Hoe levensgebeurtenissen en ouder worden je vagina kunnen veranderen

Welke veranderingen kun je verwachten, en wat kun je doen om je vagina je hele leven gezond te houden?

Incontinentie

Incontinentie, of het onvrijwillig urineverlies, is een veel voorkomend probleem waar vrouwen van alle leeftijden mee te maken kunnen krijgen, maar het komt vaker voor naarmate je ouder wordt. Veel vrouwen beginnen het op te merken tijdens de zwangerschap of na een vaginale bevalling, vanwege de druk die de bevalling uitoefent op de bekkenbodemspieren en de urethrale sluitspier.

“De vagina is een mooie grote dikke buis in het midden van ons lichaam, dus er zitten ook ondersteunende structuren boven, zoals de urethra. Als je vagina ouder wordt en de structuur wordt belast door trauma’s zoals een bevalling, wordt de ingang van je plasbuis van rond naar vrij lang en puilvormig,” legt urologieverpleegkundige Emma Soos uit, de directeur van The Women’s Health Clinic.

Door deze anatomische veranderingen loop je ook een verhoogd risico op urineweginfecties (UTI’s), maar die kunnen vaak worden behandeld met veranderingen in je levensstijl.

“Vrouwen worden aangemoedigd om eerst zelfhulpopties te proberen om hun symptomen te verlichten, zoals afvallen, minder cafeïne en alcohol, bekkenbodemoefeningen en blaastraining,” zegt Dr Swati Jha, een woordvoerder van het Royal College of Obstetricians and Gynaecologists (RCOG). “Als zelfhulpmaatregelen incontinentie niet kunnen behandelen, kunnen medicijnen en chirurgie worden overwogen”, voegt ze eraan toe.

Atrofie

De vagina verandert ook naargelang de schommelende hormoonspiegels, legt Soos uit. “Als je zwanger bent wordt het veel dikker – meer dicht, omdat het een grote bloedstroom heeft,” zegt ze. “Als je overgewicht hebt, of als je afvalt, dan kunnen er ook veranderingen in de structuur optreden – omdat er vrij veel oestrogeen in vet zit.”

Ook wanneer de oestrogeenspiegel daalt – zoals bij vrouwen in de menopauze – verandert de structuur weer, en kan dit leiden tot atrofie, of aanhoudende vaginale droogheid. “De daling van oestrogeen leidt tot een vermindering van de hoeveelheid geproduceerde vaginale afscheiding, en een dunner worden van de wanden van de vagina,” legt Nick Panay uit, een woordvoerder van het RCOG.

Dit valt samen met een natuurlijke vertraging van de collageenproductie, waardoor het vaginale weefsel minder elastisch, droger en meer crêpeachtig wordt – niet ongelijk aan de rimpels die je op je gezicht krijgt als je ouder wordt, legt Soos uit.

De 54-jarige Sara ontwikkelde atrofie na een intensieve behandeling voor oestrogeenreceptor-positieve borstkanker.

“Mijn specifieke kanker voedde zich met oestrogeen, dus naast de menopauze die ik sowieso zou hebben gehad, werden de menopauzesymptomen versterkt door de kankerbehandeling. Ze werden nog verergerd door het feit dat ik een hormoonbehandeling onderging om mijn oestrogeenspiegel van vrij hoog naar nul te brengen,” zegt ze.

“Het was absoluut verschrikkelijk; ik kreeg elk uur zes of zeven opvliegers, ik kon niet slapen, en het kwam tot het punt dat ik echt dacht dat ik nooit meer seks zou hebben. Ik kon niet eens het topje van mijn pink een kwart centimeter in mijn vagina steken; het was gewoon te pijnlijk.”

In de meeste gevallen kan atrofie gemakkelijk worden behandeld – bijvoorbeeld door vóór de seks glijmiddelen of vaginale vochtinbrengende crèmes te gebruiken. Als het niet te ongemakkelijk is, zal seks hebben of masturberen ook helpen om het gebied vochtig en soepel te houden. Als uw symptomen echter niet op deze manier onder controle kunnen worden gehouden, legt Panay uit, kunt u vaginaal oestrogeen voorgeschreven krijgen – een hormoonbehandeling die beschikbaar is in de vorm van pessaria, crèmes of vaginale ringen.

Het gebruik van vaginaal oestrogeen bij vrouwen met een voorgeschiedenis van oestrogeen-positieve borstkanker is een omstreden kwestie; het American College of Obstetricians and Gynecologists raadt aan samen te werken met de oncoloog van de vrouw om te beslissen of een dergelijke behandeling geschikt is. Het College stelt dat: “Gegevens tonen geen verhoogd risico op kankerrecidief aan bij vrouwen … die vaginaal oestrogeen gebruiken om urogenitale symptomen te verlichten”. Maar ze bevelen aan dat het alleen wordt overwogen bij vrouwen die niet hebben gereageerd op niet-hormonale behandelingen.

In Sara’s geval, nadat ze alle conventionele methoden had geprobeerd, was het een privé CO2 laserbehandeling, Nu-V® genaamd, in The Women’s Health Clinic, die haar weer ‘op mijn man deed springen!’

