De Hebreeuwse Bijbel is een complexe en diverse verzameling van oude boeken, bijna geheel geschreven in het Hebreeuws, hoewel enkele verspreide passages in het nauw verwante Aramees voorkomen.
- Het oudste Hebreeuwse document sinds de Dode Zee-rollen ontcijferd – het is Leviticus
- Werd de Torah echt door Mozes geschreven?
- Waarom het niet uitmaakt of de Exodus heeft plaatsgevonden
Orthodox Jodendom ziet de Bijbel als het Woord van God vanaf de Sinaï. Moderne geleerden erkennen de goddelijke inspiratie van vele gedeelten, maar beschouwen andere als het werk van zeer menselijke auteurs en redacteuren, die soms een bepaalde aardse agenda weerspiegelen. Het schrijven van dit omvangrijke werk nam eeuwen in beslag, en er zouden nog eeuwen voorbijgaan voordat de Hebreeuwse tekst eindelijk was gestandaardiseerd in de onaantastbare vorm die wij vandaag de dag kennen: rond 200 n.Chr. is een gangbare opvatting van de geleerden.
De Hebreeuwse Bijbel omvat 24 boeken, gerangschikt in een specifieke volgorde binnen drie grote divisies.
De eerste en bekendste is “Torah,” losjes vertaald als “de wet,” maar vaak aangeduid als de Pentateuch of Vijf Boeken van Mozes (van Genesis tot Deuteronomium). De Torah, met de hand geschreven op perkamenten rollen, werd uiteindelijk verdeeld in vaste wekelijkse porties, die nog steeds regelmatig worden gelezen – in rolvorm – in synagogen van alle Joodse denominaties.
Aan de ene kant is de Torah het basisverhaal van het Joodse volk. Als het eenmaal voorbij het scheppingsverhaal en de vroege menselijke genealogie is, introduceert het Abraham & Co. als de eerste monotheïsten en voorvaderen van de natie, en gaat het verder via de Hebreeuwse slavernij in Egypte naar Mozes, de Exodus en de dramatische overhandiging van de Torah op de berg Sinaï. De lange zwerftocht door de woestijn van deze nieuwe, op geloof gebaseerde natie, die nu de “Kinderen van Israël” worden genoemd, eindigt met de dood van Mozes, en het volk staat klaar om Kanaän binnen te gaan.
Aan de andere kant is de Torah het primaire Joodse religieuze geschrift, met de berg Sinaï als het verheven moment van Goddelijke openbaring en verbond met het volk. Het verwoordt de religieuze voorschriften, rituelen en morele leringen die uiteindelijk zouden worden geïnterpreteerd, uitgebreid en zelfs getransformeerd tot wat we vandaag kennen als het Jodendom.
De tweede divisie van de Hebreeuwse Bijbel is “Nevi’im” – “Profeten”. Deze wordt op zijn beurt weer onderverdeeld in de “Vroegere Profeten” (de historische werken van Jozua, Rechters, de twee boeken van Samuël die als afzonderlijke boeken verschijnen maar als één boek worden beschouwd, en de op soortgelijke wijze georganiseerde twee boeken van Koningen), en de “Latere Profeten” (de drie “grote” profeten, Jesaja, Jeremia en Ezechiël, en 12 “kleine” profeten die als één boek worden beschouwd). Geleerden merken op dat de term “minder belangrijk” niet impliceert dat deze profeten minder belangrijk waren, maar dat de werken die in hun naam tot ons zijn gekomen, zeer kort zijn.
De derde afdeling, “Ketuvim” – “Geschriften” – bevat al het andere: de poëtische literatuur van Psalmen, Spreuken en Job; de vijf “megillot” (rollen) van Hooglied, Ruth, Klaagliederen, Prediker en Esther, die op specifieke data van de Joodse kalender in het openbaar worden voorgelezen; het boek Daniël; Ezra en Nehemia, die afzonderlijk verschijnen maar als één boek worden beschouwd; en, ter afsluiting van de Hebreeuwse canon, de twee boeken Kronieken (ook als één boek beschouwd), die parallel lopen met de vroegere historische verhalen in Samuël en Koningen.
In het Hebreeuws wordt de Bijbel de “Tenach” genoemd, een acroniem van de Hebreeuwse namen van de drie divisies.
Standaardisering van de tekst
Natuurlijk genoeg zijn er fouten in de bijbelse tekst geslopen toen deze van generatie op generatie werd doorgegeven. Vergelijkingen tussen overgeleverde oude versies, waarvan sommige slechts fragmenten zijn, tonen zowel kleine als meer significante variaties. Er was behoefte aan standaardisatie van de tekst; maar dat vereiste op zijn beurt ook overeenstemming over de “klinkerisering” van wat in wezen een consonantentaal is, om de juiste uitspraak en betekenis vast te stellen.
