Johannes de Doper: In de Geest en Kracht van Elia

Door Michael Barber

Dr. Michael Barber, Senior Fellow van het St. Paul Center, is Associate Professor of Scripture and Theology aan het Augustine Instituut. Hij heeft gediend als decaan van de School of Theology aan de Johannes Paulus de Grote Universiteit in San Diego, waar hij een graduaat programma in Bijbelse Theologie heeft opgezet en geleid. Dr. Barber heeft een Ph.D. in de Schrift van Fuller Seminary en studeerde eerder met Dr. Scott Hahn aan Franciscan University. Hij is de auteur van Coming Soon: Unlocking the Book of Revelation and Applying its Lessons Today.

The First Annunciation

In Lucas 1 hebben we eigenlijk twee annunciaties. De meeste katholieken zijn bekend met de tweede, de aankondiging van de geboorte van Jezus. Daarvoor echter maakt de engel een verschijning aan de priester Zacharia. De overeenkomsten zijn treffend – evenals het ene grote verschil!

• De engel Gabriël verschijnt aan Zacharia / Maria
• Spreekt Zacharia aan / “Vol van genade”
• Hij is “verontrust” (1:12) / Zij is “verontrust” (1:29)
• “Wees niet bang” (1:13) / “Wees niet bang” (1:30)
• “gij zult zijn naam Johannes noemen” (1:13) / “gij zult zijn naam Jezus noemen” (1:31)
• “Hoe zal ik dit weten?”
• “Hoe zal dit geschieden?”
• Geen geloof / “Laat het mij geschieden. . .

Geheiligd in de baarmoeder

In de aankondiging van zijn geboorte horen we dat: “Hij zal vervuld worden met de Heilige Geest, al van de moederschoot af” (Lucas 1:15). Dit is een opvallende uitspraak – zelfs als ongeboren kind zou Johannes de Doper de heilige Geest ontvangen. In het verhaal van de visitatie speelt dit natuurlijk:

En toen Elizabeth de groet van Maria hoorde, sprong het kind op in haar schoot; en Elizabeth werd vervuld met de heilige Geest 42 en zij riep met luide stem uit: “Gezegend zijt gij onder de vrouwen, en gezegend is de vrucht van uw schoot! (Lucas 1:41-42)

Merk op dat de vervulling met de heilige Geest hier in verband wordt gebracht met een geloofsbelijdenis, die van Elizabeth. Maar gezien het feit dat van Johannes wordt gezegd dat hij al vanaf de moederschoot vervuld is met de Geest en gezien het feit dat hij bij de komst van de Moeder van de Messias in haar binnenste springt, lijkt het duidelijk dat zijn actie ook het best begrepen kan worden als een soort geloofsbelijdenis.

Dit werd al in Origenes erkend (hier de podcast over Origenes):

“Elizabeth, die op dat moment vervuld was met de heilige Geest, ontving de Geest vanwege haar zoon. De moeder heeft niet als eerste de heilige Geest ontvangen. Eerst ontving Johannes, die nog in haar schoot besloten lag, de heilige Geest. Daarna werd ook zij, nadat haar zoon geheiligd was, vervuld met de heilige Geest” (Homilies over het Evangelie van Lucas 7.3)

Om die reden erkenden de kerkvaders, zoals Ambrosius, dat Johannes de Doper de gave van genade al in de baarmoeder had ontvangen. Kortom, Johannes werd geacht geheiligd te zijn in de baarmoeder.

Een nieuwe Jeremia: In de baarmoeder geheiligd.

Lijkt dit vergezocht? Niet vanuit een bijbels perspectief. Hetzelfde wordt gezegd over een andere profeet uit het Oude Testament: Jeremia. De Heer verklaart: “Voordat Ik u in de moederschoot vormde, heb Ik u gekend, en voordat u geboren werd, heb Ik u ingewijd; Ik heb u tot een profeet voor de volkeren gemaakt” (Jer. 1, 5) Natuurlijk spreekt Paulus in het Oude Testament over hoe Abraham door zijn geloof werd “gerechtvaardigd”. In Jeremia hebben we een andere oudtestamentische figuur die “geheiligd” werd. Hoewel, hier hebben we iets echt speciaals – hij was gewijd in de schoot van zijn moeder.

