Derivaat

Wat is een Derivaat?

Een derivaat is een contract tussen twee of meer partijen waarvan de waarde is gebaseerd op een overeengekomen onderliggend financieel actief (zoals een effect) of een reeks activa (zoals een index). Veel voorkomende onderliggende instrumenten zijn onder meer obligaties, grondstoffen, valuta’s, rentetarieven, marktindexen en aandelen.

Wat is een derivaat?

Begrip van derivaten

Derivaten zijn secundaire effecten waarvan de waarde uitsluitend is gebaseerd (afgeleid) op de waarde van het primaire effect waaraan zij zijn gekoppeld, het zogenoemde onderliggende effect. Derivaten worden doorgaans beschouwd als geavanceerd beleggen.

Er zijn twee klassen van derivatenproducten: “lock” en “optie.” Lock-producten (bijv. swaps, futures of forwards) binden de respectieve partijen vanaf het begin aan de overeengekomen voorwaarden gedurende de looptijd van het contract. Optieproducten (bv. aandelenopties) daarentegen bieden de houder het recht, maar niet de verplichting, om het onderliggende actief of effect te kopen of te verkopen tegen een specifieke prijs op of vóór de vervaldatum van de optie. Hoewel de waarde van een derivaat gebaseerd is op een activum, betekent eigendom van een derivaat niet dat u eigenaar bent van het activum. Futures-contracten, termijncontracten, opties, swaps en warrants zijn veelgebruikte derivaten.

Futures-contracten

Een futures-contract is bijvoorbeeld een derivaat omdat de waarde ervan wordt beïnvloed door de prestaties van het onderliggende actief. Een futurescontract is een contract om een grondstof of effect te kopen of te verkopen tegen een vooraf bepaalde prijs en op een vooraf bepaalde datum in de toekomst. Futurescontracten worden gestandaardiseerd aan de hand van specifieke hoeveelheden en vervaldata. Futures kunnen worden gebruikt voor grondstoffen, zoals olie en tarwe, en edelmetalen, zoals goud en zilver.

Aandelenopties

Een aandelenoptie is een soort derivaat, omdat de waarde ervan wordt “afgeleid” van die van het onderliggende aandeel. Opties zijn er in verschillende vormen: calls en puts. Een call-optie geeft de houder het recht om het onderliggende aandeel te kopen tegen een vooraf vastgestelde prijs (de uitoefenprijs) en op een vooraf in het contract vastgestelde datum (de expiratiedatum). Een putoptie geeft de houder het recht om het aandeel te verkopen tegen de vooraf vastgestelde prijs en datum die in het contract zijn vermeld. Aan een optie zijn vooraf kosten verbonden die de optiepremie worden genoemd.

De risico-batenverhouding wordt vaak beschouwd als de basis voor de beleggingsfilosofie en derivaten kunnen worden gebruikt om risico’s te beperken (afdekking), of ze kunnen worden gebruikt voor speculatie waarbij het niveau van risico versus beloning zou worden overwogen. Een handelaar kan bijvoorbeeld proberen te profiteren van een verwachte daling van de prijs van een index, zoals de S&P 500, door het desbetreffende futurescontract te verkopen (of “short” te gaan). Derivaten die als hedge worden gebruikt, maken het mogelijk de risico’s die samenhangen met de prijs van de onderliggende waarde over te dragen tussen de bij het contract betrokken partijen.

Derivatenbeurzen en regelgeving

Sommige derivaten worden verhandeld op nationale effectenbeurzen en vallen onder de regelgeving van de Amerikaanse Securities and Exchange Commission (SEC). Andere derivaten worden over-the-counter (OTC) verhandeld, waarbij het gaat om individueel onderhandelde overeenkomsten tussen partijen.

Futures

De meeste derivaten worden op beurzen verhandeld. Futures op grondstoffen bijvoorbeeld worden verhandeld op een futuresbeurs, een marktplaats waar verschillende grondstoffen worden gekocht en verkocht. Makelaars en commerciële handelaren zijn lid van de beurs en moeten geregistreerd zijn bij de National Futures Association (NFA) en de Commodity Futures Trading Commission (CFTC).

De CFTC reguleert de futuresmarkten en is een federaal agentschap dat belast is met het reguleren van de markten, zodat de markten op een eerlijke manier functioneren. Het toezicht kan onder meer bestaan uit het voorkomen van fraude, misbruik van handelspraktijken, en het reguleren van makelaarskantoren.