Een dergelijke procedure wordt niet aanbevolen door de NHS omdat er nog niet genoeg bewijs is om de effectiviteit ervan te bevestigen. En het kost momenteel ongeveer £1,000 voor een compleet behandelingsplan. De laser werkt door het creëren van een microverwonding, die, legt Soos uit: “brengt een cascade van wondgenezing op gang, zodat het natuurlijke wondgenezingsmechanisme van het lichaam in werking treedt.” Bovendien, voegt ze eraan toe, levert de laser een kleine hoeveelheid warmte in het vaginale weefsel. “Die twee dingen hebben heel verschillende paden, maar het eindresultaat is nieuwe collageengroei.”

Naast de opleving van haar seksleven, zegt Sara dat haar vagina voller aanvoelt, minder pijnlijk gevoelig is, en dat haar terugkerende UTI’s zijn gestopt. “Het vaginale weefsel voelt dikker, voller, gezond, meer gesmeerd en meer responsief,” legt ze uit. “Het heeft een groot verschil gemaakt voor mijn zelfvertrouwen – ik kan naar het toilet gaan, een bad nemen of seks hebben met mijn man zonder dat ik bang hoef te zijn dat ik pijn heb en droog ben.”

Prolaps

Ten slotte is prolaps een aandoening waarbij een of meer van de bekkenorganen – zoals de baarmoeder, de blaas of het rectum – uit hun normale positie naar beneden glijden en in de vagina uitstulpen.

“De meest voorkomende oorzaak is een verzwakking van de bekkenbodem,” zegt Jha. “Dit kan worden veroorzaakt door zwangerschap, bevalling, familiegeschiedenis, bepaalde medische aandoeningen die het collageen aantasten, toenemende leeftijd – met name de menopauze – of constipatie, hysterectomie, of overgewicht.”

Prolaps is niet levensbedreigend, maar kan ongemakkelijk zijn en de kwaliteit van je leven beïnvloeden. Ook hier geldt dat het vaak kan worden verbeterd door bekkenbodemoefeningen en veranderingen in levensstijl – zoals stoppen met roken, gewichtsverlies en lichaamsbeweging. Als u ondanks deze veranderingen nog steeds last hebt, zijn er andere opties, zoals vaginale pessaria om de vaginale structuren op hun plaats te houden, hormoonvervangingstherapie (inclusief topische behandeling) of chirurgie.

Het is belangrijk om te weten dat als gevolg van ernstige en goed erkende bezorgdheid over de veiligheid, het National Institute for Health and Care Excellence (NICE) zijn richtsnoeren over chirurgie voor verzakking in december 2017 heeft bijgewerkt. Ze bevelen niet langer aan dat transvaginale mesh (het inbrengen van mesh ontworpen om extra steun te bieden na een verzakkingsoperatie en het risico op herhaling te verminderen) ooit zou moeten worden gebruikt voor prolaps, behalve in specifieke onderzoeksomstandigheden.

Algemene vaginale gezondheid

Vaak helpt gewoon weten wat je kunt verwachten vrouwen zich beter voorbereid te voelen om met deze natuurlijke veranderingen om te gaan. De Women’s Health Clinic is onlangs gestart met de campagne ‘Ben ik normaal?’, om de kennis en educatie over de diversiteit en complexiteit van vagina’s te vergroten – zowel wat betreft hun uiterlijk als de problemen die ze met zich meebrengen.

Naast het regelmatig oefenen van je bekkenbodemoefeningen, zijn er verschillende eenvoudige stappen die je kunt nemen om je vagina gezond te houden als je ouder wordt.

“Het is belangrijk om te onthouden dat de vagina is ontworpen om zichzelf te reinigen met natuurlijke afscheiding, afscheiding genaamd, dus vermijd douchen of het gebruik van geparfumeerde zeep, gel of antiseptica, omdat deze de gezonde balans van bacteriën en pH-niveaus in de vagina kunnen beïnvloeden en irritatie kunnen veroorzaken,” zegt Dr Vanessa Mackay, een consultant verloskundige en woordvoerder voor RCOG.

Zo voegt ze eraan toe: “Schaamhaar biedt een natuurlijke barrière om alles schoon te houden, het contact met virussen en bacteriën te verminderen en de tere huid van het gebied te beschermen. Als je je schaamhaar scheert, loop je een groter risico op soa’s en bovendien irriteer je de achtergebleven haarzakjes.”

Wanneer je nog menstrueert, gebruik dan de producten waar jij je het prettigst bij voelt en vergeet niet regelmatig tampons te verwisselen om het toxisch shocksyndroom (TSS) – een zeldzame maar levensbedreigende bacteriële infectie – te voorkomen. Het dragen van katoenen ondergoed en naakt slapen kan het gebied helpen ademen en gistinfecties zoals spruw voorkomen, terwijl veilig vrijen je beschermt tegen soa’s.

Ten slotte zegt Mackay: “Ga naar je afspraak voor een baarmoederhalsscreening (uitstrijkje) en negeer geen abnormale symptomen, hoe gênant ook.” Deze kunnen zijn: bloedingen tussen de menstruaties, veranderingen in je afscheiding, jeuk buiten de vagina, of pijn in het bekken of de buik.