In de industrielanden heeft bijna één op drie mensen ooit in zijn leven last van allergieën. Eén op de tien kinderen lijdt aan atopische dermatitis. T-cellen spelen een belangrijke rol bij dit soort immuunziekten. Ze vormen een vitaal aspect van de weerstand van het lichaam tegen infecties, maar kunnen, indien ongecontroleerd, ook pathologische reacties ontwikkelen en delen van ons lichaam of onschuldige stoffen zoals allergenen gaan aanvallen.
Wanneer dergelijke functies zich voordoen, kunnen Th2-cellen, een subgroep van T-cellen, ontstekingsgerelateerde huidaandoeningen veroorzaken, zoals atopische dermatitis. Dit gaat gepaard met een verhoogde productie van de eiwitten interleukine 4 (IL-4) en interleukine 13 (IL-13). Het is nog onbekend wat de oorzaak is van de signaalstoring.
Meer Th2-cellen onder invloed van natriumionen
Tafelzout, wetenschappelijk bekend als natriumchloride, is essentieel voor de gezondheid van mens en dier. In het lichaam komt het voor in de vorm van natrium- en chloorionen. In een recente studie hebben Christina Zielinski, een DZIF-professor aan het Instituut voor Virologie van de TUM, en haar team kunnen aantonen dat natriumchloride een toestand in menselijke T-cellen kan induceren waardoor deze verhoogde hoeveelheden van de eiwitten IL-4 en IL-13 gaan produceren.
Typen T-cellen, die geen allergie zouden moeten veroorzaken, kunnen in aanwezigheid van zout veranderen in Th2-cellen. De veranderingen worden omgekeerd wanneer de T-cel opnieuw wordt blootgesteld aan lagere zoutgehaltes. “Bijgevolg spelen ionische signalen wel degelijk een rol bij de aanmaak en de controle van Th2-cellen,” zegt Christina Zielinski.
Hoogverhoogde zoutgehaltes in de huid van patiënten die lijden aan atopische dermatitis
Als medisch specialist op het gebied van dermatologie is Zielinski natuurlijk geïnteresseerd in atopische dermatitis. Haar team onderzocht of de aangetaste huidregio’s van atopische dermatitispatiënten verhoogde natriumgehaltes vertonen.” Het meten van natriumconcentraties in het weefsel is ingewikkeld,” legt de eerste auteur van de studie, Julia Matthias, uit. “Opgelost zout in bloed kan worden gemeten met standaard klinische methoden. Maar voor de huid hadden we de hulp nodig van collega’s in nucleaire chemie en fysica.” Ze testten de huidmonsters aan de Onderzoeks Neutronen Bron Heinz Maier-Leibnitz (FRM II) aan de TUM en aan het Instituut voor Nucleaire Chemie aan de Universiteit van Mainz door middel van neutronen activeringsanalyse. Het natriumgehalte in de aangetaste huidgebieden van patiënten met atopische dermatitis bleek tot 30 keer hoger te zijn dan in de gezonde huid.
Ideale omstandigheden voor bacteriën die gedijen onder zoute omstandigheden
“De hogere natriumgehaltes in de aangetaste huid komen keurig overeen met een ander kenmerk van atopische dermatitis,” zegt Christina Zielinski. “Het is al enige tijd bekend dat patiënten met deze aandoening verhoogde niveaus van de bacterie Staphylococcus aureus op hun huid hebben. Dit zijn bacteriën die goed gedijen onder zoute omstandigheden – in tegenstelling tot andere commensale bacteriën, die in feite schade ondervinden van zout.” Zielinski meent dat dit inzicht samen met andere en de huidige onderzoeksresultaten wijzen op een verband tussen zout en het ontstaan van atopische dermatitis.
“We hebben echter nog niet kunnen aantonen hoe deze grote hoeveelheden zout hun weg vinden naar de huid,” geeft ze toe. “Daarom weten we ook niet zeker hoe een zoutarm of zoutrijk dieet kan samenhangen met het ontstaan en de progressie van atopische dermatitis of andere allergische aandoeningen. Professor Zielinski en haar team hopen deze en andere vragen te beantwoorden in toekomstige interdisciplinaire studies.