Britannië had kunnen leven met een Duitse overwinning in de eerste wereldoorlog, en had in 1914 uit het conflict moeten blijven, aldus de historicus Niall Ferguson, die de interventie omschreef als “de grootste fout in de moderne geschiedenis”.
In een interview met BBC History Magazine zei Ferguson dat er geen onmiddellijke dreiging was geweest voor Groot-Brittannië, dat een door Duitsland gedomineerd Europa op een later tijdstip op zijn eigen voorwaarden het hoofd had kunnen bieden, in plaats van onvoorbereid in te grijpen, wat tot catastrofale kosten leidde.
“Groot-Brittannië had inderdaad kunnen leven met een Duitse overwinning. Sterker nog, het zou in het belang van Groot-Brittannië zijn geweest om er in 1914 buiten te blijven,” zei hij voorafgaand aan een documentaire gebaseerd op zijn boek The Pity of War, die door BBC2 zal worden vertoond als onderdeel van het eeuwfeestseizoen van de omroep.
De Laurence A Tisch hoogleraar geschiedenis aan de Harvard University verwierp het idee dat Groot-Brittannië in 1914 gedwongen was om op te treden om zijn grenzen en de Kanaalhavens veilig te stellen. “Dit argument, dat zeer verleidelijk is, heeft één enorme tekortkoming, namelijk dat Groot-Brittannië precies die situatie heeft getolereerd die zich voordeed toen Napoleon het Europese continent overrompelde, en niet onmiddellijk landmacht naar Europa stuurde. Pas tijdens de peninsulaire oorlog heeft Groot-Brittannië grondtroepen tegen Napoleon ingezet. Dus strategisch gezien, als Groot-Brittannië niet in 1914 ten strijde was getrokken, zou het nog steeds de optie hebben gehad om later in te grijpen, net zoals het de optie had gehad om in te grijpen nadat de revolutionaire oorlogen al enige tijd aan de gang waren.”
Het was opmerkelijk, zei hij, dat Groot-Brittannië zo vroeg in 1914 over land ingreep, terwijl het totaal onvoorbereid was.
“Een leger min of meer van de grond af opbouwen en het dan de strijd tegen de Duitsers insturen was een recept voor desastreuze verliezen. En als men zich afvraagt of dit de beste manier was voor Groot-Brittannië om het hoofd te bieden aan de uitdaging van het keizerlijke Duitsland, dan is mijn antwoord nee.
“Zelfs als Duitsland Frankrijk en Rusland had verslagen, zou het een vrij grote uitdaging hebben gehad om het nieuwe, door Duitsland gedomineerde Europa te besturen en zou het in marinaal en financieel opzicht aanzienlijk zwakker zijn gebleven dan het Britse rijk. Gezien de middelen die Groot-Brittannië in 1914 ter beschikking had, zou het een betere strategie zijn geweest om te wachten en de Duitse uitdaging later aan te pakken, wanneer Groot-Brittannië op zijn eigen voorwaarden kon reageren, profiterend van zijn veel grotere marine- en financiële mogelijkheden.”
De opmerkingen zullen zeker het vuur aanwakkeren van het debat dat is aangewakkerd door de minister van Onderwijs, Michael Gove, over de vraag of de rol van Groot-Brittannië in de oorlog moet worden gezien als heldhaftige moed of als een monumentale fout.
Gove viel in een artikel in de Daily Mail “linkse academici aan die maar al te graag deze mythen voeden door de rol van Groot-Brittannië in het conflict aan te vallen”, en hekelde het Blackadder-portret van de oorlog als “een reeks catastrofale fouten begaan door een uit de lucht gegrepen elite”.
Ferguson is ondubbelzinnig: “We moeten dit niet zien als een grote overwinning of een vreselijke misdaad, maar meer als de grootste fout in de moderne geschiedenis.”
Hij vervolgde: “Laat ik benadrukken dat de kosten van de eerste wereldoorlog voor Groot-Brittannië catastrofaal waren en het Britse rijk aan het eind van de oorlog in een sterk verzwakte staat achterlieten… Het had een enorme schuld opgebouwd, waarvan de kosten de militaire capaciteit van Groot-Brittannië tijdens het interbellum werkelijk beperkten. Dan was er het verlies aan mankracht – niet alleen al die aristocratische officieren, maar ook de vele, vele, vele geschoolde arbeiders die in de oorlog omkwamen of blijvend arbeidsongeschikt werden.
“We moeten natuurlijk sympathie voelen voor de mannen zoals mijn grootvader die in de eerste wereldoorlog vochten, want hun lijden was nauwelijks voorstelbaar. Het dodental, dat groter was dan in de Tweede Wereldoorlog, was het pijnlijkste dat Groot-Brittannië ooit in een oorlog heeft meegemaakt.”
Maar, voegde hij eraan toe, we moeten ook ontzetting voelen dat de leiders, niet alleen van Groot-Brittannië maar ook van de Europese staten, beslissingen hebben kunnen nemen die tot zo’n afschuwelijke slachting hebben geleid.
“Argumenten over eer klinken vandaag natuurlijk net zo door als in 1914, maar je kunt een te hoge prijs betalen voor het hooghouden van het begrip eer, en ik denk dat Groot-Brittannië dat uiteindelijk heeft gedaan.”
Hij geeft toe dat als Groot-Brittannië in 1914 een stap terug had gedaan, het zijn beloften om de Belgische neutraliteit te handhaven, zou hebben verzaakt. “Maar raad eens? Realisme in het buitenlands beleid heeft een lange en voorname traditie, niet het minst in Groot-Brittannië – anders zouden de Fransen nooit klagen over ‘perfidious Albion’. Voor Groot-Brittannië zou het uiteindelijk veel beter zijn geweest om te denken in termen van nationaal belang in plaats van in termen van een gedateerd verdrag.”
Ferguson, geen onbekende op het gebied van controverse, zal zich waarschijnlijk geen zorgen maken over het onder vuur komen te liggen van zijn opvattingen. Vorig jaar wist hij een enorme rel te veroorzaken over een reeds lang overleden econoom toen hij suggereerde dat John Maynard Keynes geen belang had bij de toekomst omdat hij homo en kinderloos was – hoewel hij later zijn excuses aanbood en zijn opmerkingen “dom en tactloos” noemde.
{topLeft}}
{{bottomLeft}}
{topRight}}
{{bottomRight}}
{{/goalExceededMarkerPercentage}}
{{/ticker}}
{{heading}}
{{#paragraphs}}
{{.}}
{{/paragrafen}}{highlightedText}}
- Deel op Facebook
- Deel op Twitter
- Deel via e-mail
- Deel op LinkedIn
- Deel op Pinterest
- Deel op WhatsApp
- Deel op Messenger