Jaar nul

Deze pagina gebruikt inhoud van de Engelse Wikipedia. Het oorspronkelijke artikel stond op 0 (jaar). De lijst van auteurs is te zien in de paginageschiedenis. Net als bij de Kalender Wikia, is de tekst van Wikipedia beschikbaar onder Creative Commons Licentie. Zie Wikia:Licensing.

Jaar nul bestaat niet in het Anno Domini systeem dat gewoonlijk wordt gebruikt om jaren te nummeren in de Gregoriaanse kalender en in zijn voorganger, de Juliaanse kalender. In dit systeem wordt het jaar 1 v.Chr. gevolgd door het jaar 1 n.Chr. Er is echter wel een jaar nul in de astronomische jaarnummering (waar het samenvalt met het Juliaanse jaar 1 v.Chr.) en in ISO 8601:2004 (waar het samenvalt met het Gregoriaanse jaar 1 v.Chr.) en in alle boeddhistische en hindoeïstische kalenders.

Telintervallen zonder nul

De afwezigheid van een jaar 0 leidt tot enige verwarring over de grenzen van langere decimale intervallen, zoals decennia en eeuwen. Zo is het derde millennium van de Gregoriaanse kalender begonnen op maandag 1 januari 2001, in plaats van de alom gevierde zaterdag 1 januari 2000. Evenzo begon de 20e eeuw op 1 januari 1901.

Deze regel is ontstaan omdat de Gregoriaanse kalender begint met een jaar 1 in plaats van 0. De kardinale en ordinale nummering van jaren is daarom identiek: Het jaar 10 is het tiende jaar van de kalender en het einde van het eerste decennium. Het jaar 11 is het eerste jaar van het tweede decennium, enzovoort. Ondanks deze regel worden jaren die eindigen op 0, in plaats van op 1, gewoonlijk gezien als het begin van een nieuw decennium, een nieuwe eeuw of een nieuw millennium. Decennia worden echter meer gebruikt als een collectieve term (b.v. de jaren 1930) dan als een periodieke term (b.v. 1930-1939).Template:Fact

Historische, astronomische en ISO jaarnummeringstelsels

Historici

De Anno Domini jaartelling werd in 525 geïntroduceerd door Dionysius Exiguus (c.470-c.544), die ze gebruikte om de jaren op zijn Paastabel aan te duiden. Hij introduceerde de nieuwe jaartelling om het gebruik van de Diocletianus jaartelling, gebaseerd op de toetreding van keizer Diocletianus, te vermijden, omdat hij de herinnering aan een christenvervolger niet wilde laten voortleven. In het voorwoord van zijn Paastabel verklaarde Dionysius dat het “huidige jaar” “het consulschap van Probus Junior” was, dat ook 525 jaar was “sinds de menswording van onze Here Jezus Christus”. Hoe hij aan dat getal kwam is onbekend.

Dionysius gebruikte geen jaartallen AD om een historische gebeurtenis te dateren. Dit begon met de Engelse geestelijke Bede (ca. 672-735), die AD-jaartallen gebruikte in zijn Historia ecclesiastica gentis Anglorum (731), waarmee hij de jaartelling populariseerde. Bede gebruikte ook ooit een term die leek op het Engelse before Christ, maar die praktijk sloeg pas veel later aan. Bede nummerde de dagen van de maand, de weken van het jaar, of de maanden van het jaar niet opeenvolgend, maar hij nummerde wel veel van de dagen van de week met gebruikmaking van een teloorgang van één in het Kerkelijk Latijn. Eerdere christelijke geschiedenissen gebruikten anno mundi (“in het jaar van de wereld”) beginnend op de eerste dag van de schepping, of anno Adami (“in het jaar van Adam”) beginnend bij de schepping van Adam vijf dagen later (de zesde scheppingsdag volgens het scheppingsverhaal in Genesis), gebruikt door Africanus, of anno Abrahami (“in het jaar van Abraham”) beginnend 3.412 jaar na de schepping volgens de Septuagint, gebruikt door Eusebius van Caesarea, die alle “één” toekennen aan het jaar dat respectievelijk begint bij de schepping, of de schepping van Adam, of de geboorte van Abraham. Bede zette deze vroegere traditie met betrekking tot de AD jaartelling voort.