Dit onderstreept natuurlijk op een bijzondere manier de gratuïteit van de verlossing. Zoals Paulus uitlegt,

“Want door genade zijt gij behouden, door het geloof; en dit hebt gij niet uit uzelf gedaan, het is een gave van God – 9 en niet uit werken, opdat niemand roeme” (Ef 2,8-9).

Even voordat hij ook maar iets gedaan had, wijdde God Jeremia in (vgl. Rom 9,11-12). Voor meer hierover, zie Thomas van Aquino’s Summa Theologiae III, q. 27 (hier).

Jeremia’s profetische tekenen

Jeremia is in feite een bijzonder belangrijke profeet uit het Oude Testament. In sommige opzichten was zijn hele leven een teken van geloof. Geleerden erkennen de vele profetische tekenen die hij verrichtte.* Hij sprak niet alleen het woord van de Heer, hij leefde het. Beschouw slechts enkele van zijn profetische daden in het verslag van zijn leven in de Schrift:

1. Hij draagt een vest, begraaft het en graaft het weer op, als symbool van Israëls corruptie, zonde en vernedering (vgl. Jer 13:1-11)
2. Hij is celibatair: symbool voor Gods oordeel over Israël en zijn afscheiding van het goddeloze Israël (vgl. Jer 16:1-4)
3. Hij herstelt een bedorven vat, wijzend op Gods bereidheid om Israël te vergeven en opnieuw te maken (vgl. Jer 18:1-12)
4. Hij herstelt een bedorven vat, wijzend op Gods bereidheid om Israël te vergeven en opnieuw te maken (vgl. Jer 18:1-12)
5. Hij breekt een pot om het onherroepelijke goddelijke oordeel te symboliseren (vgl. Jer 19:1-13)
6. Hij neemt een beker van de Heer en geeft die aan de volken te drinken, als symbool van het komende oordeel (vgl. Jer 25:15-29)
7. Hij maakt en draagt jukken, om aan te kondigen dat de Babyloniërs Jeruzalem komen veroveren en het volk als slaven wegvoeren (vgl. Jer 27:1-28:17)
8. Hij maakt en draagt jukken, om aan te kondigen dat de Babyloniërs Jeruzalem komen veroveren en het volk als slaven wegvoeren (vgl. Jer 27:1-28:17). Jer 27:1-28:17)
9. Hij koopt een akker om Gods belofte van een toekomstig herstel aan te geven (vgl. Jer 32:1-15)
10. Hij herschrijft een boekrol nadat de koning die heeft vernietigd om aan te geven dat Gods woorden blijvend zijn (vgl. Jer 36:1-32).
11. Hij verstopt stenen in de specie die gebruikt wordt voor Farao’s paleis als een teken dat de Babylonische koning Egypte zal veroveren (vgl. Jer 43:8-13). Jer 43:8-13).
12. Hij schrijft over het komende oordeel over Babylon in een boek en draagt Seraja op er in Babylon uit voor te lezen en het in de Eufraat te werpen (vgl. Jer 51:59-64) om aan te tonen dat de ballingschap was voorzegd!

Jeremia als een Nieuwe Mozes

Inderdaad, Jeremia wordt beschreven als een Nieuwe Mozes, zoals Dale Allison laat zien. Zijn roeping in Jeremia 1 weerspiegelt in veel opzichten de roeping van Mozes in Exodus 3.

1. Beiden klagen dat zij geen goede sprekers zijn (Jer 1:6; Exod 4:10).
2. Beiden krijgen te horen “gij zult spreken alles wat Ik u gebied” (Jer 1:7; Exod 7:2).
3. Beiden worden getroost door te horen dat God met hen zal zijn (Jer 1:8; Exod 3:12).
4. Beiden wordt gezegd dat de woorden van de Heer in hun mond zullen zijn (Jer 1:9; Deut 18:18).

De lijst gaat maar door.

