“De Tien Geboden voor het kiezen van een Echtgenoot,” werd geschreven door de volksgezondheidscommissie van het Reich en gepubliceerd in Duitsland in 1935. Vanaf dinsdag, Internationale Holocaust Herdenkingsdag, zal het in Hebreeuwse vertaling te zien zijn als onderdeel van de “Dodelijke Geneeskunde: Creating the Master Race” tentoonstelling in het Ghetto Fighters’ House (Beit Lohamei Hagetaot) Museum.
De tentoonstelling, die zijn oorsprong vindt in het U.S. Holocaust Memorial Museum in Washington, D.C., richt de schijnwerper op de verdraaide principes en methoden die de nazi’s aan het Duitse volk probeerden na te laten, als onderdeel van de inspanningen van het regime om de zogenaamde “raszuiverheid” te handhaven.
Het eerste van de bovengenoemde geboden, die gericht waren op vrouwen, luidde: Denk eraan dat je een Duitse vrouw bent, en dat alles wat je bent te danken is aan je volk. Het document legt uit dat, terwijl de “genetisch gezonde” Duitse vrouw van de wereld zal verdwijnen, alles wat zij overdraagt aan haar nakomelingen – die er hopelijk in overvloed zullen zijn – achter zal blijven, en dus “Uw natie zal eeuwig leven!”
De andere geboden sporen Duitse vrouwen aan hun huwelijkspartner zorgvuldig te kiezen: dat wil zeggen “alleen van hetzelfde Arische bloed of van Noords bloed.” Het vermengen van rassen die niet bij elkaar passen leidt vaak tot rassendegeneratie, aldus het document – en tot de ondergang van volkeren en naties. Duitse vrouwen werd bovendien bevolen zich verre te houden van leden van vreemde rassen die niet van Europese afkomst zijn, en hun lichaam zuiver te houden omdat “kortstondig genot” iemands gezondheid en genetische opmaak voor altijd kan vernietigen – “een vloek die u, uw kinderen en uw kleinkinderen zal treffen.”
Duitse vrouwen werd verteld dat ze hun potentiële partner naar zijn “voorouders” moesten vragen. Trouw nooit met een goede man uit een slechte familie, zo werd geschreven, want geen enkel medisch middel kan bedorven “genetisch materiaal” veranderen; aanbevolen werd om de potentiële echtgenoot zelfs aan medische tests te onderwerpen. Aanvullend advies op de lijst: “Zoek een metgezel, geen speelkameraadje. Het doel van het huwelijk is kinderen op de wereld te zetten en nakomelingen groot te brengen. Dit uiteindelijke doel kan alleen worden bereikt tussen mensen die in ras, fysiek en emotioneel opzicht homogeen zijn … Wie erfelijk geschikt is, moet niet ongehuwd blijven.”
Een vrouw die helaas niet gezond of geschikt was om kinderen te baren, zelfs als haar familie “zuiver Duits” was, liep het gevaar door de staat gesteriliseerd te worden. Met dit doel namen de Nazi’s in juli 1933, slechts enkele maanden na hun machtsovername, de Wet ter voorkoming van nakomelingen met erfelijke ziekten aan.
Ongeveer 400 Duitsers die werden gediagnosticeerd als “zwakzinnig”, geestesziek of met andere handicaps die als erfelijk werden beschouwd, ondergingen tijdens het Nazi-tijdperk chirurgische sterilisatie, eerst officieel en later in het geheim. Om kandidaten voor sterilisatie te vinden voerden de nazi’s dubieuze intelligentietests uit. Onder hun slachtoffers waren veel arme en ongeschoolde mensen.
Zieke nazi-ziel
De tentoonstelling “Deadly Medicine” in het Ghetto Fighters’ House Museum trekt een rechte lijn tussen het “euthanasie”-programma dat de nazi’s al voor het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog startten – en waarvan de meeste slachtoffers niet-joodse Duitsers waren – en het uitvoeren van dergelijke “medische procedures” op slachtoffers uit andere groepen: Joden, zigeuners, homoseksuelen en iedereen die een bedreiging vormde voor de gezondheid van de Duitse natie.