Opties

Optiecontracten worden verhandeld op de Chicago Board Options Exchange (CBOE), die ’s werelds grootste optiemarkt is. De leden van deze beurzen worden gereguleerd door de SEC, die toezicht houdt op de markten om ervoor te zorgen dat ze goed en eerlijk functioneren.

OTC-transacties

Het is belangrijk op te merken dat de regelgeving enigszins kan verschillen, afhankelijk van het product en de beurs. In de valutamarkt, bijvoorbeeld, worden de transacties gedaan via over-the-counter (OTC), dat is tussen makelaars en banken in plaats van een formele beurs. Twee partijen, zoals een bedrijf en een bank, kunnen overeenkomen om in de toekomst een valuta tegen een andere valuta te ruilen tegen een bepaalde koers. Banken en makelaars worden gereguleerd door de SEC. Beleggers moeten zich echter bewust zijn van de risico’s van OTC-markten, omdat de transacties geen centrale marktplaats hebben, noch hetzelfde niveau van regelgevend toezicht als transacties die via een nationale beurs worden gedaan.

Tweepartijenderivaten

Een grondstoffenfuturescontract is een contract om een vooraf bepaalde hoeveelheid van een grondstof te kopen of te verkopen tegen een vooraf vastgestelde prijs op een datum in de toekomst. Grondstoffentermijncontracten worden vaak gebruikt om beleggers en bedrijven af te dekken tegen of te beschermen tegen ongunstige bewegingen in de prijs van de grondstof.

Grondstoffderivaten worden bijvoorbeeld gebruikt door boeren en molenaars om een zekere mate van “verzekering” te bieden. De landbouwer sluit het contract om een aanvaardbare prijs voor het basisproduct vast te leggen, en de molenaar sluit het contract om een gegarandeerde aanvoer van het basisproduct vast te leggen. Hoewel zowel de landbouwer als de molenaar het risico door de afdekking hebben verminderd, blijven beiden blootgesteld aan het risico dat de prijzen zullen veranderen.

Voorbeeld van een grondstofderivaat

Hoewel de landbouwer verzekerd is van een bepaalde prijs voor het basisproduct, kunnen de prijzen bijvoorbeeld stijgen (bijvoorbeeld door een tekort als gevolg van weersomstandigheden) en loopt de landbouwer uiteindelijk alle extra inkomsten mis die hij had kunnen verwerven. Omgekeerd kunnen de prijzen voor de grondstof dalen en zal de molenaar meer voor de grondstof moeten betalen dan hij anders zou hebben gedaan.

Nemen we bijvoorbeeld aan dat de landbouwer in april 2020 een futurescontract sluit met een molenaar om in juli 5.000 bushels tarwe te verkopen tegen $4,404 per bushel. Op de vervaldatum in juli 2017 daalt de marktprijs van tarwe tot $4,350, maar de molenaar moet kopen tegen de contractprijs van $4,404, die hoger is dan de heersende marktprijs van $4,350. In plaats van $ 21.750 (4,350 x 5.000) te betalen, betaalt de molenaar $ 22.020 (4,404 x 5.000), terwijl de boer een hogere prijs ontvangt dan de marktprijs.

Als de prijs echter was gestegen tot $ 5 per bushel, had de molenaar dankzij zijn hedge de tarwe kunnen kopen tegen een contractprijs van $ 4,404 in plaats van de gangbare prijs van $ 5 op de expiratiedatum in juli. De boer daarentegen zou de tarwe hebben verkocht tegen een lagere prijs dan de heersende marktprijs van $5.

Voordelen van derivaten

Laten we het verhaal van een fictieve boerderij gebruiken om de werking van verschillende soorten derivaten te onderzoeken. Gail, de eigenaar van Healthy Hen Farms, maakt zich zorgen over de recente schommelingen in de kippenprijzen of de volatiliteit op de kippenmarkt als gevolg van berichten over vogelgriep. Gail wil haar bedrijf beschermen tegen nog meer slecht nieuws. Daarom gaat ze in zee met een investeerder die een termijncontract met haar afsluit.

De investeerder stemt ermee in $30 per dier te betalen wanneer de dieren over zes maanden klaar zijn om te worden geslacht, ongeacht de marktprijs. Als de prijs op dat moment boven de $30 ligt, krijgt de belegger het voordeel omdat hij de vogels voor minder dan de marktprijs kan kopen en ze op de markt tegen een hogere prijs met winst kan verkopen. Als de prijs onder de $30 zakt, zal Gail profiteren omdat ze haar vogels voor meer dan de huidige marktprijs zal kunnen verkopen, of meer dan wat ze op de open markt voor de vogels zou krijgen.