In hoofdstuk II van boek I van de Kerkelijke geschiedenis verklaarde Bede dat Julius Caesar Brittannië binnenviel “in het jaar 693 na de bouw van Rome, maar het zestigste jaar voor de menswording van onze Heer”, terwijl hij in hoofdstuk III verklaarde dat “in het jaar van Rome 798, Claudius” Brittannië eveneens binnenviel en “binnen een paar dagen de oorlog beëindigde in het zesenveertigste vanaf de menswording van onze Heer”. Hoewel beide data fout zijn, zijn ze voldoende om te concluderen dat Bede geen jaar nul tussen BC en AD heeft opgenomen: 798 – 693 + 1 (omdat de jaren inclusief zijn) = 106, maar 60 + 46 = 106, hetgeen geen ruimte laat voor een jaar nul. De moderne Engelse term “before Christ” (BC) is slechts een ruw equivalent, geen directe vertaling, van Bede’s Latijnse uitdrukking ante incarnationis dominicae tempus (“voor de tijd van de menswording van de heer”), die zelf nooit werd afgekort. Bede’s enkelvoudige gebruik van ‘BC’ bleef sporadisch gebruikt worden gedurende de Middeleeuwen.

Het wordt vaak ten onrechte Template:Citation needed beweerd dat Bede geen jaar nul gebruikte omdat hij niet op de hoogte was van het getal nul. Hoewel het Arabische cijfer voor nul (0) pas in de elfde eeuw in Europa kwam, en Romeinse cijfers geen symbool voor nul hadden, gebruikten Bede en Dionysius Exiguus een Latijns woord, nulla dat “niets” betekent, naast Romeinse cijfers of Latijnse cijferwoorden overal waar een moderne nul zou zijn gebruikt.

De anno Domini nomenclatuur werd in West-Europa pas in de negende eeuw algemeen gebruikt, en het historische jaar van 1 januari tot 31 december was in heel West-Europa niet uniform tot 1752. Het eerste uitgebreide gebruik (honderden keren) van “BC” vond plaats in Fasciculus Temporum van Werner Rolevinck in 1474, naast de jaren van de wereld (anno mundi). De termen anno Domini, Dionysische jaartelling, christelijke jaartelling, vulgaire jaartelling en gewone jaartelling werden tussen de Renaissance en de 19e eeuw door elkaar gebruikt, althans in het Latijn. Maar de vulgaire jaartelling werd in het Engels aan het begin van de 20ste eeuw afgeschaft nadat vulgar de betekenis van “aanstootgevend grof” had gekregen, ter vervanging van zijn oorspronkelijke betekenis van “gewoon” of “gewoon”. Bijgevolg beschouwen historici al deze tijdperken als gelijkwaardig.

Historici hebben nooit een jaar nul opgenomen. Dit betekent dat er tussen bijvoorbeeld 1 januari 500 v. Chr. en 1 januari 500 n. Chr. 999 jaren liggen: 500 jaar v. Chr. en 499 jaar n. Chr. voorafgaand aan 500. In het gewone gebruik wordt anno Domini 1 voorafgegaan door het jaar 1 vC, zonder een tussenliggende jaar nul. Het jaar 2006 betekent dus eigenlijk “het 2006e jaar”. Noch de keuze van het kalenderstelsel (Juliaans of Gregoriaans) noch de jaartelling (Anno Domini of gewone jaartelling) bepaalt of een jaar nul zal worden gebruikt. Als schrijvers niet de conventie van hun groep (historici of astronomen) gebruiken, moeten zij expliciet vermelden of zij een jaar 0 opnemen in hun telling van jaren, anders zullen hun historische data verkeerd worden begrepen. Geen enkele historicus neemt een jaar 0 op bij het nummeren van jaren in de huidige standaard jaartelling.

