanelen van het Parthenon, bijvoorbeeld, zijn door zure regen chemisch omgezet in zacht gips. Naarmate details verloren gaan en de chemische transformatie dieper in het marmer van deze vitale monumenten doordringt, beginnen stukken ervan te barsten en af te vallen, waarbij instorting van de structuur in de niet zo verre toekomst tot de mogelijkheden behoort. De situatie wordt nog gecompliceerder door het seismisch-actieve karakter van de regio, aangezien aardbevingen een veel groter effect zouden hebben op marmeren constructies die langzaam in gips zijn veranderd dan op ongewijzigd marmer.
3. TAJ MAHAL (India, Mughal Islam)
De Taj Majal, gelegen in Agra, India, is een enorm mausoleum dat tussen 1631 en 1648 werd gebouwd in de Mughal-architectuurstijl, waarbij elementen van het Turkse, Indiase, Perzische en Islamitische ontwerp werden gecombineerd. Het wordt beschouwd als het voorlaatste meesterwerk van de islamitische architecturale kunst in India. Het werd gebouwd door Shah Jahan voor zijn vrouw Mumtaz Mahal, en beiden liggen er bijgezet in een eenvoudige crypte.
IMG3C
De Taj Mahal is de toeristische bestemming bij uitstek van India en trekt jaarlijks tussen twee en vier miljoen bezoekers. In een poging om de schadelijke gevolgen van de vervuiling te beperken, is het toeristenverkeer niet toegestaan in de buurt van de plaats, en de meeste bezoekers rijden met een elektrische bus vanaf nabijgelegen parkeerterreinen. Dit heeft de aantasting van de marmeren gevels van de Taj Mahal door zure regen, afkomstig van plaatselijke gieterijen en een olieraffinaderij, echter niet vertraagd. De eens zo stralend witte Taj heeft zijn glans verloren en is verbleekt tot een ziekelijk bleke tint.
4. DAMPIER ROCK ART COMPLEX (Australië, Australische Aboriginals)
De Dampier Archipel, gelegen in het noordwesten van Australië en zich uitstrekkend in de Indische Oceaan vanaf het Burrup schiereiland, is de thuisbasis van een prachtige verzameling Aboriginal rotstekeningen uitgehouwen in rotswanden en ontsluitingen. Met ongeveer een miljoen gravures over 400 vierkante kilometer, deze gravures vormen het grootste corpus van rotskunst in de wereld. Sommige van de oudste gravures dateren van tienduizenden jaren geleden, toen de eerste mensen zich in Australië vestigden, en beelden heilige geesten, rituelen en dieren uit – waaronder verschillende die zijn uitgestorven (Tasmaanse tijgers) of niet meer in de regio voorkomen (emoes). 
Iron Mining in Dampier, 2003. Deze mijn grenst direct aan belangrijke rotskunstsites, en produceert emissies die in hoge mate bijdragen aan de zure regen die deze sites aantast. Foto door Nachoman-au
De rotskunstsites van het Burrup-schiereiland zijn door de National Trust of Australia op de lijst van bedreigde gebieden geplaatst, maar de industriële expansie sinds 1963 in meer dan 25% van het rotskunstgebied heeft ernstige bedreigingen voor de site met zich meegebracht. Veel van de zwaarste industrie (mijnbouw en petrochemische industrie) bevindt zich in de onmiddellijke nabijheid van enkele van de meest gevoelige collecties van kunstwerken. Zure regen als gevolg hiervan is begonnen met het uitwissen van veel van de zorgvuldig, maar vaak ondiep, gegraveerde rotsoppervlakken, en studies door archeologen en geologen hebben gesteld dat het grootste deel van de rotskunst tegen het midden van de 21e eeuw volledig zal zijn verdwenen.
5. LONGMEN GROTTOES (China, Boeddhistisch)
De Longmen Grottoes zijn aantoonbaar de beroemdste oude beeldhouwwerkplaats in China. Gelegen in de provincie Henan en op twee tegenover elkaar liggende rotsen boven de rivier de Yi, is het merendeel van de kunstwerken boeddhistisch van aard en dateert uit de late Noordelijke Wei en Tang Dynastieën (316-907 AD). Er werden 2345 nissen uit de rots gehouwen, dicht bewerkt over een oppervlakte van ongeveer een kilometer in het noorden en het zuiden, en zij herbergen meer dan 100.000 standbeelden (ook uit de rots gehouwen). De begeleidende inscripties bevatten meer dan 300.000 Chinese karakters en vormen een schat aan historische en taalkundige gegevens. De Longmen grotten zijn een meesterwerk van boeddhistische kunst en worden beschouwd als een van de belangrijkste beeldhouwplaatsen ter wereld.
Longmen Grottoes in 2005. Foto door James Jin
Door de eeuwen heen hebben natuurlijke en door de mens veroorzaakte factoren de nissen, beeldhouwwerken en schilderingen beschadigd. Spleten over de rotsbasis veroorzaken instabiliteit en hebben geleid tot het instorten van sommige nissen en de vernietiging van hun inhoud. Dit proces is sterk versneld door de toename van zoute sedimenten als gevolg van zure regen, een groot probleem in een groot deel van China. Ook in de nissen zelf heeft zich zoutafzetting gevormd als gevolg van de langzame permeatie van zure regen in het gesteente, dat vervolgens door spleten in het gesteente in de nissen sijpelt, waardoor vele beeldhouwwerken en schilderingen ernstig zijn beschadigd en snel zijn geërodeerd.
