Davidsster

De davidsster

De davidsster is een algemeen erkend symbool van het jodendom, genoemd naar koning David van het oude Israël, dat bestaat uit twee in elkaar grijpende gelijkzijdige driehoeken. Volgens de legende zou de Davidsster zijn voortgekomen uit het Schild van David (bekend als de Magen David in het Hebreeuws, מָגֵן דָּוִד). Het kan ook zijn geëvolueerd van het mysterieuze Zegel van Salomo (vijfpuntige ster) dat in de oude wereld als talisman werd gebruikt. Echter, de afkomst van de ster als een gemeenschappelijk Joods symbool werd pas wijdverbreid in de late Middeleeuwen. Sindsdien is het een van de bepalende symbolen van het jodendom geworden, samen met het meer oude symbool van de Menorah. De ster is gebruikt om de omslag van de Tora te versieren, en het is te vinden op Joodse synagogen en grafstenen.

Hoewel het symbool een gevarieerde emotionele geschiedenis heeft gehad voor het Joodse volk vanwege zijn associatie met de Holocaust (toen het door de Nazi’s werd gebruikt om Joden te stigmatiseren), is de Davidsster vandaag de dag nog steeds een heroïsch symbool voor veel Joden. Het werd aangenomen als het belangrijkste symbool op de moderne vlag van de in 1948 opgerichte Staat Israël.

Betekenis

Er zijn verschillende interpretaties van de betekenis van de davidster. Het vaakst wordt de ster in verband gebracht met het getal zeven (afgeleid van de zes punten plus het middelpunt). Dit getal heeft een aanzienlijke religieuze betekenis in het Jodendom, die kan worden afgeleid uit verschillende voorbeelden, waaronder de zes dagen van de schepping plus de zevende rustdag, alsmede de zeven aartsengelen van God. In dezelfde geest kan de Davidsster zich hebben ontwikkeld als een abstract symbool van de Menorah (het meer traditionele symbool voor het Jodendom dat ooit in de Tempel van Jeruzalem stond), vanwege de associatie met licht en de geometrische organisatie in 3+3+1, wat overeenkomt met de zeven takken van de Menorah.

Een andere kijk op de Davidsster lokaliseert de betekenis ervan in de naam David zelf. In de Hebreeuwse spelling (דוד), bevat David slechts drie karakters, waarvan er twee “D” zijn (of “Dalet,” in het Hebreeuws). In de oudheid werd deze letter geschreven in een vorm die veel op een driehoek lijkt, vergelijkbaar met de Griekse letter Delta (Δ). Het symbool kan dus een familiewapen zijn geweest, gevormd door het omdraaien en naast elkaar plaatsen van de twee meest prominente letters in de naam.

Het hexagram staat in astrologische kringen ook bekend als de “Koningsster”, en was een belangrijk astrologisch symbool in het Zoroastrisme, dat de astrologische horoscoop kan voorstellen ten tijde van Davids geboorte of zalving als koning.

Geschiedenis

Hoewel de precieze oorsprong van het verband tussen het symbool en de Joodse identiteit onbekend is, vertelt een populair volksverhaal dat de Davidsster letterlijk gemodelleerd is naar het schild van de jonge Israëlitische krijger David (de latere koning David). Om metaal te besparen werd het schild niet van metaal gemaakt, maar van leer dat over het eenvoudigste frame gespannen was dat het ronde schild zou dragen: twee in elkaar grijpende driehoeken. Er bestaat echter geen betrouwbaar historisch bewijs voor deze vermeende oorsprong.

Het vroegste archeologische bewijs voor het Joodse gebruik van het symbool komt van een inscriptie die wordt toegeschreven aan Joshua ben Asayahu aan het eind van de zevende eeuw v.C.: Sidon. De vroegste overgebleven Joodse tekst waarin het wordt genoemd is de Eshkol Ha-Kofer van een Karaiet genaamd Judah Hadassi, uit de twaalfde eeuw v.C., waarin staat: “Zeven namen van engelen gaan vooraf aan de mezuzah: Michael, Gabriel, etc. … Tetragrammaton bescherm je! En evenzo wordt het teken, dat het ‘Schild van David’ wordt genoemd, naast de naam van elke engel geplaatst.”