Astronomen

Hoofdartikel: Astronomische jaarnummering

Om berekeningen te vereenvoudigen gebruiken astronomen sinds de 17e eeuw een gedefinieerd schrikkeljaar nul gelijk aan 1 v.Chr. van de traditionele christelijke jaartelling. Moderne astronomen gebruiken geen jaren voor intervallen omdat jaren geen onderscheid maken tussen gewone jaren en schrikkeljaren, waardoor het resulterende interval onnauwkeurig is.

In de astronomie blijft de nummering van alle jaren met het label Anno Domini ongewijzigd. De getalswaarde van de jaren met het label Vóór Christus wordt echter met één verminderd door vóór 1 AD een jaar 0 in te voegen. Astronomische v.Chr.-jaren en historische v.Chr.-jaren zijn dus niet gelijkwaardig. Om deze verwarring te voorkomen, etiketteren moderne astronomen jaren als positief of negatief, in plaats van BC of AD.

De huidige methode is bedacht door Jacques Cassini, die verklaarde:

Het jaar 0 is dat waarin men veronderstelt dat Jezus Christus werd geboren, dat door verscheidene chronologen als 1 voor de geboorte van Jezus Christus wordt aangeduid en dat door ons als 0 wordt aangeduid, zodat de som van de jaren voor en na Jezus Christus het interval geeft dat tussen deze jaren ligt, en waarbij getallen deelbaar door 4 de schrikkeljaren aanduiden als zoveel voor of na Jezus Christus.

-Jacques Cassini, Tables astronomiques, 5, vertaald uit het Frans

In dit citaat gebruikt Cassini “jaar” zowel als kalenderjaar en als een moment vóór een jaar. Hij identificeerde het kalenderjaar 0 als het jaar waarin Jezus Christus werd geboren (op de traditionele datum van 25 december), en als kalenderschrikkeljaren deelbaar door 4 (met een extra dag in februari). Maar “de som van de jaren voor en na Jezus Christus” verwees naar de jaren tussen een aantal momenten aan het begin van die jaren, waaronder het begin van jaar 0, door Cassini aangeduid als “Jezus Christus”, vrijwel identiek aan “Christi” van Kepler. Beschouw de drie momenten (‘jaren’) die door Cassini zijn aangeduid als 1 avant Jezus-Christus, 0, 1 après Jezus-Christus, die moderne astronomen zouden aanduiden met -1,0, 0,0, +1,0. Cassini gaf aan dat zijn eindjaren moesten worden opgeteld, dus het interval tussen de tijdstippen (middag 1 januari) 1 avant Jezus-Christus en 1 après Jezus-Christus is 1 + 1 = 2, maar moderne astronomen zouden hun ‘jaren’ aftrekken, +1.0 – (-1.0) = 2.0, wat overeenkomt met Cassini. De kalenderjaren tussen deze twee momenten zouden 2 v.Chr. en 1 v.Chr. zijn, zodat het kalenderjaar 1 n.Chr. dat op +1,0 begint buiten het interval valt.

Astronomische notatie

Astronomen gebruiken jaartallen niet alleen om een kalenderjaar aan te duiden (wanneer ze naast een maand- en een dagnummer worden geplaatst), maar ook om een bepaald moment aan te duiden (in de astronomie bekend als een epoche). Om een tijdstip aan te duiden voegen astronomen een aantal decimale breuken toe aan het jaartal, zoals vereist voor de gewenste nauwkeurigheid: zo duidt J2000.0 op het middaguur van 2000 januari 1 (Gregoriaans), en 1992.5 op precies 7,5 jaar van 365,25 dagen elk eerder, wat het tijdstip 1992 juli 2.125 (03:00) (Gregoriaans) is. Evenzo ligt J1996.25 3,75 Juliaanse jaren vóór J2000.0, dat is het tijdstip 1996 april 1.8125 (19:30), een kwart jaar na het tijdstip J1996.0 = 1996 januari 1.5. In deze notatie is J0000.0 het middaguur van -1 december 19 (Juliaans), en J0001.0 is 18:00 op 0 december 18 (Juliaans). Deze astronomische notatie wordt Juliaanse epoche genoemd en werd ingevoerd in 1984; vóór die tijd verwezen astronomische jaartallen met decimale breuken naar Besseliaanse jaren en werden ze zonder lettervoorvoegsel geschreven.

