OorsprongEdit
Het effect is genoemd naar de afbeelding op de blikken en dozen van Droste cacaopoeder, een van de belangrijkste Nederlandse merken, waarop een verpleegster stond afgebeeld die een dienblad droeg met een kop warme chocolademelk en een doos met dezelfde afbeelding, ontworpen door Jan Misset. Deze afbeelding, die in 1904 werd geïntroduceerd en vanaf 1912 met kleine variaties door kunstenaars, waaronder Adolphe Mouron, decennialang werd gehandhaafd, werd een begrip. Naar verluidt introduceerde dichter en columnist Nico Scheepmaker eind jaren zeventig een breder gebruik van de term.
WiskundeEdit
De verschijning is recursief: de kleinere versie bevat een nog kleinere versie van de afbeelding, enzovoort. Alleen in theorie zou dit eeuwig door kunnen gaan, zoals fractals doen; in de praktijk gaat het slechts zo lang door als de resolutie van de afbeelding toelaat, wat relatief kort is, omdat elke iteratie de afbeelding geometrisch verkleint.
Middeleeuwse kunstEdit
Het Droste-effect werd geanticipeerd door Giotto in 1320, in zijn Stefaneschi Triptych. Het veelluik altaarstuk beeldt in het middenpaneel kardinaal Giacomo Gaetani Stefaneschi af, die de triptiek zelf aan Sint Pieter aanbiedt. Er zijn ook verschillende voorbeelden uit de middeleeuwen van boeken met afbeeldingen die het boek zelf bevatten of van vensterpanelen in kerken met miniatuurkopieën van het vensterpaneel zelf.
M. C. EscherEdit
De Nederlandse kunstenaar M. C. Escher maakte gebruik van het Droste-effect in zijn litho Prentengalerij uit 1956, waarop een galerij is afgebeeld met daarin een prent die de galerij afbeeldt, telkens verkleind en gedraaid, maar met een leegte in het midden van het beeld. Het werk heeft de aandacht getrokken van wiskundigen, onder wie Bart de Smit en Hendrik Lenstra. Zij bedachten een methode om de centrale leegte van het kunstwerk op te vullen in een extra toepassing van het Droste-effect door achtereenvolgens een afbeelding van het kunstwerk te roteren en te verkleinen.
Modern gebruikEdit
Het Droste-effect werd gebruikt in de verpakking van Land O’Lakes boter, waarop een Indiaanse vrouw te zien was die een pakje boter vasthield met een afbeelding van zichzelf. Morton Salt maakt ook gebruik van het effect. Op de hoes van het vinylalbum Ummagumma van Pink Floyd uit 1969 zitten de bandleden op verschillende plaatsen, met een foto aan de muur die dezelfde scène laat zien, maar de volgorde van de bandleden is gedraaid. Het logo van het smeerkaasmerk The Laughing Cow toont een koe met oorbellen. Bij nadere beschouwing blijken dit afbeeldingen te zijn van de cirkelvormige smeerkaasverpakking, waarop telkens de lachende koe staat afgebeeld. Het Droste-effect is een thema in de kinderroman van Russell Hoban, De muis en zijn kind, en komt voor in de vorm van een etiket op een blikje “Bonzo Hondenvoer” dat zichzelf afbeeldt.
Een driedimensionaal voorbeeld van het Droste-effect is te zien in Bourton-on-the-Water, Engeland. Een model van Bourton-on-the-Water werd in de jaren 1930 in het dorp gebouwd op een schaal van 1:9 en bevat binnenin een model van zichzelf, dat op zijn beurt weer een kleiner model omvat, en dan nog een kleiner model daarbinnen.