Jeremia is dan een soort Nieuwe Mozes. Het is dan ook geen wonder dat hij de komst van een nieuw verbond voorspelt, waarbij hij de taal van een nieuwe Exodus gebruikt:

Zie, de dagen komen, zegt de HEER, dat Ik met het huis van Israël en met het huis van Juda een nieuw verbond zal sluiten, 32 niet zoals het verbond dat Ik met hun vaderen gesloten heb, toen Ik hen bij de hand nam om hen uit het land Egypte te halen, mijn verbond dat zij verbroken hebben, hoewel Ik hun man was, zegt de HEER. 33 Maar dit is het verbond, dat Ik met het huis Israëls maken zal na die dagen, zegt de HERE : Ik zal mijn wet in hun binnenste leggen, en Ik zal die op hun hart schrijven; en Ik zal hun God zijn, en zij zullen Mij tot een volk zijn. (Jer 31:31-33)

Wanneer Gods volk verlossing zocht, was Jeremia niet ver van hun gedachten. Dit blijkt duidelijk uit 2 Makkabeeën. Daar lezen we over een mysterieuze verschijning van Jeremia, aan wie wordt toegeschreven dat hij het zwaard aan Judas Maccabeus gaf waarmee hij Israëls vijanden versloeg. Terwijl de hogepriester Onias over het volk bidt, ziet hij in de menigte niemand minder dan Jeremia:

Onias, die hogepriester was geweest, een edel en goed man, bescheiden van gestalte en zachtmoedig, iemand die gepast sprak en van kindsbeen af getraind was in alles wat bij uitmuntendheid hoort, was met uitgestrekte handen aan het bidden voor het gehele lichaam van de Joden. 13 Toen verscheen ook een man, die zich onderscheidde door zijn grijze haren en waardigheid, en die een wonderbaarlijke majesteit en autoriteit bezat. 14 En Onias sprak en zei: “Dit is een man die de broeders liefheeft en veel bidt voor het volk en de heilige stad, Jeremia, de profeet van God.” 15 Jeremia strekte zijn rechterhand uit en gaf Judas een gouden zwaard, en terwijl hij het gaf sprak hij hem aldus toe: 16 “Neem dit heilige zwaard, een geschenk van God, waarmee je je tegenstanders zult neerslaan.” (2 Macc 15:12-16)

Johannes de Doper en de Nieuwe Exodus

Het is niet verrassend dat Johannes de Doper zelf beelden oproept van de Nieuwe Exodus. Kijk naar de taal die zijn bediening beschrijft in Mattheüs 3:

In die dagen kwam Johannes de Doper, predikend in de woestijn van Judea: 2 “Bekeert u, want het Koninkrijk der hemelen is nabij gekomen.” 3 Want van hem heeft de profeet Jesaja gesproken toen hij zei: “De stem van iemand die roept in de woestijn: Bereidt de weg (Gk. hodos) des Heren, maakt zijn paden recht.” (Matt. 3:1-3)

Hier citeert Johannes uit Jesaja’s beroemde nieuwe Exodus-profetie. Net als in de Exodus bereidt God een weg, in het Grieks een hodos (let wel: ex-hodos betekent “uitweg”) in de woestijn.

Johannes de Doper en Elia

Daarnaast is Johannes de Doper verbonden met een andere figuur die, net als Jeremia, zowel verbonden was met Mozes als met Israëls toekomstige verlossing: Elia. Dit verband wordt duidelijk in Lukas 1, waarin zijn geboorte wordt aangekondigd.

En hij zal velen van de zonen Israëls tot de Here, hun God, bekeren, 17 en hij zal voor Hem uitgaan in de geest en de kracht van Elia, om de harten der vaderen te bekeren tot de kinderen, en de ongehoorzamen tot de wijsheid der rechtvaardigen, om voor de Here een toebereid volk gereed te maken.” (Lucas 1:16-17)

In feite wordt Johannes de Doper in Mattheüs 3 beschreven als iemand die in wezen het kostuum draagt van een profeet uit het Oude Testament:

“Johannes nu droeg een gewaad van kameelhaar, en een lederen gordel om zijn middel; en zijn spijze was sprinkhanen en wilde honing.” (Matt 1:4)

In 1 Koningen ontdekken we, “droeg een kleed van haarkleed, met een gordel van leer om zijn lendenen” (2 Kgs 1:8).

Elia als een Nieuwe Mozes

Elia werd, net als Jeremia, beschreven als een Nieuwe Mozes figuur.*** Het is logisch dat een figuur die de Nieuwe Exodus aankondigde – Johannes de Doper – in verband gebracht zou worden met Elia. Denk eens aan enkele van de volgende manieren waarop Elia het leven en de bediening van Mozes weerspiegelt. Ik zou een hele lijst kunnen samenstellen. Laat ik hier slechts enkele raakpunten noemen.

