Alarmsymptomen: Een reden voor alarm?

Het ontbreken van een duidelijke oorzaak en de afwezigheid van een lichamelijke afwijking in de darm (maag, slokdarm en darmen) zijn gemeenschappelijke kenmerken van alle functionele maag-darmstoornissen (GI). Hoewel deze aandoeningen vaker voorkomen dan structurele ziekten, zijn ze niet levensbedreigend. Ze verminderen echter vaak de kwaliteit van leven.

Niettemin sluit de aanwezigheid van een functionele stoornis de mogelijkheid van een co-existente ziekte niet uit, en uw arts zal op de uitkijk staan voor verontrustende symptomen en tekenen. De volgende bespreking beschrijft zogenaamde “alarmsymptomen” die door geen enkele functionele stoornis kunnen worden verklaard, en daarom verder onderzoek vereisen.

Alarmsymptomen

Bloeden

Bloeden uit de darm impliceert dat er een breuk is in de integriteit van het darmslijmvlies (mucosa). Bloedingen kunnen over de hele lengte van de darm optreden en mogelijke oorzaken zijn: goedaardige en kwaadaardige tumoren; ontstekingen zoals colitis infectiosa of inflammatoire darmziekten (IBD); zweren zoals peptische zweren; oesofagitis; of een traumatische scheur zoals kan optreden in de anus (fissuur) of het onderste uiteinde van de slokdarm. Vaak is de bron van de bloeding niet duidelijk, hoewel de aard van de bloeding aanwijzingen kan geven over de oorsprong ervan. Een intestinale bloeding is potentieel ernstig en vereist onderzoek – vaak als een noodgeval.

Rood bloed dat het oppervlak van de ontlasting bedekt, betekent dat de bloeding zich in of net boven de anus bevindt. Het is een veel voorkomend symptoom en meestal blijkt het een scheurtje in de anus zelf (anale fissuur) te zijn, vooral als de ontlasting erg hard is en pijnlijk om te laten gaan. Minder vaak kan een dergelijke bloeding het gevolg zijn van een proctitis (ontsteking van het onderste rectum, meestal als gevolg van IBD) of een rectumtumor. Inspectie van de anus en sigmoïdoscopie kunnen deze opsporen.

Bij mensen met een familiegeschiedenis van darmkanker, of die ouder zijn dan 50 jaar, kan de arts een onderzoek van de dikke darm bevelen om dit uit te sluiten – meestal een colonoscopie.

Gloedrood bloed vermengd met de ontlasting geeft aan dat de bloeding acuut is en waarschijnlijk in de dikke darm zit. Oorzaken zijn onder meer infecties, IBD, diverticula, of tumor. Als er veel bloed verloren is gegaan, zal een spoed colonoscopie nodig zijn. Soms kunnen bloedingen uit de maag zo doorbloed zijn dat het lijkt alsof er helderrood bloed uit het rectum komt. In dat geval kan de betrokkene flauwvallen en tekenen van shock vertonen – een noodsituatie.

Lagere bloedingen uit het bovenste deel van het maag-darmkanaal (slokdarm, maag of twaalfvingerige darm) zijn te zien als donkerder bloed of zelfs als zwarte, teerachtige ontlasting. Bloedende zweren (vaak als gevolg van NSAIDS), of gescheurde slokdarmaders bij leveraandoeningen zijn veel voorkomende oorzaken.

Soms is de bloeding heel langzaam, en van onvoldoende volume om de ontlasting te verkleuren. In dat geval wordt de bloeding “occult” genoemd en kan ze worden opgespoord als de arts merkt dat de persoon bleek is of als bloedonderzoek anemie (laag hemoglobinegehalte) aantoont.

Braken

Braken kan een functionele of structurele aandoening zijn, en zal zelf moeten worden onderzocht. Bloed braken is echter zeker te wijten aan een structurele oorzaak, zoals een maag- of duodenale zweer, maagkanker, slokdarmaderbloeding, of slokdarmontsteking. Gewelddadig braken door welke oorzaak dan ook, ook een functionele, kan de onderste slokdarm scheuren en een bloeding op gang brengen.

Het maakt niet uit of de bloeding helderrood, donkerrood, zwart en teerachtig, of occult is, er moet een structurele oorzaak zijn. Diagnose van de bron van de bloeding en controle van de bloeding zijn prioriteiten. Toevallige functiestoornissen zijn onschuldige omstanders die later kunnen worden behandeld.