Derivaten en hedging

Door een futurescontract aan te gaan, is Gail beschermd tegen prijsveranderingen op de markt, aangezien ze een prijs van $30 per vogel heeft vastgelegd. Ze kan verliezen als de prijs stijgt tot $50 per vogel door een angst voor gekke koeien, maar ze zal beschermd zijn als de prijs daalt tot $10 door nieuws over een uitbraak van vogelgriep. Door zich in te dekken met een termijncontract, kan Gail zich concentreren op haar bedrijf en zich minder zorgen maken over prijsschommelingen.

Het is belangrijk om te onthouden dat wanneer bedrijven zich indekken, ze niet speculeren op de prijs van het basisproduct. In plaats daarvan is de hedge slechts een manier voor elke partij om risico’s te beheersen. Elke partij heeft zijn winst of marge in zijn prijs ingebouwd, en de hedge helpt om die winst te beschermen tegen eliminatie door marktbewegingen in de prijs van de grondstof. Of de prijs van de grondstof nu hoger of lager is dan de prijs van het futures-contract bij afloop, beide partijen hebben hun winst op de transactie afgedekt door het contract met elkaar aan te gaan.

Derivaten Swap

Derivaten kunnen ook worden gebruikt met renteproducten. Rentederivaten worden het vaakst gebruikt om het renterisico af te dekken. Renterisico kan zich voordoen wanneer een verandering in de rente de waarde van de prijs van de onderliggende waarde doet veranderen.

Leningen, bijvoorbeeld, kunnen worden uitgegeven als leningen met een vaste rente, (dezelfde rente gedurende de looptijd van de lening), terwijl andere kunnen worden uitgegeven als leningen met een variabele rente, wat betekent dat de rente fluctueert op basis van de rentetarieven op de markt. Sommige bedrijven willen misschien dat hun leningen worden omgezet van een variabele rente naar een vaste rente.

Als een bedrijf bijvoorbeeld een heel lage rente heeft, wil het die misschien vastzetten om zich te beschermen voor het geval de rente in de toekomst stijgt. Andere bedrijven hebben misschien schulden met een hoge vaste rente ten opzichte van de huidige markt en willen die vaste rente ruilen of inruilen voor de huidige, lagere variabele rente in de markt. De ruil kan worden gedaan via een renteswap waarbij de twee partijen hun betalingen ruilen zodat de ene partij de variabele rente ontvangt en de andere partij de vaste rente.

Voorbeeld van renteswap

Op basis van ons voorbeeld van Healthy Hen Farms, laten we zeggen dat Gail heeft besloten dat het tijd is om Healthy Hen Farms naar een hoger niveau te tillen. Ze heeft alle kleinere boerderijen in haar omgeving al overgenomen en wil haar eigen verwerkingsbedrijf openen. Ze probeert meer financiering te krijgen, maar de geldschieter, Lenny, wijst haar af.

Lenny’s reden voor het weigeren van financiering is dat Gail haar overnames van de andere boerderijen heeft gefinancierd met een enorme lening met variabele rente, en Lenny is bang dat als de rente stijgt, ze niet in staat zal zijn om haar schulden af te betalen. Hij vertelt Gail dat hij haar alleen geld zal lenen als ze de lening kan omzetten in een lening met een vaste rente. Helaas weigeren haar andere kredietverstrekkers haar huidige leningsvoorwaarden te wijzigen omdat ze hopen dat de rente ook zal stijgen.

Gail heeft geluk als ze Sam ontmoet, de eigenaar van een restaurantketen. Sam heeft een lening met vaste rente die ongeveer even groot is als die van Gail, en hij wil deze omzetten in een lening met variabele rente omdat hij hoopt dat de rente in de toekomst zal dalen.

Om vergelijkbare redenen willen Sam’s kredietverstrekkers de voorwaarden van de lening niet wijzigen. Gail en Sam besluiten hun leningen te ruilen. Ze maken een deal waarin Gail’s betalingen naar Sam’s lening gaan, en zijn betalingen naar Gail’s lening. Hoewel de namen op de leningen niet zijn veranderd, stelt hun contract hen in staat om allebei het type lening te krijgen dat ze willen.

