Toen verschillende Amerikaanse staten dit voorjaar een aantal van de meest restrictieve abortuswetten sinds Roe v. Wade invoerden, gingen golven Canadese millennials het web op. Ze spraken niet alleen hun verontwaardiging uit, maar merkten ook hun waardering op voor de legale en toegankelijke abortusdiensten in Canada. Maar uit deze hashtags en publieke verontwaardiging werd duidelijk dat veel millennials heel weinig begrijpen van de lappendeken die het abortusbeleid in Canada is. Voor velen die na 1988 zijn geboren, is het abortusdebat altijd afgeschilderd als een “Amerikaans probleem”, en zij gaan ervan uit dat Canada het probleem al tientallen jaren geleden heeft opgelost. In werkelijkheid worden veel Canadese vrouwen geconfronteerd met dezelfde soort belemmeringen voor abortusdiensten als hun Amerikaanse tegenhangers.
Sinds 1988 heeft Canada geen nationale abortuswet die deze medische dienst op federaal niveau regelt. Abortus valt zowel onder de federale strafrechtspraak als onder de provinciale wetten op de gezondheidszorg, waardoor het zowel politiek als grondwettelijk gevoelig ligt. De laatste federale abortuswet werd in 1969 ingevoerd onder voormalig minister van Justitie Pierre Trudeau; deze wet stelde therapeutische abortuscommissies (TAC’s) in om individuele procedures in ziekenhuizen goed te keuren. Deze wet werd in 1988 door het Hooggerechtshof verworpen in de strafzaak tegen Dr. Henry Morgentaler, die vrijstaande klinieken oprichtte en decennialang pleitte voor meer toegang tot abortus.
De regering van voormalig premier Brian Mulroney introduceerde wetsvoorstel C-43, dat abortus opnieuw strafbaar zou hebben gesteld, maar het sneuvelde door een staking van stemmen in de Senaat in 1991. Sindsdien heeft geen enkele federale regering een nieuwe wet voorgesteld. Het abortusbeleid is dus in een grijze zone gebleven. Bij ontstentenis van een strafrechtelijk verbod wordt de behandeling van abortusdiensten overgelaten aan de provinciale overheid. Omdat zowel de federale als de provinciale leiders terughoudend zijn om het politieke debat over abortus te heropenen, is het resultaat een uiterst inconsistente gezondheidszorg voor Canadese vrouwen. Net als in de Verenigde Staten hebben generaties Canadese politici uit angst voor juridische en constitutionele problemen vermeden om iets te doen aan de inconsistente dienstverlening en de aanzienlijke kosten waarmee vrouwen worden geconfronteerd wanneer zij toegang proberen te krijgen tot een medische ingreep die hun tientallen jaren geleden was beloofd.
De ervaringen van vrouwen in Prince Edward Island en Ontario illustreren twee van de verschillende benaderingen van reproductieve gezondheidszorg in Canada.
Prince Edward Island is lang een strijdtoneel geweest voor abortusrechten. Ruim voor de uitspraak van het Hooggerechtshof van 1988 stond PEI bekend om zijn restrictieve abortuswetgeving, en vandaag de dag kent het een van de sterkste pro-life bewegingen van Canada. Onder de vorige wet van 1969 had PEI één TAC; deze werd in 1986 ontmanteld, nadat in de voorgaande vier jaar geen enkele procedure was goedgekeurd. Tussen 1986 en 2016 moesten inwoners van PEI de provincie uit reizen om toegang te krijgen tot abortussen in een van de twee vooraf goedgekeurde maritieme ziekenhuizen – en op eigen kosten tot 1996. Pas toen een plaatselijke belangengroep een rechtszaak aanspande, stemde de regering van PEI er in 2016 mee in om een door de provincie beheerde kliniek op te richten. Toch, omdat deze ene kliniek een capaciteit heeft die ver onder de jaarlijkse vraag ligt, betalen veel vrouwen en meisjes nog steeds out-of-pocket kosten om naar naburige provincies te reizen voor abortussen.
Versterkte pro-life attitudes zijn gebruikelijk in de Atlantische regio van Canada, net als in Amerikaanse staten waar religieus fundamentalisme invloedrijk is. Een patiënte in Nova Scotia beschreef onlangs de beperkte mogelijkheden die Atlantische vrouwen nog steeds hebben om een procedure te verkrijgen. Omdat er in de regio niet genoeg faciliteiten zijn, wordt de reproductieve autonomie van veel Canadese vrouwen nog steeds sterk gepolitiseerd en ernstig beperkt.
