De 88-jarige Mofat Ngwabi, oorspronkelijk afkomstig uit Zimbabwe, kwam in 1973 voor het eerst naar Kenia als zendeling voor de Evangelie van God-kerk. Hij, zijn zeven kinderen, negen kleinkinderen en twee achterkleinkinderen – zijn statenloos. Zonder nationaliteit. UNHCR/T.Jones
De 88-jarige Mofat Ngwabi, zit comfortabel in zijn stoel in zijn huis in Kinoo in de buitenwijken van Nairobi, Kenia. Mofat is een van de weinigen die nog in leven zijn en zich herinneren dat het Shona-volk van Zimbabwe in de jaren zestig in Kenia aankwam.
Hij maakte deel uit van een groep van ongeveer 100 zendelingen, die kwamen om de Evangelie van God Kerk te stichten. Toen ze aankwamen, werden ze opgewacht en verwelkomd door de eerste president van Kenia na de onafhankelijkheid, Jomo Kenyatta. Mofat kijkt trots naar een foto van de ontmoeting met de president die in het kerkkantoor aan de muur hangt.
Ondanks de ontmoeting en de zegen van de president om een kerk te stichten, konden de Shona niet worden geregistreerd omdat de eerste grondwet na de onafhankelijkheid niet voorzag in de mogelijkheid voor mensen die niet van Keniaanse afkomst waren, om als burgers te worden geregistreerd.
“Wij kunnen geen gebruik maken van de diensten die de eigen onderdanen wel genieten.”
Daardoor zijn ze nu staatloos, dat wil zeggen zonder Keniaans burgerschap of nationaliteit.
Als gevolg daarvan hebben Mofat, zijn zeven kinderen, negen kleinkinderen en twee achterkleinkinderen, die allemaal in Kenia zijn geboren, nooit het recht gehad om staatsburger te worden. Hoewel ze de nationale taal, het Swahili, en het lokale Kikuyu-dialect spreken dat gesproken wordt waar ze wonen. Hoewel ze diepgeworteld zijn in de Keniaanse cultuur, van eten tot muziek. Hoewel geen van hen ooit Kenia heeft verlaten om naar het buitenland te reizen, heeft het feit dat ze niet als Kenianen worden erkend de familie een diep gevoel van wanhoop bezorgd.
De 88-jarige Mofat Ngwabi staat met zijn vrouw Mangwenya en de rest van zijn familie bij hun huis in de buitenwijken van Nairobi, Kenia. UNHCR/T.Jones
Het is een probleem dat meer dan 3.500 Shona’s in Kenia treft die afstammen van de kerk.
Mike Moyo, een timmerman in het nabijgelegen Kiambu County net buiten de hoofdstad, bevindt zich in dezelfde situatie als Mofat. Alle tien kinderen en zeven kleinkinderen van Mike zijn in Kenia geboren, maar zijn statenloos.
“We zijn net lopende lijken.”
“Al mijn tien kinderen hebben geen geboorteakte, en de oudste kinderen hebben geen identiteitskaart. Het is verschrikkelijk,” zegt Mike.
Ramik, Mike’s oudste zoon, zegt dat de gevolgen verschrikkelijk zijn.
“We kunnen geen gebruik maken van de diensten die nationale onderdanen wel hebben. We hebben geen mobiel bankieren en naar het ziekenhuis gaan is ook een uitdaging. We hebben geboorteakten nodig om onze kinderen die op de lagere school zitten in klas 8 te laten inschrijven, dus soms zijn we gedwongen om ouders te ‘kopen’ zodat onze kinderen onderwijs kunnen blijven volgen. We kunnen niet eens geld sparen.”
En zo gaat de vicieuze cirkel van staatloosheid door naar de volgende generatie in de familie Moyo.
De 32-jarige Ramik Mofat Moyo is de zoon van Mike Moyo. Hij is ook timmerman. Ramik is, net als zijn kinderen, geboren en getogen in Kenia. Zij zijn allen staatloos. UNHCR/T.Jones
“Al mijn 10 kinderen hebben geen geboorteakte, en de oudste kinderen hebben geen identiteitskaart. Het is vreselijk.” De 61-jarige Mike Moyo is timmerman, een vaardigheid die hij heeft geërfd van zijn Shona-voorvaderen uit Zimbabwe. UNHCR/T.Jones
Sommige Shona’s zijn met Kenianen getrouwd, waardoor hun kinderen aan documenten zoals geboorteakten konden komen. Maar de Shona zeggen dat trouwen met staatsburgers niet de oplossing is. Zij zeggen dat zij het verdienen als Kenianen te worden erkend.
De situatie heeft ertoe geleid dat duizenden Shona’s geen officiële baan kunnen krijgen en dus overleven met informeel werk.
Veel Shona-vrouwen weven manden en doen kralenwerk om eten op tafel te krijgen. Door het ontbreken van papieren zijn ze gedwongen hun producten via tussenpersonen te verkopen voor veel minder dan ze waard zijn.
Ben Kapota, een staatloze vader van acht kinderen die ook in Kiambu woont, zegt;
“Ik ben verschillende keren gearresteerd omdat ik zonder identiteitskaart rondliep. De leden van mijn gemeenschap moesten me op borgtocht vrij krijgen. We zijn als wandelende doden. Als ons ver van huis iets overkomt, kunnen de mensen je niet identificeren, alleen omdat je geen identiteitskaart hebt.”
“Ik ben al verschillende keren gearresteerd omdat ik zonder identiteitskaart rondreed.”
“Als ik vandaag een identiteitskaart zou krijgen, zou ik eerst een rijbewijs halen, daarna een paspoort en dan zaken gaan doen.” Zegt Ben.
Staatloze Ben Kapota zit met zijn dochter Blessing in een timmerwerkplaats die wordt gerund door de Shona-gemeenschap in de stad Kiambaa aan de rand van Nairobi, Kenia. UNHCR/T.Jones
Shona-vrouwen weven manden op de vloer van hun huis in de stad Githurai aan de rand van Nairobi, Kenia. Het is hun enige bron van inkomsten. De UNHCR-campagne #IBelong zet zich in om een einde te maken aan de staatloosheid van naar schatting 10 miljoen mensen wereldwijd. UNHCR/T.Jones
Ondanks de situatie zijn veel Shona hoopvol gestemd dat de Keniaanse regering hen spoedig het staatsburgerschap zal verlenen.
Shona-gemeenschapsleiders en UNHCR, de VN-vluchtelingenorganisatie in Kenia, hebben met de regering vergaderd om te proberen een oplossing te vinden voor de Shona-bevolking.
De Makonde-gemeenschap, oorspronkelijk afkomstig uit Mozambique, is onlangs door de regering erkend als Keniaan en heeft de nationaliteit gekregen, als de 43ste stam van Kenia. Deze daad heeft de hoop doen herleven dat er snel een oplossing komt voor de Shona.
Lees ons rapport over staatloosheid, “Dit is ons thuis”: Staatloze minderheden en hun zoektocht naar burgerschap” hier. Het rapport werd uitgebracht ter gelegenheid van het derde jaar van de #IBelong-campagne om een einde te maken aan staatloosheid.