Janet Rickus brengt een zeer eigentijdse look en feel in een eerbiedwaardig genre.
By John A. Parks
In de handen van Janet Rickus wordt het stilleven stijlvol, eigentijds en elektrisch. Veel van de voorwerpen en rekwisieten waarmee ze werkt – fruit, groenten en aardewerk – zijn al eeuwenlang de basis van het genre. Maar Rickus vindt nieuwe en verrassende manieren om traditionele elementen te poseren en te rangschikken. Ze voegt ook curiosa toe, een moderne stoffen print, of een ongewoon stuk keramiek dat iets onmiskenbaar hedendaags aanduidt. Dit gevoel wordt versterkt door de algehele uitstraling van de schilderijen; er is een heldere helderheid waarin elk object volledig wordt gerealiseerd in een kristalhelder, koel daglicht.
Objects as Metaphors
Naast de elegantie van hun composities, dragen Rickus’ schilderijen meerdere lagen van betekenis met zich mee; ze hebben vaak een diep gevoelde betekenis voor de kunstenaar. “Stillevens hebben leven,” zegt ze, “een verbinding met mensen en de natuur waar ik van hou. Het is niet simpelweg het schilderen van objecten voor mij. Het fruit en de groenten, mooi op zichzelf en vaak met suggestieve vormen, stellen me in staat om waarnemingen van het leven in de schilderijen te brengen. Het aardewerk, nieuw of oud, met zijn decoratieve of utilitaire functies, brengt zijn eigen geschiedenis en een band met het leven erachter.”
Rickus drukt op een ongebruikelijke manier respect uit voor de voorwerpen die ze schildert: ze schildert alles op ware grootte. Kalebassen, appels, kruiken, schalen en stoffen worden allemaal zorgvuldig opgemeten en één op één getekend. “Ik weet niet precies hoe dat zo gekomen is,” zegt de kunstenares. “Maar ik heb wel het gevoel dat om de objecten weer te geven, ik ze moet laten zien zoals ze werkelijk zijn. Als ze kleiner waren, zouden ze het niet echt zijn.” De vereenzelviging van de kunstenares met haar onderwerpen betekent ook dat ze ze nooit op een of andere manier verminkt. “Ik zal nooit een stuk fruit afsnijden of iets in plakjes snijden,” zegt ze. “Dat kan ik gewoon niet doen.”
Relationele composities
Dit gevoel dat de voorwerpen in een stilleven bijna menselijke rollen spelen, heeft invloed op de manier waarop Rickus haar composities ordent. In Almost (boven) bijvoorbeeld, raken twee meloenen elkaar niet helemaal, wat duidt op iets wat lijkt op intermenselijke spanning. Een ander zeer menselijk drama wordt nagespeeld in Being Green (onder). Een groene vogel van keramiek is geplaatst tussen een groep van natuurlijk groen fruit. “Ik denk dat dit schilderij gaat over de poging om erbij te horen,” zegt de kunstenaar. “Het is humoristisch, maar het gaat ook over het soort dingen dat mensen doen.”
Rickus zegt zelfs dat ze haar ideeën vaak van haar medemensen krijgt. “De manier waarop ik dingen elkaar laat raken en overlappen en leunen in mijn schilderijen, haal ik uit de manier waarop mensen met elkaar omgaan,” zegt ze. “Ik weet niet wat ik anders zou doen, en ik denk dat dit de manier is waarop kijkers zich tot de schilderijen verhouden. Zelfs als ik niet opzettelijk een menselijke situatie opzet, hebben mensen die naar het schilderij kijken de neiging om er hun eigen drama’s in te brengen.” Verre van het stilleven te zien als een steriel, formeel spel, begrijpt Rickus het genre als iets dat diep reflecteert op haar leven en het leven van de mensen om haar heen.