In vergelijking daarmee wordt Ontario gezien als een meer progressieve provincie. Hoewel Ontario een van de leiders was bij het oprichten van TAC’s onder de wet van 1969, had 46 procent van de ziekenhuizen in Ontario geen commissie en 12 van de deelnemende ziekenhuizen keurden tussen 1969 en 1988 geen enkele procedure goed. Zelfs nadat een door de regering ingestelde werkgroep in 1992 rapporteerde dat de toegang tot abortusdiensten onvoldoende was, deed Ontario weinig moeite om de betaalbaarheid en beschikbaarheid voor al zijn inwoners te verbeteren.
De Ontario regering van Bob Rae probeerde in 1990 de toegang te verbeteren door de vijf abortusklinieken die op dat moment actief waren onder de Independent Health Facilities Act te plaatsen, waardoor abortussen die daar werden uitgevoerd volledig werden gefinancierd. Maar geen enkele latere regering heeft sindsdien geprobeerd de wet te wijzigen, zodat procedures in recenter opgezette klinieken nog steeds niet volledig worden vergoed. Bovendien zijn alle 13 klinieken die momenteel actief zijn, in of nabij grote steden gevestigd, waardoor hun diensten grotendeels ontoegankelijk zijn voor inwoners van het noorden. Bovendien dreigen deze voorzieningen, indien de provinciale financiering vermindert, op te gaan in de veel grotere katholieke ziekenhuizen. Het Wellesley Hospital in Toronto werd bijvoorbeeld gedwongen om alle abortusdiensten in 1998 op te schorten na de fusie met het St. Michael’s Hospital, een katholieke instelling; door de fusie werd de mogelijkheid van 1.000 veilige procedures per jaar effectief uitgeroeid.
In tegenstelling tot vrouwen in PEI, worden vrouwen in Ontario zelden geconfronteerd met het abortusdebat op het politieke toneel, maar in plaats daarvan worden ze geconfronteerd met uitdagingen van geografische en financiële ontoegankelijkheid. In heel Canada, zelfs met de introductie van Mifegymiso (een medische abortuspil die buiten een klinische setting kan worden ingenomen), heeft het gezondheidszorgsysteem overweldigend gefaald om de gewenste resultaten van privacy en toegankelijkheid te produceren. Evenals bij de chirurgische abortus, wordt Mifegymiso nog steeds hoofdzakelijk in stedelijke klinieken verkregen; in meer landelijke gebieden vinden weinig patiënten artsen die bereid zijn de pil voor te schrijven. Hoewel dit medische alternatief beschikbaar is om de toegankelijkheidsproblemen in grotere provincies zoals Ontario te helpen verlichten, veroorzaakt het stigma rond abortussen binnen de medische gemeenschap nog steeds aanzienlijke barrières voor reproductieve gezondheidsdiensten voor vrouwen.
Prins Edward Island en Ontario illustreren de unieke situatie waarin het Canadese abortusbeleid al decennia lang verkeert. Terwijl vrouwen in de ene provincie moesten vechten om slechts één abortusaanbieder te krijgen, hebben inwoners in de andere in theorie veel klinieken, maar de geografie en religieuze praktijken zorgen voor uitdagingen op het gebied van toegankelijkheid. In heel Canada blijven er barrières van de een of andere soort bestaan. Omdat de federale regering in zeer weinig gevallen de Canada Health Act op het gebied van abortus handhaaft, moeten Canadese vrouwen hun toekomst op het gebied van voortplanting alleen zien te vinden.
Canadese en Amerikaanse vrouwen kregen van onze Hooggerechtshoven vergelijkbare hoop op legitieme rechten op onze reproductieve keuzes. Decennia later worden Amerikaanse vrouwen deze rechten nog steeds ontnomen, terwijl Canadese vrouwen moeten erkennen dat reproductieve rechten ons in de eerste plaats nooit echt zijn gegeven. Met een duidelijker begrip van waar we staan en hoe we hier gekomen zijn, moeten Canadese vrouwen ervoor zorgen dat abortus weer op de publieke agenda komt. Alle Canadese kiezers moeten de kandidaten in de verkiezingen van dit najaar vragen hoe ze ervoor zullen zorgen dat niet alleen de reproductieve rechten worden versterkt, maar dat ze in elke regio en provincie worden gehandhaafd.
Foto: 19 januari 2019 San Francisco / CA / USA – Deelneemster aan het Women’s March evenement houdt “My body, my choice, my power” bord vast tijdens het marcheren op Market street in het centrum van San Francisco. / Sundry Photography
Heeft u iets te zeggen over het artikel dat u zojuist hebt gelezen? Doe mee aan de Policy Options discussie, en stuur uw eigen bijdrage in. Hier is een link hoe u dat kunt doen. | Souhaitez-vous réagir à ce article ? Doe mee aan de discussie over beleidsopties en stuur ons uw tekst volgens deze richtlijnen.
Leuk en toegankelijk voor iedere Canadees die nieuwsgierig is naar het denken achter overheidsbeleid