Becquerel of Bq : de eenheid van activiteit voor een radioactieve bron
De becquerel, de algemeen gebruikte eenheid van activiteit, komt overeen met een vervalsnelheid van één atoomkern per seconde. Deze eenheid op de schaal van het atoom is zo klein (en daarom niet geschikt om de activiteiten te beschrijven van de meeste radioactieve stoffen waarmee wij te maken hebben) dat vaak veelvouden van becquerel worden gebruikt: kilo (duizenden), mega (miljoenen), giga (miljarden) en terabecquerel (duizenden miljarden), enz. Bovenstaand diagram geeft een beeld van het scala van activiteiten die verschillende stoffen – van een liter water tot de verbruikte splijtstof die uit de kern van kernreactoren wordt gehaald – kunnen hebben. Ook historische eenheden zoals curies en millicures zijn aangegeven.
IN2P3De activiteit
van een materiemonster dat radioactieve kernen bevat, is een van de intrinsieke eigenschappen van deze radioactieve bron. Zij vertegenwoordigt het aantal vervalgevallen dat zich elke seconde voordoet of, als alternatief, het aantal uitgezonden stralen. In dit laatste geval spreekt men van alpha-, bèta– en gammastraling. De activiteit van een bron houdt geen rekening met de aard of de energie van de straling, noch met de gevolgen die dergelijke stralen in verschillende media zouden hebben.
De activiteiten van verschillende bronnen werden jarenlang uitgedrukt in eenheden die bekend staan als curies (Ci). De door radioactieve stoffen uitgezonden straling werd gemeten door vergelijking met een standaard, de straling uitgezonden door radium, het door Marie Curie gevonden radioactieve element. Eén curie komt overeen met de activiteit van één gram radium, of 37 miljard desintegraties per seconde. Gezien deze zeer hoge waarde van één curie, werden gewoonlijk millicuries of microcuries gebruikt.
Fysici en ingenieurs hebben sindsdien een meer logische eenheid aangenomen – de Becquerel – die overeenkomt met een vervalsnelheid van één per seconde. Het bijbehorende ongemak is echter dat de becquerel een zeer kleine eenheid is, aangepast aan de schalen van het atoom. Activiteiten uitgedrukt in becquerel leiden daarom tot misleidend grote getallen, die bij niet-specialisten tot verwarring kunnen leiden. Het menselijk lichaam heeft bijvoorbeeld een activiteit van 8000 Bq – een waarde die hoog lijkt, maar in werkelijkheid zeer klein is. Het komt overeen met enkele microcuries.
Als men de activiteit in becquerel ziet, krijgt men vaak de indruk dat die activiteit uitzonderlijk hoog en dus zeer gevaarlijk is. Dit is vooral te wijten aan de kleine waarde van een becquerel, en stoffen zijn zelden zo gevaarlijk. De Becquerel is te vergelijken met de Duitse mark die in de jaren twintig van de vorige eeuw in de Weimarrepubliek werd gebruikt, toen een kruiwagen vol nodig was om een croissant te kopen.
De activiteit van cesium 137 in het menselijk lichaam wordt al meer dan een halve eeuw gemeten in de buurt van het laboratorium van Mol in Noord-België. Ondanks de grote afstand van het laboratorium tot de bommenwerpers van kernproeven en Tsjernobyl, kunnen de pieken van activiteit ten gevolge van deze proeven en het ongeval van Tsjernobyl (vier keer zwakker) worden waargenomen. In deze twee gevallen vindt het verval van cesium 137 in het menselijk lichaam veel sneller plaats dan het natuurlijke verval, dat een halveringstijd van 30 jaar heeft. Hoewel cesium langzaam door de bodem wordt geabsorbeerd, betekent het snelle verval van zijn activiteit in het menselijk lichaam dat in België geen bodemsanering (met bijvoorbeeld Pruisisch blauw) nodig is.
SCK-CENIn de rationele en cartesiaanse landen van de westerse wereld was het logisch om de basiseenheid van activiteit te definiëren als één desintegratie per seconde. Maar mannen van de wetenschap konden onhandige psychologen zijn. De keuze van de becquerel is een ramp gebleken voor de public relations. De kleinste activiteit uitgedrukt in becquerel wordt weergegeven door enorm hoge getallen, die de onzekerheid van het publiek voeden.
Toegang tot pagina in het frans.
Activiteit