1. Hij handhaafde de Mozaïsche godsdienst en cultus tegen de Baälsverering
2. Hij ging in ballingschap nadat hij de koning (Achab) boos had gemaakt (1 Kgs 17:1-7; vgl. Exod 2:11-15 waar Mozes in ballingschap gaat)
3. Hij voorzag op wonderbaarlijke wijze in “brood” en “vlees” ’s morgens en ’s avonds in de woestijn (vgl. 1 Kgs 17:6; vgl. Exod 16 waar Mozes het manna verschaft).
4. Hij verzamelde Israël op een berg (Karmel) waar Gods macht in vuur wordt geopenbaard (1 Kgs 18:19; vgl. Exod 19:17 waar Mozes het manna verschaft).
5. Hij verzamelde Israël op een berg (Karmel) waar Gods macht in vuur wordt geopenbaard (1 Kgs 18:19; vgl. Exod 19:17 waar Mozes Israël naar de Sinaï leidt)
6. Hij bestrijdt valse profeten van Baäl (vgl. 1 Kgs 18:20-40; vgl. Mozes vs. Magiërs, Exod 7:8-13, 20-22, 8:1-7)
7. Hij bemiddelt voor het afgodische Israël, met een beroep op de God van “Abraham, Isaäk en Jakob” (1 Kgs 18:36-38; vgl. (1 Kgs 18:36-38; vgl. Mozes’ voorspraak voor Israël na de zonde van het gouden kalf Exod 32:11-14) li>Hij herstelt het altaar van de Heer op de berg Karmel en neemt daarbij 12 stenen die Israël symboliseren (1 Kgs 18:30-32; vgl. Exod 24:4: Mozes richt altaar op met 12 pilaren op de berg Sinaï)
8. Hij roept vuur naar beneden om de offers te verteren. Let op de parallellen hier!
   1. “Toen viel het vuur des HEREN, en verteerde het brandoffer, en het hout, en de stenen, en het stof, en likte het water op, dat in de geul was. 39 En toen het ganse volk dit zag, vielen zij op hun aangezichten; en zij zeiden: “De HEERE, Hij is God, de HEERE, Hij is God” (1 Koningen 18:38-39).
   2. “Toen hief Aäron zijn handen op naar het volk en zegende hen; en hij kwam af van het offeren van het zondoffer en het brandoffer en de vredeoffers. 23 En Mozes en Aäron gingen de tent der samenkomst binnen; en toen zij naar buiten kwamen, zegenden zij het volk, en de heerlijkheid des HEREN verscheen aan het ganse volk. 24 En vuur kwam voort van voor het aangezicht des HEREN en verteerde het brandoffer en het vet op het altaar; en toen het ganse volk het zag, juichten zij en vielen op hun aangezichten” (Lev. 9:22-24).
9. Elijah gebood afgodendienaars te doden (1 Kgs. 18:40; vgl. Exod 32:25-29: Mozes beveelt Levieten om hen te doden die het gouden kalf aanbaden)
10. Nadat hij de afgodendienaren heeft gedood, gaat Elia naar de Sinaï/Horeb en vast veertig dagen en veertig nachten in de (1 Kgs 19:8; Exod 32:28: Mozes vast ook bij de Sinaï/Horeb).
11. Elia krijgt (opnieuw) opdracht in Horeb (1 Kgs 19; vgl. Exod 3: Mozes krijgt opdracht bij de brandende braambos)
12. Elia was in een grot toen de Heer “voorbijging” (1 Kgs 19:9-11; vgl. Mozes in Exod 33:21-23)
13. Op Horeb/Sinaï is er een theofanie met storm, wind en een aardbeving (1 Kgs 19:11-12; vgl. Exod 19:16-20 en Deut 4:11; 5:22-27: bij Sinaï “wind, aardbeving, vuur”)
14. Elia wordt depressief en “vroeg of hij mocht sterven” (1 Kgs 19:1-14; vgl. Num 11:1-15: Mozes “vroeg of hij mocht sterven”)
15. Elia wordt depressief en “vroeg of hij mocht sterven” (1 Kgs 19:1-14; vgl. Num 11:1-15: Mozes bad ook dat de dood zou komen)
16. Elia riep vuur uit de hemel om zijn vijanden te verteren (2 Kgs 1:9-12; vgl. Num 16 en Lev 10:1-3: vuur verteert Mozes’ vijanden)
17. Elia verdeelde de Jordaan: “het water werd aan de ene kant en aan de andere kant gespleten, totdat zij beiden op het droge konden oversteken” (2 Kgs 2:8). Vergelijk met Exodus 14:21-22: “Toen strekte Mozes zijn hand uit over de zee; en de HEERE dreef de zee terug door een sterke oostenwind, de ganse nacht lang, en maakte de zee droog land, en de wateren werden verdeeld. 22 En het volk Israël ging in het midden der zee op het droge, terwijl de wateren voor hen een muur waren aan hun rechter- en aan hun linkerhand” (Exod 14:21-22)
18. Elia benoemde een opvolger die op hem leek en splitste de Jordaan (2 Kgs 2; vgl. Mozes benoemt Jozua)
19. De mensen dachten dat Mozes misschien nog in leven was, “op de een of andere berg of in een of ander dal geworpen” (2 Kgs 2:9-18; vgl. Deut 34:6: Mozes stierf op mysterieuze wijze en niemand wist de plaats waar hij begraven was).

