St Swithun’s day if thou dost rain
Forty days it will remain
St Swithun’s day if thou be fair
Forty days ’twill rain nae mare
The 15th of July, St Swithin’s Day. De dag waarop we onze favoriete historische bisschop van Winchester eren en ons paraplugebruik voor de komende 40 dagen plannen.
Maar waarom vieren we deze dag? En waarom sta ik erop onnodig bizar te zijn in mijn beschrijving van feestdagen?
Alles (sommige) zal worden onthuld.
St Swithin (of ‘Swithun’, afhankelijk van uw Angelsaksische voorkeur) was de bisschop van Winchester van 30 oktober 852 tot aan zijn dood op 2 juli 863. Ondanks het feit dat hij een eigen dag heeft in de Britse kalenders, is er relatief weinig bekend over de daden en het leven van de bisschop. Een passage in “The Lives of the Saints” vermeldt dat hij “op jonge leeftijd in het klooster van Winchester werd geplaatst, waar hij zich onderscheidde door zijn nederigheid en zijn ijver om te studeren”. En dat hij ‘priester werd gewijd door bisschop Helmestan in het jaar 830’. Het was echter zijn dood en begrafenis, en niet zozeer zijn leven, die de aanzet gaven tot wonderen, heiligendaden en een over het hoofd geziene nationale viering.
In 971, meer dan honderd jaar na Swithins dood, kozen Dunstan en Æthelwold van Winchester hem tot patroon van de herstelde kerk te Winchester. Voordien was het bisschopsgraf grotendeels vergeten, en het werd pas in de 10e eeuw herontdekt. Dit verhoogde de status van de dode bisschop en vereiste de overbrenging van zijn lichaam uit zijn graf naar zijn nieuwe rustplaats in de nieuwe basiliek van Æthelwold. Hier, tijdens de bijzetting van het lichaam, zouden verschillende wonderen hebben plaatsgevonden.
Alvorens de begrafenis van Swithin te onderzoeken, moet worden opgemerkt dat in postume verslagen over zijn leven (die van twijfelachtige authenticiteit zijn), melding wordt gemaakt van het wonder van ‘The Winchester Egg Woman’; dat de bisschop op wonderbaarlijke wijze een mand met eieren herstelde die opzettelijk was vernield door wrede werklieden. Het was misschien niet het opwekken van de doden, maar we moeten allemaal ergens beginnen.
Op verzoek van Swithin werd hij buiten het kerkterrein begraven, zodat zijn lichaam ‘onderworpen zou kunnen worden aan de voeten van voorbijgangers en aan de regendruppels die uit de hoogte vallen’. Volgens de legende bleef het lichaam van Swithin zonder veel ophef op zijn oorspronkelijke begraafplaats totdat het in 971 werd weggehaald. Hier werd besloten om de bisschop te verplaatsen naar een uitgebreid heiligdom en vervolgens tegen zijn wensen in te gaan. Naar verluidt volgde op zijn opgraving een hevige stortbui die 40 dagen aanhield en een teken was van de diepe afkeuring van de dode bisschop.
De bisschop bleef niet erg lang in zijn nieuwe tombe. In de loop der jaren werd zijn lichaam ‘opgesplitst’ en over het land verspreid, zoals dat gaat met relikwieën van heiligen. In de publicatie ‘The Lives of the Saints’ uit 1866 werd, nogal charmant, opgetekend dat de kathedraal van Peterborough ‘een arm had’.
Ondanks zijn verstrooide toestand werd van het graf van de heilige Swithin opgetekend dat het gedurende de Middeleeuwen enorme hoeveelheden wonderen had verricht. De wonderen waren zo talrijk dat de monniken, die de opdracht hadden gekregen bij het graf te bidden telkens wanneer een wonder werd opgetekend, nauwelijks nog konden slapen.
Treurig genoeg is het verhaal van de regenbui die de afkeuring van de bisschop signaleerde, slechts tot in de 17e eeuw terug te voeren, maar de feiten hebben nooit het genot van een feestdag verstoord. De 19e-eeuwse geleerde James Raine suggereerde dat het verhaal van de legendarische stortbui zijn oorsprong vond op St Swithin’s day 1315, waar een stortbui werd opgetekend door verschillende kroniekschrijvers.
De legende blijft ook vandaag de dag nog bestaan: als het regent op St Swithin’s day, zullen de volgende 40 dagen vochtig en onaangenaam zijn. Hoewel nooit is vastgesteld dat dit meteorologisch gezien waar is, nemen velen het oude rijmpje en bijgeloof nog steeds ter harte. In 55 gevallen waarin een natte St Swithin’s dag is opgetekend, zijn er nog geen 40 dagen regen gevolgd.
Maar zeg nooit nooit…
Gebruikte referenties/bronnen
The Lives of the Saints: Juli. Rev. S. Baring-Gould, M.A. John Hodges, 46 Bedford Street, Strand, London. 1874.