Ze werden verondersteld uit te zoeken hoe ’s werelds grootste oceaanstomer was gezonken.
Distroscale
Maar in plaats daarvan was een van de leden van het Britse Titanic-onderzoek een overlevende op de rooster aan het leggen over hoe aangeschoten hij was geweest ten tijde van de ramp.
Voor het onderzoek zat Charles Joughin, de chef-bakker van de RMS Titanic en een van de meest opmerkelijke overlevingsverhalen van die noodlottige nacht.
De bakker was nonchalant van de achtersteven van het zinkende lijnschip gestapt. Terwijl 1500 schreeuwende, in paniek verkerende mensen om hem heen verdronken en doodvroren, peddelde Joughin rustig rond tot het ochtendgloren. Nadat hij door een reddingsboot was opgevist, was hij binnen enkele dagen weer aan het werk.
Het was een bijna fysiologisch onmogelijke prestatie om te overleven. En volgens het Britse Titanic-onderzoek was dat omdat de 33-jarige Engelsman de tegenwoordigheid van geest had om de grootste scheepsramp uit de geschiedenis te begroeten door zich klem te zuipen.
Om zeker te zijn, een goede vuistregel is dat een dronken man meestal sneller doodvriest dan een nuchtere man.
Het verwarmende gevoel van een glas cognac (en de rode wangen die daar soms het gevolg van zijn) wordt veroorzaakt door vasodilatatie, het verschijnsel van warm bloed dat naar het huidoppervlak snelt.
In een overlevingssituatie betekent al dat warme bloed weg van de vitale organen dat de drinker een groter risico loopt op onderkoeling.
De Canadese hypothermie-expert Gordon Giesbrecht denkt echter dat in de -2 C temperatuur van de Noord-Atlantische Oceaan, het water koud genoeg was om Joughin’s bloedvaten snel te vernauwen en elk effect van de alcohol teniet te doen.
“Bij lage tot matige doses alcohol zal de koude het winnen,” zei Giesbrecht, een professor aan de Universiteit van Manitoba die honderden onderzoeken naar onderdompeling in koud water heeft uitgevoerd.
Wat Joughin echter zou hebben gehad, is de ontzagwekkende, levensreddende kracht van vloeibare moed.
Alcohol blijft een hoofdoorzaak van mensen die in fatale situaties terechtkomen, waaronder doodvriezen. Niettemin is al lang bekend dat de ontspannende kwaliteiten van de drug mensen een griezelig vermogen geven om trauma’s te overleven.
“In een ER kunnen koude patiënten die echt dronken zijn binnenlopen en ze zijn bij bewustzijn met een temperatuur die ze niet zouden moeten zijn,” zei Giesbrecht.
En inderdaad, Joughin’s acties die nacht spreken van een man onaangedaan door dreigend onheil.
Onmiddellijk na het horen van de aanvaring met een ijsberg, sprong de chef-bakker uit zijn stapelbed en begon zijn personeel uit te zenden om de reddingsboten met brood en koekjes te bevoorraden.
Dit gedaan, dook hij terug in zijn hut voor een drankje voordat hij naar boven ging om te helpen reddingsboten te laden.
Niet alleen weigerde Joughin zijn eigen plaats in een boot, maar hij en een paar andere mannen begonnen onwillige vrouwen met geweld in lege stoelen te gooien, waardoor waarschijnlijk hun leven werd gered.
Tegen 1:30 uur ’s nachts was het bovendek van de Titanic, die steeds meer slagzij maakte, grotendeels ontruimd. Voor de meesten was dit een paniekerig teken dat alle hoop op redding vervlogen was. Maar voor Joughin was het een teken om terug te gaan naar zijn hut voor nog een drankje.
“Hij ging op zijn stapelbed zitten en verpleegde hem – zich ervan bewust, maar er niet bijzonder om bekommerend, dat het water nu door de deuropening van de kajuit kabbelde,” schreef historicus Walter Lord in A Night to Remember. Lord had contact met Joughin vlak voor de dood van de bakker in 1956.
Joughin plonsde toen weer naar boven, waar hij het op zich nam om te beginnen met het overboord gooien van dekstoelen, met het oog op het vullen van het water met geïmproviseerde drijfmiddelen.
Uitgedroogd baande hij zich toen een weg terug naar zijn provisiekamer om een slok water te halen.
De bakker stond op de achtersteven toen het schip in tweeën brak. En toch herinnerde hij zich het gewelddadige, catastrofale breken alleen als een “grote slagzij over bakboord.”
“Er was geen grote schok of iets,” vertelde hij het onderzoek.