In het middeleeuwse Jodendom maakte de populaire Kabbala gebruik van de Ster van David, door de Tien Sefiroth, of sferen, erin te rangschikken, en het op amuletten te plaatsen. Kabbalistisch gezien symboliseert de Davidster/Schild van David de zes richtingen van de ruimte plus het centrum, onder invloed van de beschrijving van de ruimte gevonden in de Sefer Yetsira: Boven, Beneden, Oost, West, Zuid, Noord, en Centrum. Congruent, onder invloed van de Zohar, vertegenwoordigt het de Zes Sefirot van het Mannelijke (Zeir Anpin) verenigd met de Zevende Sefirot van het Vrouwelijke (Nekuva). Het teken is echter nergens te vinden in de klassieke kabbalistische teksten zelf, zoals de Zohar en dergelijke. Daarom is het gebruik ervan als sefirotisch diagram in amuletten eerder een herinterpretatie van een reeds bestaand magisch symbool.

Er is gesuggereerd dat Isaac Luria invloed heeft gehad op het feit dat de Davidsster een nationaal Joods embleem is geworden door te leren dat de elementen van het bord voor de Seder-avond moeten worden geplaatst in de volgorde van het hexagram, boven de drie sefirot “Kroon, wijsheid en inzicht, onder de andere zeven.” Uiteindelijk werd het hexagram gebruikt als architectonisch ornament op synagogen, zoals bijvoorbeeld op de kathedralen van Brandenburg en Stendal, en op de Marktkirche te Hannover.

De davidster in het oudste bewaard gebleven complete afschrift van de Masoretische tekst, de Leningrad Codex, gedateerd 1008.

De vroegste Joodse literaire bron die melding maakt van het Schild van David is de Eshkol Ha-Kofer van Judah Hadassi uit het midden van de twaalfde eeuw v.Chr, waarin zeven schilden worden gebruikt in een amulet voor een mezuzah.

Een manuscript TaNaK gedateerd 1307 en toebehorend aan Rabbi Yosef bar Yehuda ben Marvas uit Toledo, Spanje, was versierd met een Schild van David.

In 1354 schreef Koning Karel IV van Bohemen aan de Joden van Praag een rode vlag voor waarop zowel het schild van David als het zegel van Salomo was afgebeeld. Later wordt opgetekend dat de Joden koning Matthias (Mathios Kuruvenus) van Ofen (Boedapest, Hongarije) in 1460 ontmoetten met een andere rode vlag waarop twee pentagrammen met twee gouden sterren waren afgebeeld. Het pentagram kan dus ook bij de Joden in gebruik zijn geweest. Het komt al in het jaar 1073 in een manuscript voor.

Een synagoge in Karlsruhe, Duitsland, met de omtrek van een Davidsster

In een Hebreeuws gebedenboek, gedrukt in Praag in 1512, staat een groot Davidsschild op de omslag. In het colofon staat geschreven: “Een ieder onder zijn vlag naar het huis van zijn vaderen… en hij zal het verdienen een overvloedig geschenk te schenken aan een ieder die het Schild van David vastgrijpt.” In 1592 kreeg Mordechai Maizel toestemming om “een vlag van Koning David, gelijk aan die op de Hoofdsynagoge” op zijn synagoge in Praag aan te brengen. In 1648 kregen de Joden van Praag opnieuw toestemming een vlag te voeren, als erkenning voor hun aandeel in de verdediging van de stad tegen de Zweden. Op een rode achtergrond stond een geel Davidsschild, met in het midden een Zweedse ster.

De Davidsster is ook te vinden op de grafstenen van Joden die honderden jaren teruggaan in Europa, toen het geaccepteerd werd als het universele symbool van het Joodse volk. Na de Joodse emancipatie na de Franse Revolutie kozen Joodse gemeenschappen de Davidsster om zichzelf te vertegenwoordigen, vergelijkbaar met het kruis dat door de meeste christenen wordt gebruikt.

Sommige orthodoxe Joodse groepen verwerpen echter het gebruik van de hexagram Davidsster vanwege de associatie met magie en het occulte en zij erkennen het niet als een Joods symbool.

