15 Surrealistische schilderijen van Salvador Dali

Salvador Dali – de beroemdste surrealist en een van de meest invloedrijke artistieke figuren van de 20e eeuw, is beroemd geworden door zijn excentrieke aard, unieke talent en zeer fantasierijke schilderstijl.

Toen hij zich artistiek vormde in het tijdperk van de vroege moderniteit, toen het representatieve grotendeels werd verlaten in de nieuwe artistieke bewegingen zoals het expressionisme en het kubisme, herkende de jonge Dali de krachtige kracht die uitging van de werken van oude renaissance meesters, en na te hebben geëxperimenteerd met moderne uitdrukkingen, sloot hij zich rond 1929 aan bij de surrealistische beweging. Dit jaar markeerde een belangrijke wending in het leven van Salvador Dali, want in die tijd had hij Gala ontmoet, zijn latere geliefde, echtgenote, muze, model en de belangrijkste inspiratiebron.

Sommige kunsthistorici beweren dat zijn surrealistische tijdperk iets eerder begon, met schilderijen uit 1927 en 1928, die een scala van onderbewuste seksuele fixaties afbeeldden, terwijl ze afweken van de kubistische benadering. Deze schilderijen bevatten de eerste glimpen van het Dalinische landschap, wat een van de meest karakteristieke kenmerken van zijn bijzondere vorm van surrealisme zal blijken te zijn. Geobsedeerd door de subliminale gedachtegang en de spontaniteit van het onbewuste, verdiepte Dali zich met heel zijn wezen in de beweging en werkte samen met de meest prominente filmmaker van de stijl, Luis Bunuel. Bunuel regisseerde verschillende iconische films, L’Age d’Or en Un Chien Andalou, die vreemde bewegingen en onwerkelijke scènes vertonen, die lijken op verlevendigde Dali’s schilderkunst.

Dali werd in 1934 uit de officiële surrealistische kring verstoten, vanwege onenigheid over de oorlog, maar hij exposeerde zijn overwegend surrealistische werken met internationale surrealisten tegen 1940. Daarna behield zijn expressie de herkenbare trekken van de stijl, maar qua onderwerp ging het vooral om verkenningen van wetenschap en religie.

Een van de emblematische schilderijen van Salvador Dali uit deze periode is De volharding van het geheugen, een bijzondere voorstelling van het onvermijdelijke verstrijken van de tijd. Een anekdote erachter vertelt dat Dali geïnspireerd werd door een stuk kaas dat hij ’s nachts gesmolten aantrof, getransformeerd door het urenlang buiten staan. Het schilderij is zowel schokkend als succesvol gebleken en wordt beschouwd als een van de emblemen van Salvador Dali. Hij bleef de diepste angsten en onderdrukkingen van een man onderzoeken door middel van een zeer beschouwende, maar toch uitzonderlijk esthetische stijl.

Omdat hij een briljant tekenaar en colorist was, putte Dali veel inspiratie uit de oude meesters, maar hij transformeerde vormen op extravagante en inventieve manieren, en componeerde een geheel nieuwe, moderne en vernieuwende kunststijl. De schilderijen van Salvador Dali onderscheiden zich door het gebruik van dubbele beeldspraak, ironische scènes, optische illusie, oneirisch landschap en diepe symboliek.

Tijdens zijn hele artistieke leven was Dali in geen geval beperkt tot één enkel medium. Hij werkte met olieverf en aquarel, hij maakte tekeningen, beeldhouwwerken, films en foto’s. Zelfs een vorm van performance was de kunstenaar niet vreemd, evenmin als het maken van sieraden, objecten en andere toegepaste kunstwerken. Zeer productief en buitengewoon begaafd, liet hij een enorme erfenis na voor de generaties van kunstenaars en kunstliefhebbers om te volgen en van te genieten.

Hier vindt u 15 voorbeelden van surrealistische schilderijen van Salvador Dali, als een overzicht dat getuigt van zijn fantastische talent, verbeeldingskracht en meesterschap.

De geest van Vermeer van Delft die als tafel kan worden gebruikt, 1934

Dit kleinschalige schilderij heeft een nogal lange oorspronkelijke titel, en het is de belichaming van Dali’s bewondering voor de grote Vlaamse meester uit de 17e eeuw, Johannes Vermeer. Het geeft het onderwerp weer van Vermeer’s zelfportret in De Schilderkunst, door de lens van Dali’s surrealistische oog.

De grote masturbator, 1929

Het schilderij verbeeldt de innerlijke strijd van gevoelens opgewekt door de kwestie van geslachtsgemeenschap, zoals waargenomen door de kunstenaar. Het ontstond als een ontwaakte traumatische herinnering uit zijn kindertijd, toen hij een opzettelijk opengeslagen boek over geslachtsziekten zag, achtergelaten door zijn vader.

