Peripheral Nervous System
Het perifere zenuwstelsel bestaat uit dikke bundels axonen, zenuwen genoemd, die boodschappen heen en weer dragen tussen het CZS en de spieren, organen en zintuigen in de periferie van het lichaam (d.w.z. alles buiten het CZS). Het PNS heeft twee grote onderverdelingen: het somatisch zenuwstelsel en het autonoom zenuwstelsel.
Het somatisch zenuwstelsel wordt geassocieerd met activiteiten die traditioneel als bewust of vrijwillig worden beschouwd. Het is betrokken bij het doorgeven van sensorische en motorische informatie van en naar het CZS; daarom bestaat het uit motorische neuronen en sensorische neuronen. Motorneuronen, die instructies van het CZS naar de spieren overbrengen, zijn efferente vezels (efferent betekent “zich verwijderend van”). Zintuigneuronen, die zintuiglijke informatie overbrengen naar het CZS, zijn afferente vezels (afferent betekent “bewegend naar”). Elke zenuw is in feite een supersnelweg in twee richtingen, die duizenden axonen bevat, zowel efferente als afferente.
Het autonome zenuwstelsel controleert onze inwendige organen en klieren en wordt algemeen beschouwd als buiten het gebied van de vrijwillige controle. Het kan verder worden onderverdeeld in de sympatische en parasympatische divisies (). Het sympatische zenuwstelsel bereidt het lichaam voor op stressgerelateerde activiteiten; het parasympatische zenuwstelsel wordt geassocieerd met het terugkeren van het lichaam naar routinematige, dagelijkse activiteiten. De twee systemen hebben complementaire functies en werken samen om de homeostase van het lichaam te handhaven. Homeostase is een toestand van evenwicht, waarin biologische omstandigheden (zoals de lichaamstemperatuur) op een optimaal niveau worden gehandhaafd.
De sympatische en parasympathische divisies van het autonome zenuwstelsel hebben tegengestelde effecten op verschillende systemen.
Het sympatische zenuwstelsel wordt geactiveerd wanneer we worden geconfronteerd met stressvolle of hoog-arousal situaties. De activiteit van dit systeem was adaptief voor onze voorouders, waardoor hun overlevingskansen toenamen. Stelt u zich bijvoorbeeld eens voor dat een van onze vroege voorouders, op jacht naar klein wild, plotseling een grote beer met haar welpen verstoort. Op dat moment ondergaat zijn lichaam een reeks veranderingen – een directe functie van sympathische activatie – die hem voorbereiden om de dreiging het hoofd te bieden. Zijn pupillen verwijden zich, zijn hartslag en bloeddruk stijgen, zijn blaas ontspant zich, zijn lever geeft glucose af, en adrenaline stroomt in zijn bloedbaan. Deze constellatie van fysiologische veranderingen, bekend als de vecht- of vluchtreactie, geeft het lichaam toegang tot energiereserves en verhoogde zintuiglijke capaciteit, zodat het een bedreiging kan afweren of in veiligheid kan vluchten.
Link to Learning
Herhaal wat je hebt geleerd over het zenuwstelsel door dit door de BBC geproduceerde interactieve spel over het zenuwstelsel te spelen.
Hoewel het duidelijk is dat een dergelijke reactie van cruciaal belang zou zijn om te overleven voor onze voorouders, die leefden in een wereld vol echte fysieke bedreigingen, zijn veel van de hoog-arousal situaties waarmee we in de moderne wereld worden geconfronteerd meer psychologisch van aard. Denk bijvoorbeeld aan hoe je je voelt als je moet opstaan en een presentatie moet geven voor een zaal vol mensen, of vlak voor het afleggen van een grote test. In die situaties bent u niet echt in gevaar, en toch bent u geëvolueerd om op elke waargenomen bedreiging te reageren met de vecht- of vluchtreactie. Dit soort reactie is lang niet zo adaptief in de moderne wereld; in feite lijden we aan negatieve gevolgen voor de gezondheid wanneer we voortdurend worden geconfronteerd met psychologische bedreigingen die we niet kunnen bestrijden of ontvluchten. Recent onderzoek suggereert dat een verhoogde vatbaarheid voor hartaandoeningen (Chandola, Brunner, & Marmot, 2006) en een verminderde werking van het immuunsysteem (Glaser & Kiecolt-Glaser, 2005) behoren tot de vele negatieve gevolgen van aanhoudende en herhaalde blootstelling aan stressvolle situaties.
Zodra de dreiging is weggenomen, neemt het parasympatische zenuwstelsel het over en brengt het de lichaamsfuncties terug in een ontspannen toestand. De hartslag en bloeddruk van onze jager worden weer normaal, zijn pupillen vernauwen zich, hij krijgt weer controle over zijn blaas, en de lever begint glucose op te slaan in de vorm van glycogeen voor toekomstig gebruik. Deze processen worden geassocieerd met de activering van het parasympatisch zenuwstelsel.