A Measured Process
De ontstaansgeschiedenis van een schilderij van Rickus combineert ruimte voor uitvinding met een zeer gedisciplineerde methodologie. Haar atelier bevindt zich op een bovenverdieping van een huis en ligt op het noorden. Deze plek geeft haar een stabiel, koel licht gedurende een groot deel van de dag. Ze gebruikt nooit fotografie.
Als ze voorwerpen heeft gekozen voor een nieuw schilderij, gaat ze aan de slag met het rangschikken en herschikken ervan in combinatie met tafelkleden of stoffen. Al doende weegt zij de verschillende overwegingen van abstracte vormgeving, kleurencoördinatie en iconografie af. Als ze tevreden is met de opstelling, spant ze een doek van de juiste grootte. Omdat ze op ware grootte schildert, bepalen de voorwerpen in de opstelling en de verhoudingen van de compositie grotendeels de afmetingen van het doek. “
Lagen op lagen
Rickus vervolgt haar voorbereiding met het aanbrengen van acht verdunde lagen acrylgesso op het doek. Ze schuurt tussen de meeste lagen om een glad oppervlak te verkrijgen. Dan brengt ze een dunne laag acrylverf aan om het hele doek te kleuren. “Ik gebruik een ruwe omberwas, maar ik zou me gemakkelijk een neutrale kleur kunnen voorstellen – zwart, blauwgrijs of andere bruintinten,” zegt ze.
Rickus gebruikt dan een T-vierkant om een potloodlijn op haar doek te tekenen, die het tafelblad van haar opstelling aangeeft. Ze voegt kleine potloodstrepen toe om aan te geven waar de compositie zal beginnen en eindigen aan de linker- en rechterkant van haar oppervlak. “Omdat ik op ware grootte werk, meet ik vaak zo goed mogelijk de voorwerpen die ik ga schilderen om de verhoudingen in grootte goed te benaderen,” zegt de kunstenares.
“Ik maak hier ook wat potloodstrepen voor. Dan knijp ik verf op mijn palet, de kleuren die ik nodig denk te hebben voor de voorwerpen voor me. Ik begin aan de linkerkant en schets het eerste voorwerp met mijn penseel en de juiste kleur. Ik hoop dat ik aan de andere kant van het schilderij niet te ver van mijn potloodstreepje aan de rechterkant verwijderd ben. Hier valt op dat Rickus geen monochrome onderschildering opbouwt; ze begint met directe uitspraken over de kleur die voor haar ligt.
Correcties en kleuren
Na het hele beeld te hebben geschetst, maakt Rickus de aanpassingen die nodig zijn om de compositie te stabiliseren en de tekening te corrigeren. Dan begint ze met het gelaagdheidsproces om het hele schilderij langzaam af te maken.
Rickus werkt met synthetische penselen van bescheiden formaat, waarbij ze de verf met kleine streken opbouwt terwijl ze de subtiele variaties van kleur over de oppervlakken verkent. Ze gebruikt geen waaierpenseel of ander menggereedschap. Later in het proces voegt ze Winsor & Newton Liquin toe aan de verf. Dit creëert een grotere doorschijnendheid en diepte als ze de kleur glaceert over de meer solide lagen eronder.
“Elk object werkt van het andere af,” zegt ze, “en als het ene object dichter bij voltooiing komt, moet het volgende object de ontwikkeling van het vorige bijbenen.” Een van de kwesties die Rickus in dit stadium moet oplossen, is haar keuze van de achtergrondkleur. “Dit is een van de moeilijkste delen van het schilderij,” zegt ze. “De achtergronden zijn meestal een of andere grijstint – warm, koel, bruinachtig of blauwachtig. Maar het is altijd moeilijk om de juiste kleur of toon te vinden die elk voorwerp in het schilderij aanvult. Het is vaak een kwestie van vallen en opstaan.”