Kortom, Elia is een Nieuwe Mozes. Zoals ik zal uitleggen, is dit van belang voor het begrijpen van de rol van Johannes de Doper in de Synoptische Evangeliën.

Elia en het herstel van Israël

Zoals ik al zei, was Elia, net als Jeremia, verbonden met Israëls toekomstige hoop op bevrijding. Maleachi beschrijft de manier waarop “Elia” zal komen vóór het eschatologische tijdperk – d.w.z. het messiaanse tijdperk.

“Zie, Ik zal u de profeet Elia zenden voordat de grote en verschrikkelijke dag van de HERE komt. 6 En hij zal het hart van de vaderen keren tot hun kinderen en het hart van de kinderen tot hun vaders, opdat Ik niet kom en het land met een vloek bestraf.” (Mal 4:5)

Sirach spreekt ook in soortgelijke bewoordingen over Elia:

“gij, die gereed zijt op de vastgestelde tijd, zo staat geschreven, om Gods toorn te bedaren voordat die in hevigheid uitbreekt, om het hart van de vader te keren tot de zoon, en om de stammen van Jakob te herstellen”. (Sir 48:10).

Zie hier de overeenkomsten met de beschrijving van Johannes door de engel aan zijn vader Zacharia in Lucas: “hij zal voor hem uitgaan in de geest en de kracht van Elia, om de harten der vaderen te keren tot de kinderen”.

Niet verwonderlijk dus dat Johannes door Jezus wordt geïdentificeerd als Elia. Dit wordt expliciet gemaakt in Mattheüs na de Transfiguratie. De discipelen verwonderen zich over Jezus’ eschatologische taal en vragen: “Waarom zeggen de schriftgeleerden dan dat eerst Elia moet komen?” (Matt 17:10). Jezus antwoordt:

“Elia komt, en hij zal alle dingen herstellen; maar Ik zeg u, dat Elia reeds gekomen is, en zij kenden hem niet, maar deden met hem wat zij wilden. Zo zal ook de Zoon des mensen lijden door hun handen.” 13 Toen begrepen de discipelen dat Hij tot hen sprak over Johannes de Doper. (Matt 17:9-13).

Johns doopsel en de Essenen

Het lijkt erop dat Johannes de vinger aan de pols had van het jodendom van de eerste eeuw. Zoals de Dode Zee Rollen onthullen, waren er veel Joden die eschatologisch dachten, zich voorbereidend op de komst van het messiaanse tijdperk.

Intrigerend genoeg gebruikten de Joden in Qumran blijkbaar taal en voerden zij rituelen uit die vergelijkbaar waren met die van Johannes de Doper. Bijvoorbeeld, in een opvallende parallel met de toespraak van Johannes de Doper die in het Nieuwe Testament is opgetekend, lezen we in één Dode Zee-rol tekst:

“Wanneer zulke mensen als dezen in Israël komen, die zich aan deze leer houden, zullen zij zich afscheiden van de vergadering van perverse mensen om naar de woestijn te gaan, om daar de weg van de waarheid te bereiden, zoals er geschreven staat: ‘Bereidt in de woestijn de weg van de Heer, maakt in de woestijn een weg recht voor onze God’ ” (1QS 6:12-16).

