De zomerzonnewende is hier: 9 dingen om te weten over de langste dag van het jaar

De zomerzonnewende is aangebroken: Vrijdag 21 juni is de langste dag van 2019, en het begin van het zomerseizoen, voor iedereen die ten noorden van de evenaar woont. Google markeert de dag met een Google Doodle. Als heidense rituelen je ding zijn, is dit waarschijnlijk een groot moment voor jou. Zo niet, dan is de zonnewende toch nog best leuk.

Technisch gesproken vindt de zomerzonnewende plaats als de zon recht boven de Kreeftskeerkring staat, ofwel op 23,5 graden noorderbreedte. Dit gebeurt om precies 11.54 uur op vrijdag de 21e.

Hieronder volgt een korte wetenschappelijke gids over de langste dag van het jaar. (Hoewel niet, zoals we zullen zien, de langste dag in de geschiedenis van de aarde – dat gebeurde in 1912.)

1) Waarom hebben we eigenlijk een zomerzonnewende?

Okay, de meeste mensen weten deze. De aarde draait om de zon op een gekantelde as. (Waarschijnlijk omdat onze planeet miljarden jaren geleden, toen hij nog werd gevormd, in botsing kwam met een ander massief object.)

Dus tussen maart en september wordt het noordelijk halfrond van de aarde gedurende een dag meer blootgesteld aan direct zonlicht. De rest van het jaar, krijgt het zuidelijk halfrond meer. Daarom hebben we seizoenen.

Op het noordelijk halfrond valt het “hoogtepunt” van het zonlicht meestal op 20, 21 of 22 juni van een bepaald jaar. Dat is de zomerzonnewende. Daarentegen bereikt het zuidelijk halfrond het hoogtepunt van het zonlicht op 21, 22 of 23 december en wordt het noordelijker donker – dat is onze winterzonnewende.

2) Hoeveel uren zonlicht krijg ik op de 21e?

Dat hangt af van waar u woont. Hoe noordelijker je woont, hoe meer zonlicht je tijdens de zonnewende zult zien. Klimatoloog Brian Brettschneider uit Alaska maakte deze geweldige gids:

Als je in de buurt van de poolcirkel woont, gaat de zon tijdens de zonnewende nooit echt onder.

Hier is nog een coole manier om het extreme van de zomerzonnewende te visualiseren. In 2013 maakte een inwoner van Alberta, Canada – enkele honderden kilometers ten zuiden van Fairbanks, maar nog steeds op een hoge breedtegraad – deze pinhole-camerafoto van het pad van de zon door het jaar heen en deelde deze met de astronomiewebsite EarthSky. Je kunt de dramatische verandering in de boog van de zon zien van december tot juni. (Je kunt thuis gemakkelijk een soortgelijke foto maken. Alles wat je nodig hebt is een blikje, fotopapier, wat plakband en een speld. Instructies hier.)

Merk op dat de zonnewende ons ook de langste schemering van het jaar geeft, meestal ongeveer één tot anderhalf uur extra na zonsondergang. (Brettschneider heeft daar meer grafieken over; zijn hele post is de moeite waard.)

3) Is de zonnewende de laatste zonsondergang van het jaar?

Niet noodzakelijk. Het feit dat 21 juni de langste dag van het jaar is op het noordelijk halfrond betekent niet dat elke plaats op die dag zijn vroegste zonsopgang of laatste zonsondergang heeft.

Woon je in Washington, DC, dan begint de laatste zonsondergang op de dag na de zonnewende, de 22e. Als u van uitslapen houdt, is dat misschien wel de spannendste dag van de zomer. TimeAndDate.com kan u vertellen wanneer de laatste zonsondergang in uw omgeving zal plaatsvinden.

4) Wat heeft dit alles te maken met Stonehenge?

Niemand weet echt waarom Stonehenge zo’n 5.000 jaar geleden werd gebouwd (wij in ieder geval niet, sorry). Maar één mogelijkheid is dat het gebruikt werd om zonnewendes en nachteveningen te markeren. Dat komt omdat tijdens de zomerzonnewende, de zon net boven de hielsteen van het bouwwerk opkomt en de altaarsteen in het midden raakt.

Hier is een grafiek van de NASA die laat zien hoe de zonsopgang tijdens de zomerzonnewende eruit zou hebben gezien toen Stonehenge nog volledig intact was:

Heden ten dage komen mensen nog steeds bijeen om eer te bewijzen aan de zomerzonnewende bij Stonehenge – ze gebruiken gewoon moderne technologie, zoals dit:

De mensen bij Stonehenge op de zonnewendes weten hoe ze een feestje moeten bouwen. Hier is een beeld van een recente winterzonnewende op de site.

5) Is dit de langste dag in de hele geschiedenis van de aarde?

Waarschijnlijk niet, hoewel het dicht bij is. En de reden waarom is heel interessant. Joseph Stromberg heeft een paar jaar geleden een fantastische diepe duik in dit onderwerp gemaakt voor Vox, maar hier is de versie van twee minuten.

Al sinds de aarde vloeibare oceanen en een maan heeft, is haar rotatie geleidelijk vertraagd in de tijd als gevolg van getijdenwrijving. Dat betekent dat over zeer lange perioden de dagen gestaag langer zijn geworden. Zo’n 4,5 miljard jaar geleden deed de aarde er zes uur over om een rondje te draaien. Zo’n 350 miljoen jaar geleden duurde dat 23 uur. Vandaag de dag, natuurlijk, duurt het ongeveer 24 uur. En de dagen worden geleidelijk aan nog langer. Je zou denken dat 2018 de langste dag uit de geschiedenis is. Maar hoewel het zeker daarboven is, neemt het niet helemaal de hoogste eer.

