Voorbereiding
Voor de kometendemonstratie moeten de leerlingen kleine stukjes grind en/of zand met water in een beker (of een andere geschikte vorm) mengen. Dit moet worden ingevroren voordat de activiteit begint.
De leerlingen moeten hun werkblad invullen door elke vraag te beantwoorden.
Meteoroïden, planetoïden en kometen
Vraag de leerlingen de voorwerpen te noemen die in het zonnestelsel kunnen worden gevonden en ze op een bord op te sommen. Vertel de leerlingen dat het hoofdonderwerp van de les meteoren/schietende sterren is.
Laat de stenen rondgaan en leg uit dat ze symbool staan voor asteroïden. Leg uit wat een asteroïde is aan de hand van de achtergrondinformatie en de volgende afbeelding (Asteroïde Gaspra).
Laat de kometen de klas rondgaan zodat de leerlingen kunnen zien waar ze van gemaakt zijn. Leg uit wat een komeet is aan de hand van de achtergrondinformatie en de afbeelding (komeet ISON). U kunt de vorming van de staart demonstreren door de komeet langzaam over een warm bureau te schuiven en te kijken naar de staart die zich vormt.
(Opmerking bij de afbeelding: de gekleurde klodders zijn sterren – de verschillende kleuren komen door de manier waarop de afbeelding is genomen)
Leg uit wat een meteoroïde is. Leg uit dat veel meteoroïden gewoon kleine stukjes zijn die overgebleven zijn van de vorming van het zonnestelsel, die niet tot planeten zijn gevormd.
Zorg ervoor dat de leerlingen een veiligheidsbril dragen en gewaarschuwd zijn voor de gevaren van scherpe fragmenten, en vraag hen om de ‘asteroïde’-stenen tegen elkaar te kloppen om te zien hoe meteoroïden uit asteroïden worden gevormd.
Laat hen zien hoe de komeet nu gesmolten is en dat de kleine rotsdeeltjes erin meteoroïden zijn geworden.
Meteoren
Vraag de leerlingen of ze ooit van vallende sterren hebben gehoord, of dat iemand er ooit een heeft gezien. Als iemand weet wat het zijn, vraag hem of haar dan om het uit te leggen.
Leg uit dat meteoroïden ongelooflijk snel bewegen, en dat de aarde ook met een hoge snelheid rond de zon draait. Dus als een meteoroïde de aarde raakt, zal hij zeer snel bewegen. De inslagsnelheid kan oplopen tot 70 kilometer per seconde, wat overeenkomt met 150.000 mijl per uur of 250.000 kilometer per uur. Dat is het equivalent van 8 keer per uur rond de evenaar vliegen.
Wanneer een voorwerp dat zo snel reist onze dampkring raakt, is de luchtweerstand enorm (leerlingen kunnen dit misschien in verband brengen met de kracht die in een auto wordt gevoeld wanneer men met de ramen omlaag rijdt). De immense kracht zorgt ervoor dat de meteoriet verbrandt, waardoor het een meteoor wordt.
Vertel de klas dat maar heel weinig van de gevormde meteoren te zien zijn. Vraag hen na te denken waarom dit zo is. (70% van het aardoppervlak bestaat uit oceanen, waar niemand op woont, en overdag zijn meteoren meestal niet te zien).
Vraag de leerlingen waarom ze vallende sterren worden genoemd.
Bespreek met de klas wat mensen in het verleden dachten dat vallende sterren waren. (Weersomstandigheden zoals bliksem, magische/mythische oorsprong, enz.)
Meteorieten
Leg uit dat meteorieten soms niet helemaal in de dampkring opbranden, en op aarde kunnen ‘landen’. Een meteoor die dit doet, wordt een meteoriet genoemd. Laat de klas de foto van een meteoriet zien.
Deze meteoriet is gevonden in een woestijn in Saoedi-Arabië. Merk op hoe hij afsteekt tegen de gele rotsen. Leg aan de klas uit dat het veel gemakkelijker is meteorieten te vinden op plaatsen waar ze opvallen. Vraag de leerlingen te bespreken waar het gemakkelijk en moeilijk is om meteorieten te vinden. (Makkelijk – woestijnen, vlakten, zandduinen en op ijs in Antarctica. Moeilijk – bossen, meren en zeeën).
Sommige meteorieten zijn groot genoeg en reizen snel genoeg om een krater op aarde te maken als ze inslaan. Vraag de klas wat de effectgrootte zou zijn van een krater veroorzaakt door een meteoor. (Massa, inslagsnelheid, inslagrichting, soort grond waarop hij terechtkomt).
‘Meteoorkrater’ in Arizona, VS. Het was de eerste meteoorkrater ter wereld die met zekerheid als zodanig werd geïdentificeerd.
Het uitsterven van de dinosauriërs door de stofwolk van een meteoorinslag kan in herinnering worden gebracht als de klas daar eerder over heeft geleerd.
Gevalstudie – Meteoor van Tsjeljabinsk
Bekijk de volgende video van de meteoor van Tsjeljabinsk in Rusland in 2013:
www.youtube.com/watch?v=ztrU90Ub4Uw
Bespreek hoe het helder genoeg was om overdag gezien te worden – probeer de helderheid in verband te brengen met de snelheid en de grootte van de meteoor. Hij had een doorsnede van ongeveer 20 meter en ging met een snelheid van 60.000 km per uur, met een gewicht van 10.000 ton.
De video is misschien niet geschikt voor jongere kinderen.
Leg aan de klas uit wat de gevaren van meteoorinslagen zijn. Ze hebben een immense hoeveelheid energie en kunnen enorme verwoesting veroorzaken. Bekijk de volgende video van de schokgolf die door de meteoorexplosie werd veroorzaakt:&t=106s
Leg uit dat de schokgolf werd veroorzaakt door toen de meteoor ongeveer 25 km boven het aardoppervlak explodeerde. De schokgolf bereikte de mensen veel later dan zij het licht zagen, vanwege het verschil tussen de snelheden van licht en geluid. Leg uit dat de schokgolf ruiten deed versplinteren en dat 1.500 mensen in het ziekenhuis moesten worden behandeld voor verwondingen (vooral door gebroken glas van de ruiten).
Afbeelding: een kleine meteoriet – een fragment van de Tsjeljabinsk-meteoor nadat hij is geëxplodeerd