Door zich behendig door de massa’s mensen te bewegen, bereikte Joughin de achterste reling van het schip. Om precies 2:20 uur ’s nachts reed hij de zinkende Titanic als een lift de zee in.
Zoals alle overlevende bemanningsleden van de Titanic, was 2:20 uur op 15 april 1912 ook het exacte moment waarop de White Star Line stopte met hem te betalen.
De eerste fase van de onderdompeling in koud water staat bekend als “koudeschok”, de huiveringwekkende sensatie van het afkoelen van de huid. De tweede officier van de Titanic, Charles Lightoller, omschreef het gevoel als “alsof er duizend messen in je lichaam worden gestoken”. Veel voorkomende neveneffecten zijn hijgen en hyperventilatie.
Even vandaag de dag blijft de mythe bestaan dat het menselijk lichaam niet langer dan een paar minuten in zee kan blijven. Daarom gaan veel mensen die in zee worden gegooid ervan uit dat de koude schok de ijzige greep van de dood is die zich om hen heen sluit.
In werkelijkheid houdt de koude schok na 90 seconden op. Zelfs in de winterwateren van de Noord-Atlantische Oceaan heeft een volwassene van gemiddelde grootte nog 10 minuten voordat hij gevoelloos wordt en minstens een uur voordat zijn hart stopt.
“De gemiddelde volwassene is een groot stuk vlees en het kost veel energie om hem af te koelen,” zei Giesbrecht.
Hoe dan ook, koudeshock was een stadium dat veel slachtoffers van de Titanic niet overleefden. In het paniekerige gewapper van die eerste minuten verdronken velen of versnelde hun verlies van lichaamstemperatuur dramatisch.
Maar Joughin, die er voor had gezorgd dat hij zijn reddingsvest om had voordat hij erin ging, ontmoette de door ijs geteisterde Noord-Atlantische Oceaan met een stijve bovenlip van bijna mythische proporties.
“Ik was gewoon aan het peddelen en water aan het trappelen,” getuigde hij.
Brock University’s Stephen Cheung is een andere vooraanstaande Canadese expert op het gebied van onderkoelde reacties. Hoewel hij zeker niet in het kamp is om alcohol te bepleiten als een tegengif voor schipbreuken, merkte hij op dat het effect op Joughin zou zijn geweest om “zijn moed te verhogen of te versterken.”
“Het zou ook zijn gevoel van kou verminderen, dus hij kan inderdaad onbevreesder zijn geweest en zich niet zo koud hebben gevoeld en daarom zo in paniek zijn geweest,” schreef hij in een e-mail aan de National Post.
De bakker was in feite ongewild een schoolvoorbeeld geworden van hoe een schipbreuk te overleven.
Vooreerst stelde hij de onderdompeling uit; onder degenen die die nacht het water ingingen, was Joughin de allerlaatste die nat werd.
Tweede – en het belangrijkste – hij slaagde erin kalm te blijven en een uitweg uit het water te strategeren.
Dit is een tragedie die maar al te vaak wordt gezien door first responders: de rampslachtoffers die in paniek raken en sterven terwijl hun redding vlak voor hen ligt. De verdwaalde wandelaar die vlak langs een pad loopt; het brandslachtoffer dat op een nooduitgang duwt in plaats van eraan te trekken; de vliegtuigpiloot die de enkele knop mist die een fatale crash zou voorkomen.
Joughin bracht bijna twee uur dobberend in duisternis door. Daarna gebruikte hij de eerste zonnestralen om een omgeslagen reddingsboot te zien die tijdens de chaotische laatste minuten van de Titanic op drift was geraakt.
Hij peddelde erheen, trok zichzelf uit het water en werd uiteindelijk door een passerende reddingsboot in veiligheid gebracht.
Toen hij aan boord van het reddingsschip RMS Carpathia werd gebracht, was Joughin in wezen in orde. “I was all right barring my feet, they were swelled,” getuigde hij.
Gezien de omstandigheden, zei Giesbrecht dat de enige stap die Joughin miste, was om meer kleding aan te trekken. Extra lagen – zelfs natte – vertragen het verlies van lichaamswarmte.
Joughin keerde terug naar het bakken van schepen en werkte lang genoeg om brood te maken aan boord van Tweede Wereldoorlog troepenschepen.
Hoewel hij weinig interviews gaf, is de komische opluchting van de “dronken bakker” te zien geweest in meerdere gefictionaliseerde verslagen van de ramp, waaronder de kaskraker Titanic uit 1997. En natuurlijk werd Joughins saga opgetekend in een aflevering uit 2016 van de serie Drunk History.
Maar terwijl geleerden geobsedeerd waren door de drankzuchtige reputatie van Charles Joughin, was daaronder misschien gewoon een man die niet bereid was om te sterven.