Tijdens de 19e eeuw begonnen astronomen over te stappen van benoemde tijdperken naar numerieke tekens, waarbij sommige astronomen jaren v.Chr./0.Chr./AD gebruikten terwijl anderen jaren -/0./+ gebruikten. Tegen het midden van de 20e eeuw gebruikten alle astronomen -/0/+ jaren. Numerieke tekens vormen effectief een nieuwe jaartelling, en verminderen de verwarring die inherent is aan elke datum die een astronomisch jaar gebruikt met een jaartelling genaamd Vóór Christus.

Geschiedenis van het astronomisch gebruik

In 1849 vond de Engelse astronoom John Herschel Juliaanse data uit, die een reeks van genummerde dagen en fracties daarvan zijn sinds het middaguur van 1 januari -4712 (4713 v.Chr.), dat Juliaanse datum 0.0 was. Juliaanse data tellen de dagen tussen twee tijdstippen, automatisch rekening houdend met jaren met verschillende lengtes, terwijl elke willekeurige precisie mogelijk is door het opnemen van zoveel fractionele decimale cijfers als nodig. De moderne wiskundig-astronoom Jean Meeus heeft het niet meer over het bepalen van intervallen via jaren en stelt:

De astronomische telling van de negatieve jaren is de enige die geschikt is voor rekenkundige doeleinden. Zo bestaat in de historische telpraktijk de regel van deelbaarheid door 4 waaruit de Juliaanse schrikkeljaren blijken niet meer; deze jaren zijn immers 1, 5, 9, 13, … In de astronomische reeks heten deze schrikkeljaren echter 0, -4, -8, -12 …, en blijft de regel van deelbaarheid door 4 bestaan.

-Jean Meeus, Astronomische algoritmen

In 1627 gebruikte de Duitse astronoom Johannes Kepler voor het eerst een astronomisch jaar dat in zijn Rudolphine Tables het jaar nul zou worden. Hij noemde het jaar Christi en voegde het in tussen de jaren Ante Christum (BC) en Post Christum (AD) op de gemiddelde bewegingspagina’s van de Zon, Maan en planeten. Vervolgens gebruikte de Franse astronoom Philippe de la Hire in 1702 een jaar dat hij Christum 0 noemde aan het eind van jaren met het label ante Christum (BC), onmiddellijk voor jaren met het label post Christum (AD) op de gemiddelde bewegingspagina’s in zijn Tabulæ Astronomicæ, en voegde zo de aanduiding 0 toe aan Kepler’s Christi. Tenslotte voltooide de Franse astronoom Jacques Cassini (Cassini II), aan wie traditioneel de uitvinding van het jaar nul wordt toegeschreven, in 1740 de overgang in zijn Tables astronomiques door dit jaar eenvoudigweg het jaar 0 te geven, dat hij plaatste aan het eind van de jaren met het jaartal avant Jesus-Christ (BC), onmiddellijk vóór de jaren met het jaartal après Jesus-Christ (AD).