Ook weten we dat de Essenengemeenschap, die waarschijnlijk op de een of andere manier wordt vereenzelvigd met de gemeenschap die de Dode Zee-rollen heeft geschreven, rituele wassingen uitvoert, die symbool staan voor reiniging van onreinheid en toegang tot de gemeenschap van het Nieuwe Verbond. Of Johannes direct contact had met de Essenen-gemeenschap is onmogelijk te achterhalen. Maar we zien Johannes iets aankondigen waar velen kennelijk naar uitkeken: het aanbreken van het messiaanse tijdperk.

Natuurlijk wijst het Nieuwe Testament erop dat Johannes’ doopsel slechts een voorafschaduwing is van het christelijke doopsel. In de Handelingen van de Apostelen legt Jezus na zijn verrijzenis aan de apostelen uit: “Want Johannes doopte met water, maar gij zult gedoopt worden met de heilige Geest, binnen vele dagen” (Handelingen 1:5). Evenzo legt Paulus aan hen die alleen de doop van Johannes hadden ontvangen, de noodzaak uit om de christelijke doop te ontvangen, waardoor zij de heilige Geest ontvangen (vgl. Handelingen 19:1-7).

Elia en Elisa, Johannes en Jezus

Gezien het feit dat Jezus na Johannes komt, is het ook de moeite waard om iets anders over Elia op te merken: hij werd gevolgd door Elisa. Nadat Elia door een hemelse wagen is opgenomen bij de rivier de Jordaan, ontvangt Elisa een “dubbele portie” van Elia’s geest (2 Kgs 2:9-15). Hij wordt in feite een figuur die veel op Elia lijkt en verricht verschillende wonderen die aan zijn mentor doen denken.**** Bijvoorbeeld,

1. Net als Elia verricht Elisa een wonder waardoor olie oneindig houdbaar wordt (vgl. 1 Kgs 17:8-16; 2 Kgs 4:1-7).
2. Net als Elia verdeelt Elisa het water van de Jordaan (vgl. 2 Kgs 2:8, 13).
3. Net als Elia verdeelt Elisa het water van de Jordaan (vgl. Net als Elia wekt Elisa een kind op uit de dood (1 Kgs 17:17-24; 2 Kgs 4:32-37)

Toch is het vermeldenswaard dat Elisa’s wonderen talrijker en indrukwekkender zijn!***** Hij is de enige figuur buiten Mozes die melaatsheid geneest (vgl. Num 12; 2 Kgs 5). Evenzo, terwijl Elia de weduwe en haar zoon voedt, voedt Elisa honderd mannen met tien broden (vgl. 2 Kgs 4:22-24).

Als dat laatste wonder doet denken aan een wonder van Jezus, dan moet dat zo zijn. Geleerden erkennen dat Jezus’ voeding van de vijfduizend een afspiegeling is van Elisa’s wonder van het voeden van honderd mannen met slechts tien broden. Beschouw de parallellen tussen 2 Kgs 4:22-24 en Matt 14:15-21:

1. Brood plus een ander item wordt naar Elisa / Jezus gebracht
2. Jezus / Elisa instrueren hun dienaar / discipelen om het brood aan de menigte te geven.
3. De dienaar van Elisa / de apostelen van Jezus protesteren dat er niet genoeg eten is voor iedereen.
4. De mensen eten en er blijft eten over.

Notably, dat wonder volgt op de hielen van het verslag van de dood van Johannes in Mattheüs 14 en Marcus 6. Toeval? Ik denk het niet.

Zoals Elisa een dubbele geest van Elia ontvangt bij de Jordaan, wordt Jezus door Johannes gedoopt in de Jordaan, waar de Heilige Geest op hem neerdaalt.