Koorts

Koorts is de reactie van het lichaam op een ontsteking, die infectieus kan zijn zoals bij acute bacteriële gastro-enteritis, of niet-infectieus zoals bij IBD. Aangezien er geen openlijke ontsteking is bij functionele darmstoornissen, is koorts altijd te wijten aan iets anders. De meeste koortsen blijken het gevolg te zijn van een acute, korte ziekte, maar koorts moet worden onderzocht als hij aanhoudt. Normaal komt de orale temperatuur niet hoger uit dan 37 graden Celsius (98,6 graden Fahrenheit).

Gewichtsverlies

Mensen verliezen gewicht om andere redenen dan ziekte. Deze kunnen zijn: meer bewegen, minder eten, of bewust op dieet gaan. Normaal gesproken veroorzaken functionele darmstoornissen geen gewichtsverlies, tenzij er sprake is van een begeleidende depressie of angststoornis. Als vuistregel geldt dat een gewichtsverlies van 4,5 kilo in 3 maanden aanzienlijk is en bij gebrek aan een verklaring nader onderzoek kan vereisen.

Moeilijk slikken

Ook bekend als dysfagie, is moeite met slikken een belangrijk symptoom. Anders dan bij globus (waarbij iemand een “brok” in de keel voelt die niets met de maaltijd te maken heeft en desgevraagd wel kan slikken), wijst dysfagie erop dat de slokdarm gedeeltelijk wordt geblokkeerd.

Soms kan slikken ook pijnlijk zijn (odynofagie) en gepaard gaan met heesheid of keelpijn. Een snelle endoscopie is nodig om de bron van de obstructie te vinden, die een goedaardige vernauwing (strictuur) kan zijn, een vezelachtige band aan het onderste uiteinde van de slokdarm (Schatzki-ring), storing van de slokdarmmotiliteit (bv. achalasie), of een goedaardige of kwaadaardige tumor. Slechts in zeldzame gevallen, wanneer alle oorzaken van slokdarmobstructie door onderzoek zijn uitgesloten, kan dysfagie als “functioneel” worden beschouwd.”

Soms komt voedsel vast te zitten in de slokdarm, wat gevaarlijk kan zijn. Snelle aandacht voor dysfagie is belangrijk.

Lees meer over dysfagie

Pijn op de borst

Als men herhaaldelijk pijn op de borst heeft, is het van primair belang om angina pectoris als gevolg van een hartaandoening uit te sluiten. Kenmerkend voor angina pectoris is het gevoel van een zwaar gewicht op de borst, uitbreiding van de pijn naar de linkerarm of hals, uitlokking door lichamelijke activiteit en verlichting bij rust. Gewoonlijk zal een cardioloog de nodige tests doen en, indien deze negatief zijn, de patiënt doorverwijzen naar een gastro-enteroloog om te zoeken naar een slokdarmoorzaak.

Een zorgvuldige anamnese onderscheidt gewoonlijk, maar niet altijd, de pijn op de borst van brandend maagzuur. In veel gevallen is de pijn te wijten aan gastro-oesofageale reflux en reageert deze op adequate doses van een maagzuuronderdrukkend geneesmiddel, zoals een protonpompremmer (PPI). Sommige tests van de slokdarmmotiliteit kunnen nuttig zijn, maar zij stellen zelden een precieze diagnose. Functionele pijn op de borst is ongewoon en wordt alleen gediagnosticeerd als alle structurele oorzaken zijn uitgesloten.

Overige omstandigheden

Een plotselinge verandering in de darmgewoonte of een ander darmsymptoom bij iemand ouder dan 50 jaar moet diagnostische aandacht trekken. Soms betekent dat kanker in de dikke darm, slokdarm of maag, waarbij endoscopie nodig is om dat uit te sluiten.

De darm gaat slapen wanneer wij dat doen, en wordt normaal gesproken niet gestoord door functionele darmsymptomen, hoewel er uitzonderingen zijn. Daarom kan nachtelijke pijn, wanneer deze zich voordoet, een symptoom zijn van een structurele ziekte en nader onderzoek vereisen.

Veel structurele darmziekten komen in families voor, dus het is belangrijk om de familiegeschiedenis te kennen en te melden. Darmkanker, IBD en coeliakie komen vaker voor bij eerstegraads verwanten van getroffen personen. Een familiegeschiedenis van darmkanker moet aanleiding geven tot een colonoscopie om te screenen op precancereuze poliepen waarvan verwijdering kanker kan voorkomen.

Veel deskundigen bevelen nu een colonoscopie aan bij personen ouder dan 50 jaar, ongeacht of er symptomen zijn of niet. De indicatie voor een colonoscopie is hier niet de functionele darmsymptomen, maar veeleer het niet-gerelateerde verhoogde risico op kanker.