Naast de bovengenoemde Tien Geboden, en uitleg over de test die werd uitgevoerd op de “zwakbegaafden”, toont de tentoonstelling ook andere historische documenten die een venster openen op de zieke nazi-ziel. Een daarvan is een ontvangstbewijs, ondertekend door niemand minder dan Dr. Josef Mengele, die in juni 1944 de overbrenging goedkeurde van het onthoofde hoofd van een 12-jarige zigeunerjongen als “onderzoeksmateriaal”. Een ander tentoongesteld document instrueert Duitse vroedvrouwen de autoriteiten op de hoogte te stellen van de geboorte van zuigelingen met een lichamelijke of verstandelijke afwijking, zonder dat de ouders weten dat het kind om die reden gedoemd is tot “euthanasie”.
“Deadly Medicine” maakt zijn Israëlische debuut enkele maanden nadat een monument ter nagedachtenis van de slachtoffers van genoemde euthanasiecampagne werd ingewijd in Berlijn, en de discussie over de Duitse slachtoffers van de nazi’s de mensen in het land opnieuw begint bezig te houden. Tussen januari 1940 en augustus 1941 werden meer dan 70.000 mensen gedood, de meesten van hen niet-joodse Duitsers, in gaskamers gecamoufleerd als douches in euthanasie-inrichtingen in Duitsland en Oostenrijk.
Als onderdeel van het geheime programma, dat “Operatie T-4” werd genoemd, werden patiënten die als “ongeneeslijk” of onproductief werden geclassificeerd, uitgekozen om te worden gedood. Als gevolg van een landelijk protest in Duitsland, stopte Hitler het programma van het doden door gas, maar de euthanasie ging door tot het einde van de oorlog, en kostte het leven van in totaal ongeveer 200.000 mensen. Hun lichaamsdelen werden opgestuurd naar wetenschappers zoals Dr. Julius Hallervorden uit Berlijn, die honderden hersenen van dergelijke slachtoffers ontving.
“Onder die hersenen bevonden zich prachtige materialen, mooie mentale gebreken, misvormingen en vroege kinderziekten,” zei hij na de oorlog, zoals gedocumenteerd in de tentoonstelling.
De belangrijkste coördinator van het hele programma was de Berlijnse kinderarts Dr. Ernst Wentzler. Hoewel hij methoden had ontwikkeld voor de behandeling van te vroeg geboren kinderen of baby’s met geboorteafwijkingen, was hij ook voorstander van het inkorten van het leven van “ongeneeslijken”. In 1934 sloot hij zich aan bij de Nazi Partij; tussen 1939 en 1945, als een leidinggevende figuur in de euthanasie inspanning, testte en beoordeelde hij patiënten en gaf opdracht tot de moord op duizenden kinderen.
Ook op de lijst van de beruchte artsen en wetenschappers die verschijnen in de show in het Ghetto Fighters’ museum is, natuurlijk, Dr. Mengele, die sadistische medische experimenten uitvoerde op de gevangenen van het vernietigingskamp Auschwitz, en de bijnaam kreeg van de “Engel des Doods”. Mengele, die zijn leven beëindigde door in zee te verdrinken, opereerde niet in een vacuüm. Er zijn ook foto’s en documenten te zien die de rekrutering beschrijven van veel Duitse wetenschappers, waaronder artsen, genetici en biologen – allemaal onderdeel van de vernietigingsmachine van de nazi’s.
Een van de foto’s in “Deadly Medicine” documenteert een antropologische conferentie in Tubingen, Duitsland in september 1937. Dr. Mengele is daar te zien samen met drie andere figuren uit de wereld van de wetenschap, die de weg vrijmaakten voor de Endlösung van de Europese Joden, en nazi-Duitsland de biologische “rechtvaardiging” verschaften voor hun moorddaden.