Sommige Haredi-groepen, zoals Neturei Karta en Satmar, verwerpen het omdat zij het associëren met zionisme. Niettemin hebben veel Modern Orthodoxe synagogen, en veel synagogen van andere Joodse bewegingen, de Israëlische vlag met de Davidsster prominent aan de voorkant van de synagogen bij de Ark die de Torarollen bevat.

Mythologie

De Joodse overlevering verbindt het symbool van de Davidsster met het Zegel van Salomo, de magische zegelring die Koning Salomo gebruikte om demonen en geesten te beheersen. Geleerden hebben ooit gespeculeerd dat het hexagram een overblijfsel zou kunnen zijn van oude Egyptische religieuze praktijken, overgenomen door Joden die zich reeds in de tijd van Koning Salomo bezighielden met occultisme en syncretisme. Dergelijke beweringen zijn echter onwaarschijnlijk vanwege de schaarste aan bewijsmateriaal in Egyptische religieuze praktijken voor Christus. Waar hellenistische gnostici en Egyptenaren wel pentagrammen gebruikten in hun amuletten (zoals het “pentalpha” symbool), gebruikten zij geen hexagrammen, hetgeen opvallend afwezig is in de oude papyri.

De Joodse overlevering brengt het symbool ook in verband met een magisch schild dat Koning David zou hebben bezeten en dat hem beschermde tegen vijanden. Het Schild van David wordt niet genoemd in de oude rabbijnse literatuur. Een verondersteld “Davids Schild” is echter onlangs aangetroffen op een Joodse grafsteen in Taranto, in Zuid-Italië, die mogelijk dateert uit de derde eeuw v. Chr. Evenzo is een steen met het schild gevonden in de boog van een synagoge in Galilea uit de derde of vierde eeuw.

Gebruik door de nazi’s

Het Jude-insigne

Een Davidster, vaak geel, werd tijdens de Holocaust door de nazi’s gebruikt als identificatiemethode voor joden. Na de Duitse inval in Polen in 1939 waren er aanvankelijk verschillende plaatselijke verordeningen die Joden dwongen een apart teken te dragen (bijv. in het Generalgouvernement een witte armband met een blauwe Davidsster erop, in de Warthegau een geel insigne in de vorm van een Davidsster op de rechterborst en op de rug). De verplichting om de davidster te dragen met het woord Jude (Duits voor Jood) erop, werd vervolgens uitgebreid tot alle Joden ouder dan zes jaar in het Reich en het Protectoraat Bohemen en Moravië door een decreet uitgevaardigd op 1 september 1941 en ondertekend door Reinhard Heydrich. Het werd geleidelijk ingevoerd in andere door Duitsland bezette gebieden, waar lokale woorden werden gebruikt (bijv. Juif in het Frans, Jood in het Nederlands).

Joodse gevangenen in concentratiekampen werden later gedwongen soortgelijke nazi-concentratiekamp badges te dragen.

Modern gebruik

Het Magen David Adom embleem

De davidster blijft een heroïsch symbool voor veel moderne Joden, en het is overgenomen op de vlag van Israël met de oprichting van de moderne staat Israël in 1948.

In het moderne Israël wordt de Davidsster gebruikt door de Magen David Adom (MDA) (Rode Schild van David), Israëls enige officiële medische nood-, rampen-, en ambulancedienst. Het is een officieel lid van het Internationale Comité van het Rode Kruis.

Noten

• Friedmann, M. Seder Eliyahu Rabbah ve-Seder Eliyahu Ztṭa. Wenen. 1901.
• Oegema, G.S. De geschiedenis van het Davidsschild, de geboorte van een symbool. Peter Lang. 1996. ISBN 3-631-30192-8
• Schwandtner. Scriptores Rerum Hungaricarum, ii. 148.
• Teutsch, Ellen, and Frankel, Betsy Patkin. De encyclopedie van joodse symbolen. Jason Aronson. 1996. ISBN 978-1568217420
• Thiele, Shlomo Weiss. De structuur van de schepping: De Davidsster als blauwdruk van het heelal. BookSurge Publishing. 2006. ISBN 978-1419622540

Alle links opgehaald 3 januari 2020.

• Joodse Encyclopedie. Magen Dawid.
• Starbird, Margaret. De Archetypische Mandala van de Davidsster.