Reflections
Tijdens het schilderen bekijkt Rickus haar werk van tijd tot tijd in een spiegel. Deze strategie stelt haar in staat het werk met een frisse blik te bekijken. Vaak komen dan eventuele fouten in de tekening of zwakke plekken in de weergave aan het licht. s Avonds neemt ze het schilderij mee naar een andere kamer, zodat ze het in een ander licht kan bekijken. Dit verfrist niet alleen haar blik, maar helpt haar ook te begrijpen hoe het schilderij er in een andere context uit zou kunnen zien.
Eindelijk moet Rickus beslissen wanneer ze stopt. “Ik kan niet zeggen hoe ik weet wanneer een schilderij af is,” zegt ze, “behalve dat het uniform af is en niets me stoort.”
Als een schilderij af is, een taak die tussen de twee en vier weken in beslag neemt, laat Rickus het nog een paar weken drogen voordat ze een mengsel van matte en glanzende vernis aanbrengt om de afwerking van het schilderij te egaliseren en een mate van bescherming toe te voegen.
A Stage for Creative Play
De schilderijen van Rickus hebben een consistent uiterlijk, iets dat voortkomt uit de visie van de kunstenaar, maar ook uit haar streven naar een uniforme aanpak. Alle schilderijen zijn in hetzelfde licht geschilderd met de ezel op dezelfde afstand van de objecten. De kijkhoek, een niveau net boven het tafelblad, verandert nooit, en de keuze van een tamelijk neutrale achtergrondkleur komt in alle schilderijen voor.
Het voordeel van het rigoureus beperken van deze variabelen is dat de kunstenaar voor zichzelf het podium afbakent waarop zij creatief zal zijn. In plaats van haar creativiteit te beperken, stelt deze beperking haar in staat zich te concentreren terwijl zij een breed en fascinerend scala van ideeën verkent.
The Games She Plays
In A Bird Painting (hierboven), bijvoorbeeld, verwerkt Rickus meerdere afbeeldingen van vogels, waardoor een speelse overeenkomst ontstaat tussen driedimensionale en platte voorstellingen. Een groene vogel van keramiek verankert de compositie. Maar vogels komen ook in elk van de objecten voor: gedrukt op de stof, geschilderd op de pot, gebeeldhouwd op het handvat van de pot en uitgehouwen in het reliëf op de muur. “Rickus: “Het heeft een hele tijd geduurd om alle voorwerpen voor het schilderij bij elkaar te krijgen. “Ik heb antiekwinkels en huizen van vrienden afgezocht op zoek naar dingen met vogelafbeeldingen.” Ze bezocht stoffenwinkels maar kon geen geschikte vogelprint vinden. “Uiteindelijk vond ik de print op een zelfgemaakt schort in een plaatselijke handwerkwinkel”, herinnert ze zich. “Ik haalde het schort uit elkaar en maakte er het tafelkleed voor het schilderij van.” Ze vond de pot in dezelfde handwerkwinkel en kocht de groene keramische duif op eBay.
Ze speelt een ander soort spel in Above and Below waar een grote groep voorwerpen, waaronder een kan met een kleurrijk geschilderd bloemmotief, bovenop een selectie stoffen staat waarvan de kleuren die van de voorwerpen weerspiegelen. Het is bijna alsof het onderste deel van het schilderij een soort abstractie is van de voorwerpen erboven.
Een meer letterlijke speelsheid is aan het werk in At Rest (hieronder) waar een grote kalebas ietwat ongerijmd rust op een kussen van ware grootte, als een slapend kind. “Elk jaar in de herfst ga ik naar de boerenkraam, en ik vind altijd wel iets dat mooi en wonderlijk is,” zegt Rickus.