De eerste was zijn leermeester en mentor, bioloog en onderzoeker van tweelingen Otmar von Verschuer, directeur van het Kaiser Wilhelm Instituut voor Antropologie, Menselijke Erfelijkheid en Eugenetica. De tweede was de antropoloog Eugen Fischer, die een “studie” uitvoerde naar Afrikaanse kinderen en vaststelde dat zij van “een inferieure raciale kwaliteit” waren. De derde was psychiater Alfred Ploetz, die theorieën ontwikkelde over raciale inferioriteit en de term “rassenhygiëne” tot een gangbare uitdrukking maakte in Nazi-Duitsland.
Een andere arts wiens verachtelijke activiteiten in de tentoonstelling worden gepresenteerd is gynaecoloog Karl Klauberg, die behandelingen ontwikkelde voor onvruchtbare vrouwen, maar in 1943 en 1944 experimenten uitvoerde in Auschwitz op zoek naar een goedkope en efficiënte methode voor massale sterilisatie. Ongeveer 700 vrouwen, de meesten Joden, werden het slachtoffer van Klaubergs experimenten. Hij injecteerde gifstoffen in hun baarmoeder die ondraaglijke pijn en soms de dood veroorzaakten.
“De dag is niet ver meer dat ik zal kunnen zeggen dat één dokter, mogelijk met 10 assistenten, waarschijnlijk in staat zal zijn enkele honderden sterilisaties – zo niet 1000 – per dag uit te voeren,” schreef hij aan Heinrich Himmler op 7 juni 1943.
De tentoonstelling herinnert de bezoekers eraan dat de nazi’s niet de eersten waren – en zeker niet de enigen – die raciale theorieën bespraken. De weg van de verdraaiing van Charles Darwin’s “Origin of the Species” tot de toepassing van theorieën over “rassenverbetering” in de gaskamers was lang, en begon ver van Duitsland al in de 19e eeuw. Het was inderdaad de Britse wetenschapper Francis Galton, die in 1822 de uitdrukking “eugenetica” (“goed geboren” in het Grieks) bedacht om een sociaal-wetenschappelijke filosofie voor rasverbetering te beschrijven. Volgens de eugenetica moeten inspanningen worden geleverd om de verspreiding van positieve erfelijke eigenschappen te bevorderen, en om de vermenigvuldiging van mensen met gebreken en handicaps te voorkomen.
Mensen die deze filosofie aannamen, waren te vinden in Europa, de Verenigde Staten, Zuid-Amerika en Palestina. Wetten die gedwongen sterilisatie toestonden werden zelfs in de Verenigde Staten aangenomen, die zich meer dan wat ook van oudsher identificeren met de waarden van het liberalisme. Dit schreef Oliver Wendell Holmes, rechter van het Hooggerechtshof, in 1927, in een discussie over Carrie Buck, een vrouw die onder dwang werd gesteriliseerd nadat was gebleken dat zij leed aan een geestelijke afwijking:
“Wij hebben meer dan eens gezien dat het algemeen welzijn een beroep kan doen op de beste burgers voor hun leven. Het zou vreemd zijn als het geen beroep zou kunnen doen op hen die reeds de kracht van de Staat verbruiken voor deze mindere offers, vaak niet als zodanig gevoeld door de betrokkenen, om te voorkomen dat we overspoeld worden met onbekwamen… Het principe dat verplichte vaccinatie ondersteunt is breed genoeg om ook het doorsnijden van de eileiders te dekken. Drie generaties van imbecielen zijn genoeg.”
Zes jaar later kwamen de Nazi’s aan de macht en gebruikten sommige van deze principes als wetenschappelijke rechtvaardiging voor een moorddadig beleid van enorme omvang.