Opzij geschoven: Homo sapiens neanderthalensis Archeologen zijn er nog steeds niet zeker van waar en wanneer de moderne mens voor het eerst verscheen. Sommigen geloven dat de Homo sapiens zich onafhankelijk van elkaar op verschillende plaatsen in de wereld heeft ontwikkeld. Maar onderzoek, dat deze week in Nature1 is gepubliceerd, ondersteunt het idee dat wij op één plaats in Afrika ten zuiden van de Sahara zijn verschenen en ons van daaruit hebben verspreid, waarbij wij de Neanderthalers en andere vroege mensen hebben vervangen.
Onderzoekers onder leiding van Ulf Gyllensten van de Universiteit van Uppsala in Zweden hebben bewijs gevonden dat wij allen afstammen van één enkele voorouderlijke groep die ongeveer 170.000 jaar geleden in Afrika leefde1. En zij suggereren dat de moderne mens zich vanuit Afrika over de wereld verspreidde in een exodus die slechts ongeveer 50.000 jaar geleden plaatsvond.
Gyllensten’s team onderzocht geen fossielen om tot deze resultaten te komen — in plaats daarvan onderzocht de groep DNA van levende mensen over de hele wereld.
Het genetisch materiaal in onze chromosomen is een combinatie van genen van onze ouders. Maar elke cel bevat ook structuren genaamd mitochondriën, en deze huisvesten DNA dat onafhankelijk is van dat gevonden in chromosomen.
Mitochondriaal DNA (mtDNA) geeft onderzoekers een venster in de geschiedenis, omdat het alleen wordt doorgegeven langs de vrouwelijke lijn. Er is geen vermenging tussen generaties, en de DNA-sequentie verandert alleen als gevolg van willekeurige mutaties of kopieerfouten. Als deze mutaties optreden in een vrij constant tempo, dan onthult het vergelijken van het mitochondriaal DNA van twee populaties ruwweg wanneer zij een gemeenschappelijke voorouder hadden.
Deze aanpak is niet nieuw, maar in het verleden hebben onderzoekers zich geconcentreerd op slechts 7% van de totale mitochondriale DNA-sequentie, bekend als de controle regio’s. De mutatiegraad voor deze regio’s zou kunnen verschillen van de rest van de sequentie, dus Gyllensten en collega’s hebben het volledige mitochondriale DNA van 53 mensen met verschillende etnische achtergronden gesequeneerd. Ze sloten delen van het DNA uit die ongewoon snel muteerden en vergeleken de gegevens om een soort menselijke stamboom te maken.
Ze ontdekten dat de meest recente gemeenschappelijke voorouder van iedereen in de steekproefgroep 171.500 – 50.000 jaar geleden in Afrika leefde. Zij vonden ook een belangrijke tak in de boom die de meeste Afrikanen scheidt van niet-Afrikanen. Deze genetische scheidslijn vertegenwoordigt waarschijnlijk een exodus van mensen uit Afrika die 52.000 – 27.500 jaar geleden plaatsvond.
Dit bewijs ten gunste van de ‘recente Afrikaanse oorsprong’-theorie van de menselijke evolutie is dwingend, maar de onderzoekers hopen op betere gegevens in de nabije toekomst. “Mitochondriaal DNA is slechts één locus, en weerspiegelt alleen de genetische geschiedenis van vrouwtjes,” schrijven ze. “Met het menselijk genoom project dat zijn voltooiing nadert, zal het gemak waarmee dergelijke gegevens kunnen worden gegenereerd toenemen, waardoor we een steeds gedetailleerder begrip krijgen van onze genetische geschiedenis.”