Dat komt omdat getijdenwrijving niet het enige is dat invloed heeft op de rotatie van de aarde; er zijn een paar compenserende factoren. Het smelten van gletsjerijs, dat sinds het einde van de laatste ijstijd 12.000 jaar geleden heeft plaatsgevonden (en dat nu door de opwarming van de aarde weer toeneemt), versnelt de draaiing van de aarde in feite een heel klein beetje, waardoor de dagen een paar fracties van een milliseconde korter worden. Ook geologische activiteit in de kern van de planeet, aardbevingen, oceaanstromingen en seizoensgebonden windveranderingen kunnen de rotatie van de aarde versnellen of vertragen.

Wanneer je al deze factoren bij elkaar optelt, hebben wetenschappers geschat dat de langste dag in de geschiedenis van de aarde (tot nu toe) waarschijnlijk in 1912 plaatsvond. De zomerzonnewende van dat jaar was de langste periode van daglicht die het noordelijk halfrond ooit heeft gezien (en omgekeerd was de winterzonnewende van 1912 de langste nacht die we ooit hebben gezien).

Op den duur zouden de effecten van getijdenwrijving al die andere factoren moeten overwinnen, en de dagen van de aarde zullen langer en langer worden naarmate haar rotatie langzamer wordt (waardoor tijdwaarnemers gedwongen zijn om periodiek schrikkelseconden aan de kalender toe te voegen). Dat betekent dat er in de toekomst genoeg zomerzonnewendes zullen zijn die nieuwe records vestigen als de “langste dag in de geschiedenis van de aarde.”

6) Moet ik zonnebrandcrème dragen?

Ja, dat zou je moeten doen, hoewel, zoals Vox’s Julia Belluz heeft gemeld, het onderzoek naar de vraag of zonnebrandcrème daadwerkelijk helpt de meer agressieve vorm van huidkanker te voorkomen, ontbreekt. Zoals ze schrijft:

De US Preventive Services Task Force vatte het bewijs samen over de gezondheidseffecten van zonnebrandcrèmegebruik … kwam tot de conclusie dat zonnebrandcrème de incidentie van plaveiselcelkanker verminderde, maar dat het geen effect had op basaalcelkanker. Bovendien “zijn er geen directe gegevens over het effect van zonnebrandcrème op de incidentie van melanoom.”

Toch is het onderzoek altijd in ontwikkeling en komen er nieuwere studies die aantonen dat zonnebrandcrème het melanoomrisico kan beperken, zoals deze langetermijnstudie uit Australië.

Dat gezegd hebbende, helpt het wel degelijk zonnebrand te voorkomen, wat onaangenaam is. Voor meer over de wetenschap van zonnebrandcrème, lees de uitleg van Belluz.

7) Zijn er zonnewendes op andere planeten?

Ja! Alle planeten in ons zonnestelsel draaien om een gekantelde as en hebben daarom seizoenen, zonnewendes en nachteveningen. Sommige van deze kantelingen zijn klein (zoals Mercurius, die 2,11 graden gekanteld is). Maar andere zijn meer zoals de Aarde (23,5 graden) of zijn zelfs extremer (Uranus is 98 graden gekanteld!).

Hieronder ziet u een prachtige compositiefoto van Saturnus op zijn equinox, gemaakt door het Cassini ruimtevaartuig (RIP) in 2009. De gasreus staat 27 graden gekanteld ten opzichte van de zon, en equinoxen op de planeet komen minder vaak voor dan op aarde. Saturnus ziet maar ongeveer eens in de 15 jaar een equinox (omdat Saturnus er 29 jaar over doet om een baan rond de zon te voltooien).

8) Ik heb gehoord dat er deze zomer een zonsverduistering plaatsvindt

Je hebt het goed gehoord! Er zal een zonsverduistering zijn op 2 juli. En als je in Chili of Argentinië bent, (of in het zuiden van de Stille Oceaan), zul je in staat zijn om het te zien.

Hier is het pad dat de totaliteit (het gebied waar je de zon volledig bedekt door de maan kunt zien) over de wereld zal nemen:

9) Ik klikte per ongeluk op dit artikel en wil eigenlijk gewoon een coole foto van de zon

We got you:

De bovenstaande foto is gemaakt door NASA’s Solar Dynamics Observatory, een ruimtevaartuig dat in 2010 is gelanceerd om de zon beter te begrijpen.

Vorig jaar lanceerde NASA de Parker Solar Probe, een ruimtevaartuig dat binnen 4 miljoen mijl van het oppervlak van de zon zal komen (veel dichterbij dan enig ruimtevaartuig eerder is geweest). Het doel is de atmosfeer, het weer en het magnetisme van de zon te bestuderen en het mysterie te ontrafelen waarom de corona (de atmosfeer) van de zon veel heter is dan het oppervlak. Maar zelfs op miljoenen kilometers afstand moet de sonde temperaturen van 2500 graden Fahrenheit kunnen weerstaan.

Het is essentieel om de zon te begrijpen: Het is niets om mee te rommelen. Bij Vox schreef Brad Plumer over wat er gebeurt als de zon uitbarst en ruimteweer onze kant op stuurt om verwoesting op aarde aan te richten.

Gelukkige zonnewende!