John is dus de laatste profetische figuur, de laatste boodschapper, die de komst van de Messias aankondigt. Hij is in zekere zin de laatste van de “Oud Testamentische” profeten – hoewel hij duidelijk in het Nieuwe Testament wordt beschreven. Zo beschrijft Jezus hem in het Matteüsevangelie als het einde van een tijdperk:

Trouwens, Ik zeg u, onder hen die uit vrouwen geboren zijn, is er niemand opgestaan die groter is dan Johannes de Doper; maar wie de minste is in het koninkrijk der hemelen, is groter dan hij. 12 Vanaf de dagen van Johannes de Doper tot nu toe heeft het koninkrijk der hemelen te lijden gehad van geweld, en mannen van geweld nemen het met geweld in. 13 Want al de profeten en de wet hebben tot Johannes geprofeteerd; 14 en als u bereid bent het te aanvaarden, is hij Elia die komen zal. 15 Wie oren heeft om te horen, laat hij horen. (Matt 11:11-14).

John is de grootste van de boodschappers die door de Heer zijn gezonden. Maar het Nieuwe Verbond overtreft het Oude. Zij die de minste zijn in het Koninkrijk zijn groter dan Johannes. Wat betekent dat over de waardigheid en het belang van de roeping tot het christelijk leven?! Nogal wat, vermoed ik. Maar ik veronderstel dat dat iets is wat het beste in gebed genomen kan worden.

NOTES
*Over profetische tekenen, zie W. D. Stacey, Prophetic Drama in the Old Testament (Londen: Epworth, 1990); Kelvin G. Friebel, Jeremiah’s and Ezekiel’s Sign Acts: Rhetorical Nonverbal Communication (JSOTSup 283; Sheffield: Sheffield Academic Press, 1999). Hier ben ik vooral afhankelijk van het werk van Scot McKnight. Zie zijn, “Jesus and Prophetic Actions,” Bulletin for Biblical Research 10/2 (2000): 201-22. (Terug naar artikel)

** Dale Allison, The New Moses: A Matthean Typology (Minneapolis: Fortress, 1993), 53-60.

*** Het meest uitgebreide overzicht van de parallellen is te vinden in Allison, The New Moses, 39-50. Zie ook R. A. Carlson, “Élie à l’Horeb,” VT 19 (1969): 432; P. Josef Kastner, Moses im Neuen Testament (München: Ludwig-Maximilians Universität, 1967), 30; Frank M. Cross, Canaanite Myth and Hebrew Epoch (Cambridge, Mass.; Harvard, 1973), 192; G. Coats, “Healing and the Moses Traditions,” in Canon, Theology, and Old Testament Interpretation (Tuck, G. M., e.a. eds.; Philadelphia: Fortress, 1988, 136; R.P. Carroll, “The Elijah-Elisha Sagas: Some Remarks on Prophetic Succession in Ancient Israel,” VT 19 (1969): 411; G. Fohrer, Elia (ATANT 53; Zürich: Zwingli, 1957), 57); R. D. Nelson, First and Second Kings (Atlanta: John Knox, 1987), 128; Laurence Boadt, Reading the Old Testament (New York: Paulist Press, 1984), 301. Veel van de overeenkomsten tussen de twee figuren zijn in detail uiteengezet door R. Tanhuma (Pesiq. Rab. 4:2). (Terug naar artikel)

**** Voor een uitgebreidere bespreking van de relatie tussen Elia en Elisa en van de literaire eenheid van het verhaal in 1-2 Koningen, zie de grote discussie en de overvloed aan verwijzingen in Thomas Brodie, The Crucial Bridge: The Elijah-Elisha Narrative as an Interpretive Synthesis of Genesis Kings and a Model for the Gospels (Collegeville: The Liturgical Press, 2000), 1-27 (Terug naar artikel)

*****Zie Colin Brown, “Miracles,” in vol. 3 van The International Standard Bible Encyclopedia (4 vols; G. W. Bromiley, ed.; Grand Rapids: Eerdmans, 1986), 373, die uitlegt dat nadat Elisa een “dubbele portie” van Elia’s geest ontvangt, we lezen over “wonderen groter en talrijker dan die door Elia verricht werden.” Hij ziet hier meer dan de opvolging Elia-Elisha, maar ook Mozes-Joshua (zie hieronder). Zie ook Paul J. Kissling, Reliable Characters in the Primary History: Profiles of Moses, Joshua, Elijah and Elisha (JSOTSSup 224; Sheffield: Sheffield Academic Press, 1996), 192: “The miracles which Elisha performed are far greater in number than those which Elijah performed.” (Terug naar artikel)