Omstreeks 2500 jaar geleden breidde het Perzische Rijk zich uit door Azië en naar Klein-Azië (het gebied tussen de Zwarte Zee en de Middellandse Zee) en veroverde het de controle over de oosterse wereld. Een Perzische heerser werd geïnstalleerd over elke stadstaat die zij veroverden. Het was deze actie die uiteindelijk de Ionische opstand uitlokte die het begin markeerde van de lange confrontatie tussen het Griekse en Perzische rijk.
Omstreeks 550 v. Chr. veroverde Cyrus I, keizer van Perzië, het grondgebied van Ionië (de westkust van het huidige Turkije). Met al hun vooruitgang in wetenschap en wiskunde leken deze gevestigde stadstaten de meest vooraanstaande in Griekenland. De bevolking van Ionië was ontevreden met hun nieuwe, dictatoriale heersers. De Perzische heersers kenden de gevoelens van de bevolking, maar deden weinig om de vijandelijkheden te verlichten. Rond 500 v. Chr. kwam Artaphrenes, heerser van de westelijke hoofdstad van Perzië (Sardis), bijeen met andere leiders van Ionië. Omdat hij zag dat velen van hen graag meer macht en land wilden verwerven, liet hij hen afspreken elkaar niet aan te vallen. Artaphrenes wist dat interne conflicten tot desintegratie van het rijk konden leiden.
In v. Chr. 499 verlangde Aristagoras, de heerser van de Ionische stad Miletus, ernaar de stad Naxos in handen te krijgen. Hij probeerde hulp te krijgen van omliggende steden, maar dat mislukte. Uit vrees voor straf van Darius I (Perzisch keizer van 521-486 v. Chr.) of Artaphrenes, wegens het verbreken van de overeenkomst, zette hij aan tot een opstand. Aristagoras moedigde de Ioniërs aan hun leiders te verwijderen. In reactie hierop kwamen vele steden in het gebied in opstand en verdreven hun Perzische heersers. Wetende dat het niet lang zou duren voordat Darius wraak zou nemen, reisde Aristagoras naar Sparta en riep koning Cleomenes om hulp. Toen de Spartaanse leider vernam hoe ver zijn leger zou moeten reizen om de Ioniërs te versterken, wees hij het verzoek om hulp af
Aristagoras, nu wanhopig op zoek naar steun, ging naar Athene voor hulp. De Atheners, die een onvermijdelijke aanval van de Perzen vreesden, besloten Aristagoras te steunen en stuurden twintig triremes samen met vijf uit Eretria. De Ionische vloot, versterkt met Atheense en Eretrische schepen, voer in 498 VC naar Efese. De schepen meerden aan in de haven van Coressus en de soldaten volgden de rivier Cayster naar Sardis. De geallieerde Griekse troepen trokken de stad binnen waar zij weinig weerstand ondervonden. Terwijl zij dieper de stad binnentrokken, raakten zij uiteindelijk Artaphrenes (heerser van Sardis) die de citadel verdedigde. De Ioniërs slaagden er niet in de citadel in te nemen, staken de stad in brand en trokken zich terug naar Efeze. Perzische troepen in de omgeving ontmoetten de Grieken bij Efeze en slachtten de meesten van hen af. De overgebleven Ioniërs verspreidden zich over de omliggende steden.
Ondanks de grote tegenslag van het verlies van zoveel manschappen, zette Aristagoras zijn strijd tegen Perzië voort. Hij moedigde meer opstanden aan in West-Azië Minor, Thracië en Cyprus. Aristagoras stuurde een deel van zijn vloot om de Cyprioten te helpen, maar de Perzen versloegen het Cypriotische leger grondig. Darius I besloot Caria aan te vallen, een stad die nauwe banden onderhield met Miletus, de stad van Aristagoras. Toen de Cariërs van dit plan hoorden, lokten zij het Perzische leger ’s nachts in een hinderlaag en vernietigden het. Vier Perzische generaals sneuvelden in de strijd. Hoewel hun dood een groot verlies was, ging Perzië door met het heroveren van steden.
Toen hij zijn opstand zag instorten en vreesde voor zijn leven, vluchtte Aristagoras naar Mycrinus. Hij gaf het bevel over Miletus over aan Pythagoras, een wiskundige. Aristagoras, gefrustreerd door zijn mislukte opstand, viel de Thraciërs aan, maar op tijd werden hij en zijn leger afgesneden en vernietigd.
Nadat Aristagoras Miletus had verlaten, voer de Perzische vloot naar Lade en vernietigde de Griekse vloot die de stad verdedigde. Darius en zijn leger veroverden Miletus in 494 v. Chr. Na de val van de stadstaat brokkelden de opstanden in het Perzische Rijk af, door een gebrek aan leiderschap.
De opstand had verschillende blijvende gevolgen. De Ionische verlichting eindigde. Darius I’s woede voor Athene groeide, vanwege de hulp die zij aan de Ioniërs verleenden, en gaf hem de prikkel om Griekenland binnen te vallen. De opstand had duidelijk aangetoond dat het rijk onstabiel was, en kwetsbaar voor interne conflicten.
Bronnen:
Grant, Michael. Atlas van de Klassieke Geschiedenis. New York: Oxford University Press, 1994.
Hanson, Victor Davis. The Wars of the Ancient Greeks. Londen: Cassell, 1999.
Rawlinson, George. De geschiedenis van Herodotus. Chicago: Encyclopedia Britannica Inc, 1952.
Sinnigen, William G. en Robinson Jr., Charles Alexander. Oude Geschiedenis: Third Edition. New York: Macmillan Publishing Co. Inc, 1981.