ISO 8601

ISO 8601:2004 (en voorheen ISO 8601:2000, maar niet ISO 8601:1988) maakt expliciet gebruik van astronomische jaarnummering in haar datumreferentiesystemen. Omdat het ook het gebruik van de proleptische Gregoriaanse kalender specificeert voor alle jaren voor 1582, nemen sommige lezers ten onrechte aan dat een jaar nul ook in die proleptische kalender is opgenomen, maar het wordt niet gebruikt met de BC/AD era. De “basis”-indeling voor het jaar 0 is de vier-cijferige vorm 0000, die gelijk is aan het historische jaar 1 v.Chr. Er zijn verschillende “uitgebreide” formaten mogelijk: -0000 en +0000, en ook vijf- en zescijferige versies. Eerdere jaren zijn ook negatieve vier-, vijf- of zescijferige jaren, die een absolute waarde hebben van één minder dan het overeenkomstige jaartal voor Christus, dus -0001 = 2 voor Christus. Omdat alleen ISO 646 (7-bits ASCII) karakters zijn toegestaan door ISO 8601, wordt het minteken weergegeven door een koppelteken-minus.

Andere tradities

Zuid-Aziatische kalenders

Alle tijdperken die worden gebruikt bij Hindoe en Boeddhistische kalenders, zoals het Saka tijdperk of het Kali Yuga, beginnen met het jaar 0. Al deze kalenders gebruiken verstreken, verlopen, of volledige jaren, in tegenstelling tot de meeste andere kalenders die lopende jaren gebruiken. Voor geen enkele datum in het eerste jaar van het tijdperk was er al een volledig jaar verstreken, zodat het getal 1 niet kan worden gebruikt. In plaats daarvan wordt in het eerste jaar de aanduiding 0 jaar (verstreken) gegeven om aan te geven dat het tijdperk minder dan 1 jaar oud is. Dit is vergelijkbaar met de westerse methode om de leeftijd van een persoon aan te geven – mensen worden pas één jaar na de geboorte (maar hun leeftijd gedurende het jaar dat begint bij de geboorte wordt aangegeven in maanden of breukjaren, niet als leeftijd nul). Als de leeftijd echter in jaren en maanden zou worden uitgedrukt, zou zo iemand bijvoorbeeld 0 jaar en 6 maanden of 0,5 jaar oud zijn. Dit is analoog aan de manier waarop de tijd wordt aangegeven op een 24-uursklok: tijdens het eerste uur van een dag is de verstreken tijd 0 uur, minuten.

Mayahistoriografie

Veel Mayahistorici, maar niet allemaal, nemen aan (of namen aan) dat er een jaar 0 bestaat in de moderne kalender en specificeren dus dat de epoche van de Meso-Amerikaanse Lange Telling-kalender plaatsvond in 3113 v.Chr. in plaats van 3114 v.Chr. Dit zou de volgorde 1 v.Chr., 0, 1 n.Chr. vereisen zoals in vroege astronomische jaren.

In populaire cultuur

• 0 A.D., een gratis, open-source, cross-platform real-time strategie spel.
• In de film The Beach is het personage van Leonardo DiCaprio tijdens zijn geestelijke instabiliteit gek van het begrip Jaar 0.
• Year Zero is een theaterstuk waarin de alledaagse worstelingen van een Cambodjaans-Amerikaans gezin worden belicht. (Zie Year Zero (politiek begrip).)
• Het beroemdste werk van de fictieve theoloog Franz Bibfeldt heeft betrekking op het jaar 0: een proefschrift uit 1927 aan de universiteit van Worms getiteld “Het probleem van het jaar 0”.
• Germany, Year Zero is een film uit 1948 geregisseerd door Roberto Rossellini die zich afspeelt in het Duitsland van na de Tweede Wereldoorlog.
• Tokyo Year Zero is een roman van de Engelse auteur David Peace die zich afspeelt in het Tokyo van na de Tweede Wereldoorlog en die de bezetting van Japan door de geallieerde mogendheden uitbeeldt.
• In de film Back to the Future uit 1985 staat de datum 25 december 0000 op het display van de tijdcircuits van de DeLorean-tijdmachine, als grap en als voorbeeld van de keuze om getuige te zijn van de geboorte van Christus.
• “Year Zero” is een album van de industriële rockgroep Nine Inch Nails, en is een conceptalbum en Alternate Reality Game gebaseerd op een post-apocalyptische aarde.