Het probleem werd aangepakt door generaties Joodse geleerden die bekend stonden als de Masoretes (van het Hebreeuws voor “doorgeven”, als in “het doorgeven” van een traditie), die actief waren in Israël en Babylonië in de 7e tot 10e eeuw n.Chr. Hun grootste werk, de Masoretische Tekst, is de erkende standaard Hebreeuwse bijbeltekst, en de basis van veel christelijke vertalingen tot op de dag van vandaag. De beroemde 10e-eeuwse Aleppo Codex, nu in het Israel Museum, Jeruzalem, wordt beschouwd als de meest gezaghebbende overgebleven versie van die tekst. Het bevat de punten en streepjes die de Hebreeuwse klinkers voorstellen, maar die in Torah-rollen ontbreken, evenals een reeks esoterische symbolen die tegelijk dienen als accenten, interpunctie en cantillatie (muzikale aanwijzingen voor hoe de tekst moet worden gezongen).
De Christelijke Bijbel
Het “Oude Testament” van de Christelijke Bijbel is niet identiek aan de Hebreeuwse Bijbel. De Pentateuch werd intact gelaten, maar de Joodse onderverdelingen van Profeten en Geschriften werden herschikt. Boeken die in de Hebreeuwse Bijbel als onderverdelingen voorkomen, kregen hun eigen status als afzonderlijke boeken in het christelijke schrift, en de volgorde van de boeken werd gereorganiseerd, ogenschijnlijk om historische lijnen te volgen.
Het boek Ruth, bijvoorbeeld, dat de idylle van de overgrootmoeder van koning David verhaalt, kreeg een chronologisch “zinnige” plaats tussen Rechters en 1 Samuël. De historische boeken Kronieken werden “gepromoveerd” tot een plaats onmiddellijk na 2 Koningen, en werden op hun beurt gevolgd door Ezra, Nehemia, Esther, en Job, vier boeken met een duidelijke historische context. En het boek Klaagliederen, dat traditioneel wordt toegeschreven aan de profeet Jeremia, werd verplaatst direct na het boek dat zijn naam draagt. Veelbetekenend voor christelijke theologen is dat het Oude Testament in de christelijke Bijbel nu eindigt met de profeten, en vooruitblikt naar het christelijke Nieuwe Testament.
De katholieke editie van de Bijbel bevat wat soms wordt aangeduid als de Apocriefen, een half dozijn extra boeken, meestal uit de Hellenistische periode, die noch in de Joodse bijbelse canon noch in de protestantse versie zijn “opgenomen”; de Oosters-orthodoxe editie bevat nog meer toevoegingen.
Een meer fundamenteel verschil ligt in de eigenlijke vertaling van de Heilige Schrift. Bekwame vertalers raadplegen gewoonlijk een reeks oude versies en andere bronnen, maar de resultaten kunnen zeer verschillend zijn. Protestantse uitgaven van de Bijbel, bijvoorbeeld, hebben de neiging de Hebreeuwse Masoretische Tekst nauwgezet te volgen, terwijl anderen zich hebben vastgeklampt aan de Griekse vertaling van de Hebreeuwse Bijbel, bekend als de Septuagint, die ontstond in Alexandrië, Egypte, in de derde en tweede eeuw voor Christus. Verschillen tussen deze twee dominante versies (er waren er meer) hadden soms ernstige theologische implicaties, en het debat heeft eeuwenlang gewoed.
Eindeloze inspiratie
De mystiek van de Bijbel is een eindeloze bron van inspiratie geweest voor kunstenaars, componisten en schrijvers. En voor wannabe record-brekers, lijkt het. De grootste bijbel ooit is een exemplaar van de King James Version (met zowel het Oude als het Nieuwe Testament), met de hand gedrukt door Louis Waynai, een Amerikaan, in 1930. Hij weegt ongeveer een halve ton en staat in de bibliotheek van Abilene Christian University, Texas.
“En toen was er Nano!” De kleinste bijbel ooit werd in 2009 geproduceerd door wetenschappers van het Nanotechnology Institute van het Technion-Israel Institute of Technology in Haifa. De 1,2 miljoen letters van de Hebreeuwse Bijbel werden met een gerichte ionenbundel geëtst op een vergulde silicium microchip ter grootte van een suikerkorrel. Er is een vergroting van minstens 10.000 nodig om ze leesbaar te maken.
Een van de eerste twee exemplaren werd aangeboden aan Paus Benedictus XVI tijdens zijn bezoek aan het Heilige Land dat jaar. Een ander werd speciaal gemaakt voor de huidige jubileumtentoonstelling van het Israel Museum, Jeruzalem.