Nr. 1270: Wallace’s Lijn

Vandaag, kruisen we Wallace’s lijn. Het College of Engineering van de Universiteit van Houston presenteert deze serie over de machines die onze beschaving draaiende houden, en de mensen wier vindingrijkheid ze creëerden.

Fysioloog Jared Diamond maakt een pelgrimstocht naar Wallace’s lijn, een denkbeeldige lijn die Borneo en Java scheidt van Celebes en andere eilanden in het zuidoosten. “Die lijn,” zegt hij, “zou datgene kunnen zijn geweest wat onze voorouders echt menselijk maakte.”

Alfred Russel Wallace was de nu bijna vergeten mede-ontdekker van de evolutietheorie. Darwin had de theorie vrij goed geformuleerd toen hij vernam dat Wallace op het punt stond een gelijkaardig idee te publiceren. Toen Wallace van Darwin hoorde, hield hij zich beleefd afzijdig en liet Darwin eerst publiceren.

Onder de vele bijdragen, identificeerde Wallace de scheidslijn tussen soorten van Zuidoost-Azië en totaal verschillende soorten in Australië en Nieuw-Guinea. Er zijn meer van dergelijke gebieden. De Sahara is er één van. Een strook van Noordwest-India via de Himalaya en Indochina vormt een andere dergelijke scheidingszone. Maar Wallace’s lijn heeft een speciale betekenis.

We weten al heel lang dat de moderne mens zich zo’n 100.000 jaar geleden in Afrika ontwikkelde, en dat hij 30 of 40 duizend jaar geleden in Europa dramatische kunst en gereedschappen begon te maken. Maar we hebben nauwelijks aandacht besteed aan de wereld ten zuidoosten van Wallace’s lijn.

De zogenaamde Java Ape Man fossielen maken duidelijk dat voorouders van de moderne mens een miljoen jaar geleden Zuidoost-Azië bereikten. De Java Mens kwam tot Borneo en Java via landverbindingen die bestonden vóór de ijstijden. Maar die verbindingen eindigden daar, en hij kon niet naar Nieuw-Guinea en Australië komen.

Toch hebben moderne mensen Australië 60.000 jaar bewoond. Op een of andere manier verschenen moderne mensen in de wereld van Java Man, en zij slaagden erin om eiland-hoppen helemaal naar Australië te gaan. Daar beoefenden zij geavanceerde kunst en technologie die niet onderdoet voor wat wij in de grotten van Midden-Europa vinden. Het addertje onder het gras is dat zij dit veel eerder deden dan de Europese Cro-Magnons.

En zo, merkt Jared Diamond op, waren wij de enige soort die aan beide zijden van Wallace’s lijn leefde. De smeltkroes van menselijke creativiteit zou wel eens Australië kunnen zijn geweest. Hij gelooft dat de kunst en technologie van de Australische aboriginals langzaam doorsijpelde en uiteindelijk Europa bereikte. Diamond denkt dat het overschrijden van Wallace’s lijn de reuzenstap was die ons tot een technologische soort maakte.

Uiteindelijk stelden de uitgestrekte geografie en hulpbronnen van Europa en Azië de neven van de aboriginals in staat om vooruit te lopen — om het schrift en het wiel uit te vinden, om kanonnen en kathedralen te bouwen. Uiteindelijk, toen Nederlandse en Engelse navigators hun weg terug vonden naar Australië, zagen zij alleen schokkend primitieve mensen. Ze konden de verfijning van hun overlevingsstrategieën niet zien.

En ze hadden geen idee dat ze “Dank u” moesten zeggen tegen hun oude leermeesters.

Ik ben John Lienhard, aan de Universiteit van Houston, waar we geïnteresseerd zijn in de manier waarop inventieve geesten werken.

(Thema muziek)
Diamond, J., Mr. Wallace’s line. Discover, augustus, 1997, pp. 76-83.

Voor meer over Wallace’s lijn, zie de volgende website:

The Engines of Our Ingenuity is Copyright © 1988-1997 by John H. Lienhard. Vorige Aflevering | Afleveringen Zoeken | Index | Home | Volgende Aflevering