De brandende giraffe, 1937

Dit schilderij werd voltooid voordat de kunstenaar in 1940 naar de Verenigde Staten verbannen werd. Hoewel hij beweerde apolitiek te zijn, toont dit schilderij, en vele andere ook, diepe en verontrustende emoties van angst en afschuw die Dali gevoeld moet hebben in het tumultueuze tijdperk tussen de oorlogen. Dit specifieke stuk is een weerspiegeling van zijn innerlijke strijd met betrekking tot de Spaanse Burgeroorlog, maar het bevat ook verwijzingen naar de Freudiaanse psychoanalytische methode.

Het gezicht van de oorlog, 1940

De lijdensweg van de oorlog was een grote inspiratiebron voor Dali. Hij geloofde dat zijn schilderijen oorlogsvoorspellingen waren, en dit werk ontstond tussen de Spaanse Burgeroorlog en de Tweede Wereldoorlog.

Slaap, 1937

In opdracht van Dali’s toenmalige beschermheer, Edward James, een Britse miljonair, geeft dit schilderij enkele van de meest voorkomende surrealistische onderwerpen weer – het fenomeen van de slaap, het onderbewustzijn en de vrijheid van de oneirische wereld.

Apparition of face and a Fruit Dish on a Beach, 1938

Dit fantastische schilderij is bijzonder interessant, omdat het gebruik maakt van dubbele beeldspraak, waardoor de voorstelling zelf een gelaagde betekenis krijgt. Metamorfose, verrassende juxtaposities van objecten en verschuivende verschijningen zijn enkele kenmerken van Dali’s surrealistische schilderijen.

De volharding van het geheugen, 1931

Misschien wel het meest iconische surrealistische schilderij van Salvador Dali. Het belichaamt de dualiteit van zachtheid en hardheid, symboliseert de relativiteit van ruimte en tijd en leunt in essentie op Einsteins Relativiteitstheorie, hoewel Dali de in de zon smeltende Camembert-kaas heeft herroepen als hij het over dit stuk heeft.

Three sphinxes of bikini, 1947

Evocaties van oorlog zijn aanwezig in deze surrealistische voorstelling van het Bikini atol. Drie symbolische sfinxen bezetten verschillende plattegronden, die elk voor zichzelf staan – een hoofd voor de mensheid, een boom voor de natuur en een nucleaire explosiepaddestoel voor oorlog en verschrikking. Het schilderij onderzoekt de relaties tussen de drie onderwerpen, vanuit het zeer persoonlijke Dali’s gezichtspunt.

Galatea van de sferen, 1952

Een portret van Dali’s vrouw Gala, afgebeeld door middel van een reeks bolvormige vormen, geïnspireerd door de wetenschap, maar lijkend op een portret van een Madonna, tilt het Galathea boven de wereld van het tastbare in een hogere, etherische sfeer.

Smeltend horloge, 1954

Een andere weergave van het onderwerp tijd, die de etherische zachtheid weergeeft van een typisch zakhorloge met een harde behuizing.

Mijn vrouw, naakt, haar eigen vlees aanschouwend op de trap…, 1945

Deze prachtige weergave van Gala’s rug is een van de meest eclectische werken van Dali, omdat het klassieke en het surrealistische, en het rustige en het vreemde in elkaar overvloeien.

Zachte constructie met gekookte bonen, 1936

De titel van het schilderij tussen haakjes is Voorgevoel van Burgeroorlog, een voorstelling van de verwachte gruwelen van de Spaanse Burgeroorlog, zoals het zes maanden voor het conflict werd geschilderd. Een van Dali’s voorgevoelens.

De geboorte van vloeibare verlangens, 1931-32

Een van de voorbeelden van zijn paranoïde-kritische benadering van kunst, voorstellende vader, misschien moeder vermengd met een groteske, onwerkelijke afbeelding van een hermafrodiet in het midden. Boordevol verwijzingen en symboliek.

The Enigma of My Desire or My Mother, My Mother, My Mother, 1929

Op Freudiaanse leest geschoeid, is dit schilderij een voorbeeld van Dali’s relatie met zijn moeder, wier enorme, vervormde lichaam verslindend en machtig is, heersend over de uitgestrekte Dalinische woestijn.

Ongetiteld – Ontwerp voor de muurschildering voor Helena Rubinstein (paneel 1), 1942

Het ontwerp werd gemaakt om als sjabloon te dienen voor de binnenhuisdecoratie van het Helena Rubinstein-huis. Geïnspireerd door de klassieke mythologie, is het openlijk surrealistisch, de wereld van verbeelding en dromen aanboren.

Jonge Maagd Auto-Sodomized by the Horns of Her Own Chastity, 1954

Het schilderij verenigt grote vrouwelijke figuur en abstracte achtergrond, terwijl het de kwestie van onderdrukte seksualiteit verkent door middel van expliciete titel en fallische vormen, die vaak voorkomen in Dali’s oeuvre.

Geopoliticus Child Watching the Birth of the New Man, 1943

Geschilderd tijdens Dali’s verblijf in de Verenigde Staten in de jaren ’40, roept dit schilderij de vorm op van een wereldbol die een symbolische nieuwe man lijkt uit te broeden, een man van de nieuwe wereld.