De transactie is een beetje riskant voor hen beiden, want als een van hen in gebreke blijft of failliet gaat, wordt de ander teruggeknoopt in zijn oude lening, waarvoor mogelijk een betaling nodig is waarop Gail of Sam misschien niet zijn voorbereid. Het stelt hen echter in staat hun leningen aan te passen aan hun individuele behoeften.

Kredietderivaat

Een kredietderivaat is een contract tussen twee partijen en stelt een schuldeiser of kredietgever in staat het risico van wanbetaling over te dragen aan een derde partij. Het contract draagt het kredietrisico over dat de kredietnemer de lening misschien niet terugbetaalt. De lening blijft echter in de boeken van de kredietgever, maar het risico wordt overgedragen aan een andere partij. Kredietverstrekkers, zoals banken, gebruiken kredietderivaten om het risico van wanbetaling uit hun totale kredietportefeuille te verwijderen of te verminderen, en betalen in ruil daarvoor een vergoeding vooraf, die een premie wordt genoemd.

Voorbeeld van kredietderivaat

Lenny, Gail’s bankier, poneert het extra kapitaal tegen een gunstige rentevoet en Gail gaat tevreden weg. Lenny is ook blij omdat zijn geld wordt terugverdiend, maar hij is ook een beetje bezorgd dat Sam of Gail failliet gaan in hun bedrijf.

Tot overmaat van ramp komt Lenny’s vriend Dale bij hem om geld vragen om zijn eigen filmmaatschappij te beginnen. Lenny weet dat Dale veel onderpand heeft en dat de lening tegen een hogere rente zou worden verstrekt vanwege de meer volatiele aard van de filmindustrie, dus hij geeft zichzelf een trap na omdat hij al zijn kapitaal aan Gail heeft geleend.

Gelukkig voor Lenny bieden afgeleiden een andere oplossing. Lenny maakt van Gail’s lening een kredietderivaat en verkoopt het aan een speculant met een korting op de werkelijke waarde. Hoewel Lenny niet het volledige rendement op de lening ziet, krijgt hij zijn kapitaal terug en kan hij het weer uitgeven aan zijn vriend Dale. Dit systeem bevalt Lenny zo goed dat hij zijn leningen als kredietderivaten blijft uitgeven, met een bescheiden rendement in ruil voor minder risico op wanbetaling en meer liquiditeit.

Optiecontracten

Jaren later is Healthy Hen Farms een beursgenoteerd bedrijf (HEN) en is het de grootste pluimveeproducent van Amerika. Gail en Sam kijken allebei uit naar hun pensioen.

In de loop der jaren heeft Sam heel wat aandelen HEN gekocht. In feite heeft hij meer dan $ 100.000 geïnvesteerd in het bedrijf. Sam wordt nerveus omdat hij vreest dat een nieuwe schok, misschien een nieuwe uitbraak van vogelgriep, een groot deel van zijn pensioengeld zou kunnen wegvagen. Sam gaat op zoek naar iemand om het risico van zijn schouders te nemen. Lenny, nu een extraordinaire financier en actief schrijver of verkoper van opties, is bereid hem een handje te helpen.

Lenny schetst een deal, een zogenaamde put-optie, waarin Sam Lenny een vergoeding of premie betaalt voor het recht (maar niet de verplichting) om Lenny de HEN-aandelen over een jaar te verkopen tegen de huidige prijs van $25 per aandeel. Als de aandelenkoersen instorten, beschermt Lenny Sam tegen het verlies van zijn pensioenspaargeld.

Healthy Hen Farms blijft stabiel tot Sam en Gail allebei hun geld hebben opgenomen voor hun pensioen. Lenny profiteert van de vergoedingen en zijn bloeiende handel als financier. Lenny is OK omdat hij de vergoedingen heeft geïnd en het risico aankan.

The Bottom Line

Dit verhaal illustreert hoe derivaten risico’s (en de bijbehorende beloningen) kunnen verplaatsen van de risicomijdenden naar de risicozoekers. Hoewel Warren Buffett derivaten ooit “financiële massavernietigingswapens” noemde, kunnen derivaten zeer nuttige hulpmiddelen zijn, mits ze op de juiste manier worden gebruikt. Net als alle andere financiële instrumenten hebben derivaten hun eigen voor- en nadelen, maar ze hebben ook een uniek potentieel om de functionaliteit van het totale financiële systeem te verbeteren.