“Dit jaar zag ik deze enorme kalebas – en hij was echt enorm. Hij was lang, maar ook heel dik. Er was gewoon iets aan dat me aansprak op de manier waarop een dikke baby dat zou kunnen doen: je wilt hem gewoon omhelzen, maar je voelt je ook een beetje slecht omdat hij zo dik is. Maar hij ziet er zo knuffelbaar uit! Mijn hart ging er naar uit. Ik bracht hem mee naar huis. En toen dacht ik: ‘Het is zo speciaal dat ik het op een kussen moet zetten.'” Het voltooide schilderij doet rustig bizar aan, een zacht humoristisch surrealisme.
Hidden Meanings
Een bijna besloten spel is aan de gang in The Gift (bovenaan de pagina), waar een groep voorwerpen licht omcirkeld is door een lint met een strik. “Ik heb een groep mensen die al sinds mijn tienerjaren mijn beste vrienden zijn,” zegt Rickus. “En ik besloot dat ik een schilderij over ons wilde maken, maar ik moest binnen mijn beperkingen werken. Ik zei dat ze allemaal een groente of fruit moesten kiezen.”
Rickus zegt dat ze in eerste instantie niet het juiste object kon vinden voor haar eigen voorstelling, iets dat betekenisvol zou zijn maar ook de compositie zou verankeren. “Uiteindelijk kwam ik uit bij deze kruik, die mijn grootmoeder aan mijn moeder had gegeven,” zegt ze. “Het is allemaal heel persoonlijk. Ik heb het lint om alles heen gedaan om het samen te binden, als in vriendschap. Ik veronderstel dat een toeschouwer deze interpretatie nooit zou kennen, maar, hoop ik, de energie en het gevoel doen nog steeds iets.”
Rickus is van plan om in de nabije toekomst op deze manier te blijven werken. “Ik blijf maar op ideeën komen,” zegt ze, en ze merkt op dat ze gelukkig is binnen haar grenzen te werken. Ze merkt op dat haar werk met de jaren scherper en vaardiger is geworden, een eigenschap waar ze duidelijk trots op is. Met een grotere beheersing zullen ongetwijfeld nog subtielere spelletjes en strategieën komen, en nieuwe diepten van gevoel. De kunstenares verheugt zich erop.
Materialen
- SURFACE: medium-textured unprimed cotton duck on heavy-duty stretchers en gegrond met Utrecht Professional Acrylic Gesso
- OILS: Old Holland, Holbein en Winsor & Newton
- MEDIUM: Winsor & Newton Liquin, reukloze verfverdunner
- VARNISH: Liquitex Soluvar Vernis, mat en glanzend, in een 1-1 mengsel
- BRUSHES: Loew- Cornell No. 1 witte nylon vlakke beits; Utrecht No. 8 witte nylon rond; Princeton Nos. 2, 4, 6 en 8 nylon filberts
- ANDERE: 11×15 por- celain geëmailleerd slagersbakje voor een palet, slingerezel, mahlstok, T-vierkant
About the Artist
Tijdens Janet Rickus’ laatste twee jaar aan de Central Connecticut State University (New Britain), waar ze zou afstuderen met een bachelorgraad in bedrijfskunde, volgde ze een paar kunstcursussen zonder de bedoeling een carrière op dat gebied na te streven. Na haar studie bleef ze af en toe kunstlessen volgen en begon ze op grote schaal tentoon te stellen en onderscheidingen te ontvangen. Gallery Henoch (New York City), Clark Gallery (Lincoln, Mass.) en Quidley & Company (Boston en Nantucket, Mass.) vertegenwoordigen haar werk. Bekijk meer van haar schilderijen op artsy.net/artist/janet-rickus. Foto door Dorothy Rickus.
John A. Parks is zowel kunstenaar als schrijver. Zijn laatste boek is Universal Principles of Art: 100 Key Concepts for Understanding, Analyzing and Practicing Art. Bezoek zijn website op johnaparks.com.
Je vindt het misschien ook leuk:
- Werelden van eigenzinnigheid: Playfully Nostalgic Pastel Stillevens
- Still Life Composition Made Modern
- Gratis E-Book: Stilleven schildertechnieken & Inspiratie